ΧΕΡΙ – ΧΕΡΙ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ ΚΑΙ ΧΡΥΣΑΥΓΙΤΕΣ
Ανακοίνωση ΕΕΚ για την συνεργασία ΜΑΤ - Χρυσής Αυγής
Οι φωτογραφίες και τα βίντεο από το αντιρατσιστικό συλλαλητήριο για άλλη μια φορά δεν επιδέχονται αμφισβήτησης. Τα ΜΑΤ του Μαρκογιαννάκη έδρασαν μαζί με τους παρακρατικούς μαχαιροβγάλτες της Χρυσής Αυγής που σαν αποκριάτικοι μασκαράδες, μέσα στο κατακαλόκαιρο, έβαλαν την φορεσιά της «Επιτροπής Κατοίκων» του Αγ. Παντελεήμονα και όλοι μαζί επιτέθηκαν στην μαζικότατη διαδήλωση χιλιάδων αντιφασιστών.
Eργατικό Eπαναστατικό Kόμμα
http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=6805&mode=thread&order=0&thold=0
Το ΕΕΚ χαιρετίζει συντροφικά τις χιλιάδες νεολαίους, εργαζόμενους και μετανάστες που αψήφησαν την αστυνομική και φασιστική τρομοκρατία και αντιστάθηκαν στα ρατσιστικά πογκρόμ των Καραμανλή-Καρατζαφέρη με την πορεία αλληλεγγύης στους μετανάστες της Tρίτης 7/7/2009 στο κέντρο της Aθήνας– πορεία που αντιμετωπίστηκε για άλλη μια φορά με την κρατική καταστολή. Μια πορεία που διεξήχθη μέσα σε δύσκολες συνθήκες καθώς το μεν ΠΑΣΟΚ σαν αξιωματική αντιπολίτευση στηρίζει κάθε μέτρο ενάντια στους μετανάστες και η επίσημη αριστερά, ομφαλοσκοπεί παραλυμένη μετά το άσχημο για αυτήν αποτέλεσμα των ευρω-εκλογών.
Οι φωτογραφίες και τα βίντεο από το αντιρατσιστικό συλλαλητήριο για άλλη μια φορά δεν επιδέχονται αμφισβήτησης. Τα ΜΑΤ του Μαρκογιαννάκη έδρασαν μαζί με τους παρακρατικούς μαχαιροβγάλτες της Χρυσής Αυγής που σαν αποκριάτικοι μασκαράδες, μέσα στο κατακαλόκαιρο, έβαλαν την φορεσιά της «Επιτροπής Κατοίκων» του Αγ. Παντελεήμονα και όλοι μαζί επιτέθηκαν στην μαζικότατη διαδήλωση χιλιάδων αντιφασιστών.
Η φωτογραφία που δείχνει τον ναζιστή να πετάει βόμβα μολότοφ μέσα και δίπλα από τις γραμμές των ΜΑΤ, είναι χαρακτηριστική εικόνα της «σεμνο-ταπεινής» διακυβέρνησης του Καραμανλή, σε κατάσταση κρίσης και αποσύνθεσης.
Που βρίσκονται τώρα οι λαλίστατοι μηντιάρχες που είναι πρόθυμοι να χαλάσουν τον κόσμο όταν μια πέτρα σπάει μια βιτρίνα, αλλά καλύπτουν την δολοφονική συνεργασία του κράτους με το μικρό αδελφάκι του, το χρυσαυγίτικο παρακράτος;
· Κάτω τα χέρια από τους μετανάστες.
· Καμιά ανοχή στην δολοφονική κυβέρνηση των Κορκονέων και Καρατζαφέρηδων που ετοιμάζουν να φτιάξουν στρατόπεδα συγκέντρωσης στους μετανάστες, και ταυτόχρονα επιχειρούν να ξανα-αιματοκυλίσουν, όπως τον περασμένο Δεκέμβρη, τη νεολαία που αντιστέκεται στα σχέδια τους.
· Κάτω η κυβέρνηση Καραμανλή-Καρατζαφέρη. Πάλη για εργατική εξουσία.
· Όλοι στους δρόμους – συμμετοχή σε κάθε αντιρατσιστική κινητοποίηση.
Aθήνα 8 Iουλίου 2009
http://www.eek.gr/
eek@ath.forthnet.gr
Παρασκευή 10 Ιουλίου 2009
Διαλείψεις ΚΚΕ για το ’89 και μία υπενθύμιση
Διαλείψεις ΚΚΕ για το ’89 και μία υπενθύμιση
ΑΝΩΝΥΜΟ ΣΧΟΛΙΟ ΤΟΥ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ ΥΠΕΡΑΣΠΙΖΕΤΑΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ, 20 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ, ΤΗ ΣΥΓΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΖΑΝΝΕΤΑΚΗ!!!
O MANIAΔΑΚΗΣ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ! ΛΕΓΕΤΑΙ ΠΑΝ. ΒΗΧΟΣ!
Η παροιμία λέει «στο σπίτι του κρεμασμένου, δεν μιλάνε για σχοινί». Τη γνωρίζει η ηγεσία του ΚΚΕ. Αποφεύγει συστηματικά να αναφέρεται στο θλιβερό ’89. Αλλά φαίνεται ότι ο αχός έφτασε στον Περισσό, ο οποίος αποφάσισε να απαντήσει με ένα σχόλιο στο Ριζοσπάστη της Πέμπτης 2 Ιούλη. Πλαγίως όμως, αναφερόμενο σε κείμενο του συντρόφου Γιώργου Δελαστίκ στο Έθνος. Οι εφιάλτες του «βρώμικου '89» Υπό τον τίτλο «Και αντιΚΚΕ και φιλοΠΑΣΟΚ» επιτίθεται στο ΝΑΡ και σε όσους διαφώνησαν το ’89 χαρακτηρίζοντάς τους «άλλο πόλο των δεξιών οπορτουνιστών στο κόμμα». Κρύβουν βέβαια ότι μαζί με τους δεξιούς οπορτουνιστές, οι σημερινοί ορθόδοξοι κομμουνιστές του Περισσού διέγραψαν τους αριστερούς διαφωνούντες, ενέκριναν το κοινό πόρισμα με την ΕΑΡ του Κύρκου και υπερψήφισαν τις άθλιες συγκυβερνήσεις Τζαννετάκη – Ζπλώτα. Η Αλέκα μαζί με τον Αλέκο…
ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΛΑΦΡΟΣ – ΒΗΧΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=6802&mode=thread&order=0&thold=0
Βεβαίως, μπορεί η ηγεσία του ΚΚΕ να είχε κάνει λάθος και να το παραδεχόταν σήμερα. Αυτή θα ήταν μια ευπρόσδεκτη κίνηση από τον κόσμο της Αριστεράς. Η ειλικρινής αυτοκριτική δεν εξαφανίζει τις ευθύνες, αλλά δείχνει γενναιότητα και τιμιότητα, κυρίως προφυλάσσει από αντίστοιχα λάθη στο μέλλον. Το σχόλιο όμως του Ριζοσπάστη υπονοεί, χωρίς να το λέει καθαρά, ότι καλώς έγινε η κυβέρνηση Τζαννετάκη για να αντιμετωπιστεί το σκάνδαλο Κοσκωτά (στο πλαίσιο του καπιταλισμού και μαζί με τη ΝΔ σύντροφοι; ). «Αν ήταν πρόσχημα (σ. Σ. Το σκάνδαλο Κοσκωτά, όπως τονίζει ο Γ. Δελαστίκ στο άρθρο του) τότε γιατί η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ έστειλε στο ειδικό δικαστήριο Κουτσόγιωργα, Τσοβόλα και Πέτσο;», αναρωτιέται Ο «Ρ». Το να δικαιολογείς έτσι το άνοιγμα του δρόμου για το νεοσυντηρητικό χειμώνα του Μητσοτάκη, δείχνει άγνοια κινδύνου, περισσότερο δε όταν κάποιοι από τους αναγνώστες σου μπορεί να θυμούνται ότι μερικούς μήνες μετά ο ενιαίος ΣΥΝ συμμετείχε στην Οικουμενική Ζολώτα και με τους «κλέφτες του ΠΑΣΟΚ»!
Το σχόλιο του Ριζοσπάτη επαναλαμβάνει το γνωστό στερεότυπο του Περισσού ότι το ΝΑΡ είναι.. «φιλοΠΑΣΟΚ»! Το να μας κατηγορούν για αριστερισμό θα ήταν μια αναμενόμενη κριτική από το χώρο του ΚΚΕ. Αλλά όχι, βασικό στοιχείο στην πολεμική του Περισσού είναι να εξαφανίζει ότι κινείται από τα αριστερά του. Ακόμα κι εάν έτσι συρρικνώνει (το ίδιο το ΚΚΕ) το χώρο κομμουνιστικής αναφοράς που υποτίθεται ότι απευθύνεται. «Οσο για το φιλοΠΑΣΟΚ, και μόνον η συμμετοχή τους στις κινητοποιήσεις της ΓΣΕΕ φτάνει», γράφει ο «Ρ». Είπαμε, δεν μιλάμε για σκοινί στο σπίτι του κρεμασμένου. Το ΚΚΕ συμμετείχε για πολλά – πολλά χρόνια στη διοίκηση της ΓΣΕΕ και συγκυβερνούσε με την ΠΑΣΚΕ, ενώ το ΝΑΡ από τη στιγμή της δημιουργίας του έθεσε ζήτημα αποχώρησης της Αριστεράς από τη δικοίκηση της ΓΣΕΕ. Σήκωσε τη σημαία για ένα νέο εργατικό κίνημα κόντρα στον αστικοποιημένο συνδικαλισμό, πρωτοστάτησε στις ανεξάρτητες ταξικές Πρωτομαγιές, στη συγκρότηση ταξικού εργατικού ρεύματος, αξιοποιεί κάθε κινητοποίηση για την προώθηση αυτής της λογικής και συμβάλλει σε ένα αυτοτελή εργατικό σχεδιασμό, πέρα από το ημερολόγιο εκτονώσεων των ΓΣΕΕ – ΑΔΕΔΥ.
Το σχόλιο στο Ριζοσπάστη
«Και αντιΚΚΕ και φιλοΠΑΣΟΚ
Οι εφιάλτες του «βρώμικου» '89 είναι ο τίτλος ρεπορτάζ του Γ. Δελαστίκ στο χτεσινό «Εθνος». Επετειακό ρεπορτάζ υποτίθεται ότι θέλει να κάνει, αλλά το κάνει καραμπινάτο ΠΑΣΟΚικό. Αλλωστε, και μόνον ο τίτλος του (η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ είναι ο νονός) φτάνει για του λόγου το αληθές. Το ρεπορτάζ γράφτηκε για να αποδείξει την άποψη των στελεχών, που, φραξιονίζοντας, κατέληξαν να υπονομεύουν διαλυτικά ΚΚΕ και ΚΝΕ, ως ο άλλος πόλος των δεξιών οπορτουνιστών στο Κόμμα, ότι, τάχα, έγινε ρεφορμιστικό. Αλλωστε, ο ίδιος ο Γ. Δελαστίκ ήταν ένας απ' αυτούς, και συνεχίζει μαζί με τους ομοϊδεάτες του ΝΑΡ στην ίδια ρότα. Η μετέπειτα, βεβαίως, αντιΚΚΕ πορεία τους έδειξε πως άλλος ήταν ο σκοπός τους και όχι η «επαναστατικότητα» του Κόμματος. Ήθελαν ένα ΚΚΕ σαν το ΝΑΡ. Ταυτόχρονα, όμως, δεν μπορεί να το κάνει χωρίς να υπερασπίσει το ΠΑΣΟΚ. «Ο Ανδρέας Παπανδρέου βάλλεται πανταχόθεν για το σκάνδαλο Κοσκωτά... να μπουν στη φυλακή οι κλέφτες του ΠΑΣΟΚ είναι το πρόσχημα που προβάλλει η ηγεσία του ΚΚΕ...». Πρόσχημα το σκάνδαλο, πρόσχημα ότι η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ήταν ως τα μπούνια ανακατεμένη. Μα, αν ήταν πρόσχημα, τότε γιατί η τότε ηγεσία του ΠΑΣΟΚ έστειλε στο ειδικό δικαστήριο τρία πρωτοκλασάτα στελέχη τους, Κουτσόγιωργα, Τσοβόλα και Πέτσο; Αλλωστε και η εφημερίδα όπου γράφει ο αρθρογράφος ήταν φανατική υπέρ της παραπομπής των υπευθύνων του σκανδάλου και «αποκάλυπτε» με πρωτοσέλιδα τις γεμάτες με πεντοχίλιαρα κούτες των «πάμπερς». Αλλά φαίνεται πως αντιΚΚΕ και φιλοΠΑΣΟΚ τακτική γίνονται συνώνυμα. Οσο για τους «επαναστάτες» του ΝΑΡ, δεν έχουμε καμιά αμφιβολία και για τα δυο. Αλλωστε, το αντιΚΚΕ το αποδεικνύουν καθημερινά. Οσο για το φιλοΠΑΣΟΚ, και μόνον η συμμετοχή τους στις κινητοποιήσεις της ΓΣΕΕ φτάνει».
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=5157909&publDate=
O MANIAΔΑΚΗΣ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ! ΛΕΓΕΤΑΙ ΠΑΝ. ΒΗΧΟΣ!
Τη Δευτέρα 24 του Ιούλη 1989 έγινε στο Ηράκλειο της Κρήτης συγκέντρωση – συζήτηση του Συνασπισμού της «αριστεράς» με ομιλητή τον Μίμη Ανδρουλάκη!
Μετά την ομιλία του κι ενώ ορισμένοι «αυριανιστές» φώναζαν συνθήματα κατά της ανίερης συμμαχίας Συνασπισμού – ΝΔ, ο σύντροφος Παναγιώτης Βήχος από την Πανελλαδική Ένωση Κομμουνιστών ζήτησε από το προεδρείο την άδεια για να μιλήσει.
Από την περιφρούρηση πήρε την εξής απάντηση: «Αντε ρε…που θα μιλήσεις κιόλας!».
Ο σύντροφός μας επέμενε λέγοντας: «Εμείς σαν κομμουνιστές καταδικάζουμε τις μεθόδους των «αυριανιστών». Απαιτούμε όμως να μιλήσουμε, να γίνει ένας διάλογος».
Ο Μίμης Ανδρουλάκης τότε απευθυνόμενος στους συγκεντρωμένους είπε: «Βλέπετε κατάσταση σύντροφοι; Το παρακράτος ξαναζεί»!!!
Εγινε τότε αναταραχή ακόμα και μέσα στους οπαδούς του συνασπισμού που έλεγαν στο προεδρείο: «Αφήστε τους να μιλήσουν, να τους ακούσουμε».
Απτόητος όμως ο Ανδρουλάκης συνέχισε: «Ορίστε! Αυτή η παρασυγκέντρωση θυμίζει άλλες εποχές. Είσαστε το παρακράτος και δεν έχετε θέση και λόγο σ’ αυτή τη συγκέντρωση»!!!
Ο Μίμης Ανδρουλάκης σύντροφοι ήταν τη στιγμή εκείνη το ΚΡΑΤΟΣ.
Στις 25 του Ιούλη ο «Ριζοσπάστης» με μεγάλους τίτλους πληροφορούσε τους δυστυχείς αναγνώστες του: «ΤΟ ΠΑΡΑΚΡΑΤΟΣ ΞΑΝΑΖΕΙ, τόνισε σε συγκέντρωση στο Ηράκλειο της Κρήτης ο Μίμης Ανδρουλάκης, απευθυνόμενος σε έξαλλους «αυριανιστές»!
Τα σχόλια δικά σας, σύντροφοι.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝ. ΒΗΧΟΥ ΣΕ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟ ΚΡΗΤΗΣ
Το Σάββατο 29 του Ιούλη (μας λέει ο σ. Παν. Βήχος) βρισκόμουνα μαζί με άλλους τρεις συντρόφους στον Αγ. Νικόλαο της Κρήτης όπου εκείνη την ημέρα είχε συγκέντρωση – συζήτηση ο συνασπισμός με ομιλητή τον Πέτρο Κουναλάκη.
Αφού ακούσαμε την ομιλία του με προσοχή και μάθαμε ότι στόχος της κυβέρνησης Τζανετάκη και του συνασπισμού είναι η καλυτέρευση των θεσμών, όπως στη Δ. Γερμανία μας είπε ο Κουναλάκης, «που ισχύουν νόμοι οι οποίοι δεν αφήνουν τις κυβερνήσεις να κάνουν σκάνδαλα! Όπου ο εκσυγχρονισμός κάνει άνετη τη ζωή των πολιτών, ότι η σημερινή δεξιά δεν έχει σχέση με την παλιά», κλπ., κλπ., ζήτησα να μιλήσω.
Η περιφρούρηση ευγενέστατη μου είπε: «Σπάσε ρε…» και προσπάθησε να με απωθήσει. Τελικά κι αφού έπεσαν μερικές ψηλές, ανέβηκα στην εξέδρα και ο Κουναλάκης, θέλοντας και μη, μου έδωσε το λόγο.
Είπα στους συγκεντρωμένους ότι μιλάω σαν εκπρόσωπος της ΠΕΚ και αρκετοί χειροκρότησαν! Ευχάριστη έκπληξη.
Αντέκρουσα τα «επιχειρήματα» του Κουναλάκη με τις γνωστές μας Μαρξιστικές Θέσεις, για το συνασπισμό και τελείωσα με τα εξής λόγια: «Την πραγματική κάθαρση θα την κάνει η ίδια η Εργατική Τάξη με τους συμμάχους της συγκροτημένη και καθοδηγούμενη από ένα πραγματικό Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κόμμα (και όχι ο Μητσοτάκης!!!) που θα παλέψει για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας μας και όχι στον αστικό εκσυγχρονισμό της. Τα σημερινά οπορτουνιστικά»αριστερά» κόμματα, με τους Ανδρουλάκηδες και Κουναλάκηδες, έχουν ενσωματωθεί στο αστικό σύστημα και αντί να το ανατρέψουν το υπηρετούν».
Ο Πέτρος Κουναλάκης δεν απάντησε στην ομιλία μου. Τι να πει άλλωστε;
Απάντησε όμως ο «Ριζοσπάτης» στις 2 Αυγούστου με σχόλιό του όπου απευθυνόμενος σε μένα και τους συντρόφους μου, είχε για τίτλο: «ΓΚΟΤΖΑΜΑΝΗΔΕΣ»!!!
Τα σχόλια δικά σας σύντροφοι…
Ο ΜΑΝΙΑΔΑΚΗΣ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ!
Την 1η του Σεπτέμβρη η εφημερίδα «Αυριανή» δημοσίευσε ένα κείμενο του σ. Παν. Βήχου σχετικό με το κάψιμο των φακέλων, το οποίο είχε σταλεί και σε άλλες τρεις απογευματινές εφημερίδες αλλά και στο «Ριζοσπάστη».
Ο «Ριζοσπάστης» ως συνήθως δεν έγραψε λέξη ούτε και οι άλλες εφημερίδες. Στις 2 όμως του Σεπτέμβρη ο «Ριζοσπάστης» σε σχόλιό του με τίτλο: «Ο Μανιαδάκης είναι εδώ», έγραψε: «Μια χυδαία αντικομμουνιστική επιστολή δημοσιεύει στις στήλες της – ποια άλλη – η «Αυριανή» των χουντοθρεμμένων Κουρήδων, ένας από τους οποίους κοσμεί με την παρουσία του την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ.
Ο σχολιογράφος του «Ριζοσπάστη» χαρακτηρίζει τα γραφόμενα «σενάρια νοσηρής φαντασίας της εποχής των αντικομμουνιστικών παγετώνων», χωρίς να μπαίνει στον κόπο να πει στους αναγνώστες του ποια είναι αυτά τα…σενάρια.
Γνωστή η τακτική της λάσπης, αλλά πολυμεταχειρισμένη. Το σχόλιο κλείνει με το να μας χαρακτηρίζει όλους εμάς που έχουμε μια διαφορετική από αυτή του ΚΚΕ άποψη, θρασύτατους «τόσο που να μην ντρέπονται να δείχνουν αυτό που είναι. Ζηλωτές του πατριάρχη του γένους τους, του ΜΑΝΙΑΔΑΚΗ»!!!
Τα σχόλια δικά σας τώρα, αγαπητοί αναγνώστες
ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ, ΦΩΝΗ της ΔΕΥΤΕΡΑΣ 30 Οκτώβρη 1989, Φύλλο 167
http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=929
http://www.geocities.com/fwnh_ths_deyteras/page033.html
http://geocities.com/fwnh_ths_deyteras/
ΑΝΩΝΥΜΟ ΣΧΟΛΙΟ ΤΟΥ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ ΥΠΕΡΑΣΠΙΖΕΤΑΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ, 20 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ, ΤΗ ΣΥΓΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΖΑΝΝΕΤΑΚΗ!!!
O MANIAΔΑΚΗΣ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ! ΛΕΓΕΤΑΙ ΠΑΝ. ΒΗΧΟΣ!
Η παροιμία λέει «στο σπίτι του κρεμασμένου, δεν μιλάνε για σχοινί». Τη γνωρίζει η ηγεσία του ΚΚΕ. Αποφεύγει συστηματικά να αναφέρεται στο θλιβερό ’89. Αλλά φαίνεται ότι ο αχός έφτασε στον Περισσό, ο οποίος αποφάσισε να απαντήσει με ένα σχόλιο στο Ριζοσπάστη της Πέμπτης 2 Ιούλη. Πλαγίως όμως, αναφερόμενο σε κείμενο του συντρόφου Γιώργου Δελαστίκ στο Έθνος. Οι εφιάλτες του «βρώμικου '89» Υπό τον τίτλο «Και αντιΚΚΕ και φιλοΠΑΣΟΚ» επιτίθεται στο ΝΑΡ και σε όσους διαφώνησαν το ’89 χαρακτηρίζοντάς τους «άλλο πόλο των δεξιών οπορτουνιστών στο κόμμα». Κρύβουν βέβαια ότι μαζί με τους δεξιούς οπορτουνιστές, οι σημερινοί ορθόδοξοι κομμουνιστές του Περισσού διέγραψαν τους αριστερούς διαφωνούντες, ενέκριναν το κοινό πόρισμα με την ΕΑΡ του Κύρκου και υπερψήφισαν τις άθλιες συγκυβερνήσεις Τζαννετάκη – Ζπλώτα. Η Αλέκα μαζί με τον Αλέκο…
ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΛΑΦΡΟΣ – ΒΗΧΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=6802&mode=thread&order=0&thold=0
Βεβαίως, μπορεί η ηγεσία του ΚΚΕ να είχε κάνει λάθος και να το παραδεχόταν σήμερα. Αυτή θα ήταν μια ευπρόσδεκτη κίνηση από τον κόσμο της Αριστεράς. Η ειλικρινής αυτοκριτική δεν εξαφανίζει τις ευθύνες, αλλά δείχνει γενναιότητα και τιμιότητα, κυρίως προφυλάσσει από αντίστοιχα λάθη στο μέλλον. Το σχόλιο όμως του Ριζοσπάστη υπονοεί, χωρίς να το λέει καθαρά, ότι καλώς έγινε η κυβέρνηση Τζαννετάκη για να αντιμετωπιστεί το σκάνδαλο Κοσκωτά (στο πλαίσιο του καπιταλισμού και μαζί με τη ΝΔ σύντροφοι; ). «Αν ήταν πρόσχημα (σ. Σ. Το σκάνδαλο Κοσκωτά, όπως τονίζει ο Γ. Δελαστίκ στο άρθρο του) τότε γιατί η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ έστειλε στο ειδικό δικαστήριο Κουτσόγιωργα, Τσοβόλα και Πέτσο;», αναρωτιέται Ο «Ρ». Το να δικαιολογείς έτσι το άνοιγμα του δρόμου για το νεοσυντηρητικό χειμώνα του Μητσοτάκη, δείχνει άγνοια κινδύνου, περισσότερο δε όταν κάποιοι από τους αναγνώστες σου μπορεί να θυμούνται ότι μερικούς μήνες μετά ο ενιαίος ΣΥΝ συμμετείχε στην Οικουμενική Ζολώτα και με τους «κλέφτες του ΠΑΣΟΚ»!
Το σχόλιο του Ριζοσπάτη επαναλαμβάνει το γνωστό στερεότυπο του Περισσού ότι το ΝΑΡ είναι.. «φιλοΠΑΣΟΚ»! Το να μας κατηγορούν για αριστερισμό θα ήταν μια αναμενόμενη κριτική από το χώρο του ΚΚΕ. Αλλά όχι, βασικό στοιχείο στην πολεμική του Περισσού είναι να εξαφανίζει ότι κινείται από τα αριστερά του. Ακόμα κι εάν έτσι συρρικνώνει (το ίδιο το ΚΚΕ) το χώρο κομμουνιστικής αναφοράς που υποτίθεται ότι απευθύνεται. «Οσο για το φιλοΠΑΣΟΚ, και μόνον η συμμετοχή τους στις κινητοποιήσεις της ΓΣΕΕ φτάνει», γράφει ο «Ρ». Είπαμε, δεν μιλάμε για σκοινί στο σπίτι του κρεμασμένου. Το ΚΚΕ συμμετείχε για πολλά – πολλά χρόνια στη διοίκηση της ΓΣΕΕ και συγκυβερνούσε με την ΠΑΣΚΕ, ενώ το ΝΑΡ από τη στιγμή της δημιουργίας του έθεσε ζήτημα αποχώρησης της Αριστεράς από τη δικοίκηση της ΓΣΕΕ. Σήκωσε τη σημαία για ένα νέο εργατικό κίνημα κόντρα στον αστικοποιημένο συνδικαλισμό, πρωτοστάτησε στις ανεξάρτητες ταξικές Πρωτομαγιές, στη συγκρότηση ταξικού εργατικού ρεύματος, αξιοποιεί κάθε κινητοποίηση για την προώθηση αυτής της λογικής και συμβάλλει σε ένα αυτοτελή εργατικό σχεδιασμό, πέρα από το ημερολόγιο εκτονώσεων των ΓΣΕΕ – ΑΔΕΔΥ.
Το σχόλιο στο Ριζοσπάστη
«Και αντιΚΚΕ και φιλοΠΑΣΟΚ
Οι εφιάλτες του «βρώμικου» '89 είναι ο τίτλος ρεπορτάζ του Γ. Δελαστίκ στο χτεσινό «Εθνος». Επετειακό ρεπορτάζ υποτίθεται ότι θέλει να κάνει, αλλά το κάνει καραμπινάτο ΠΑΣΟΚικό. Αλλωστε, και μόνον ο τίτλος του (η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ είναι ο νονός) φτάνει για του λόγου το αληθές. Το ρεπορτάζ γράφτηκε για να αποδείξει την άποψη των στελεχών, που, φραξιονίζοντας, κατέληξαν να υπονομεύουν διαλυτικά ΚΚΕ και ΚΝΕ, ως ο άλλος πόλος των δεξιών οπορτουνιστών στο Κόμμα, ότι, τάχα, έγινε ρεφορμιστικό. Αλλωστε, ο ίδιος ο Γ. Δελαστίκ ήταν ένας απ' αυτούς, και συνεχίζει μαζί με τους ομοϊδεάτες του ΝΑΡ στην ίδια ρότα. Η μετέπειτα, βεβαίως, αντιΚΚΕ πορεία τους έδειξε πως άλλος ήταν ο σκοπός τους και όχι η «επαναστατικότητα» του Κόμματος. Ήθελαν ένα ΚΚΕ σαν το ΝΑΡ. Ταυτόχρονα, όμως, δεν μπορεί να το κάνει χωρίς να υπερασπίσει το ΠΑΣΟΚ. «Ο Ανδρέας Παπανδρέου βάλλεται πανταχόθεν για το σκάνδαλο Κοσκωτά... να μπουν στη φυλακή οι κλέφτες του ΠΑΣΟΚ είναι το πρόσχημα που προβάλλει η ηγεσία του ΚΚΕ...». Πρόσχημα το σκάνδαλο, πρόσχημα ότι η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ήταν ως τα μπούνια ανακατεμένη. Μα, αν ήταν πρόσχημα, τότε γιατί η τότε ηγεσία του ΠΑΣΟΚ έστειλε στο ειδικό δικαστήριο τρία πρωτοκλασάτα στελέχη τους, Κουτσόγιωργα, Τσοβόλα και Πέτσο; Αλλωστε και η εφημερίδα όπου γράφει ο αρθρογράφος ήταν φανατική υπέρ της παραπομπής των υπευθύνων του σκανδάλου και «αποκάλυπτε» με πρωτοσέλιδα τις γεμάτες με πεντοχίλιαρα κούτες των «πάμπερς». Αλλά φαίνεται πως αντιΚΚΕ και φιλοΠΑΣΟΚ τακτική γίνονται συνώνυμα. Οσο για τους «επαναστάτες» του ΝΑΡ, δεν έχουμε καμιά αμφιβολία και για τα δυο. Αλλωστε, το αντιΚΚΕ το αποδεικνύουν καθημερινά. Οσο για το φιλοΠΑΣΟΚ, και μόνον η συμμετοχή τους στις κινητοποιήσεις της ΓΣΕΕ φτάνει».
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=5157909&publDate=
O MANIAΔΑΚΗΣ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ! ΛΕΓΕΤΑΙ ΠΑΝ. ΒΗΧΟΣ!
Τη Δευτέρα 24 του Ιούλη 1989 έγινε στο Ηράκλειο της Κρήτης συγκέντρωση – συζήτηση του Συνασπισμού της «αριστεράς» με ομιλητή τον Μίμη Ανδρουλάκη!
Μετά την ομιλία του κι ενώ ορισμένοι «αυριανιστές» φώναζαν συνθήματα κατά της ανίερης συμμαχίας Συνασπισμού – ΝΔ, ο σύντροφος Παναγιώτης Βήχος από την Πανελλαδική Ένωση Κομμουνιστών ζήτησε από το προεδρείο την άδεια για να μιλήσει.
Από την περιφρούρηση πήρε την εξής απάντηση: «Αντε ρε…που θα μιλήσεις κιόλας!».
Ο σύντροφός μας επέμενε λέγοντας: «Εμείς σαν κομμουνιστές καταδικάζουμε τις μεθόδους των «αυριανιστών». Απαιτούμε όμως να μιλήσουμε, να γίνει ένας διάλογος».
Ο Μίμης Ανδρουλάκης τότε απευθυνόμενος στους συγκεντρωμένους είπε: «Βλέπετε κατάσταση σύντροφοι; Το παρακράτος ξαναζεί»!!!
Εγινε τότε αναταραχή ακόμα και μέσα στους οπαδούς του συνασπισμού που έλεγαν στο προεδρείο: «Αφήστε τους να μιλήσουν, να τους ακούσουμε».
Απτόητος όμως ο Ανδρουλάκης συνέχισε: «Ορίστε! Αυτή η παρασυγκέντρωση θυμίζει άλλες εποχές. Είσαστε το παρακράτος και δεν έχετε θέση και λόγο σ’ αυτή τη συγκέντρωση»!!!
Ο Μίμης Ανδρουλάκης σύντροφοι ήταν τη στιγμή εκείνη το ΚΡΑΤΟΣ.
Στις 25 του Ιούλη ο «Ριζοσπάστης» με μεγάλους τίτλους πληροφορούσε τους δυστυχείς αναγνώστες του: «ΤΟ ΠΑΡΑΚΡΑΤΟΣ ΞΑΝΑΖΕΙ, τόνισε σε συγκέντρωση στο Ηράκλειο της Κρήτης ο Μίμης Ανδρουλάκης, απευθυνόμενος σε έξαλλους «αυριανιστές»!
Τα σχόλια δικά σας, σύντροφοι.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝ. ΒΗΧΟΥ ΣΕ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟ ΚΡΗΤΗΣ
Το Σάββατο 29 του Ιούλη (μας λέει ο σ. Παν. Βήχος) βρισκόμουνα μαζί με άλλους τρεις συντρόφους στον Αγ. Νικόλαο της Κρήτης όπου εκείνη την ημέρα είχε συγκέντρωση – συζήτηση ο συνασπισμός με ομιλητή τον Πέτρο Κουναλάκη.
Αφού ακούσαμε την ομιλία του με προσοχή και μάθαμε ότι στόχος της κυβέρνησης Τζανετάκη και του συνασπισμού είναι η καλυτέρευση των θεσμών, όπως στη Δ. Γερμανία μας είπε ο Κουναλάκης, «που ισχύουν νόμοι οι οποίοι δεν αφήνουν τις κυβερνήσεις να κάνουν σκάνδαλα! Όπου ο εκσυγχρονισμός κάνει άνετη τη ζωή των πολιτών, ότι η σημερινή δεξιά δεν έχει σχέση με την παλιά», κλπ., κλπ., ζήτησα να μιλήσω.
Η περιφρούρηση ευγενέστατη μου είπε: «Σπάσε ρε…» και προσπάθησε να με απωθήσει. Τελικά κι αφού έπεσαν μερικές ψηλές, ανέβηκα στην εξέδρα και ο Κουναλάκης, θέλοντας και μη, μου έδωσε το λόγο.
Είπα στους συγκεντρωμένους ότι μιλάω σαν εκπρόσωπος της ΠΕΚ και αρκετοί χειροκρότησαν! Ευχάριστη έκπληξη.
Αντέκρουσα τα «επιχειρήματα» του Κουναλάκη με τις γνωστές μας Μαρξιστικές Θέσεις, για το συνασπισμό και τελείωσα με τα εξής λόγια: «Την πραγματική κάθαρση θα την κάνει η ίδια η Εργατική Τάξη με τους συμμάχους της συγκροτημένη και καθοδηγούμενη από ένα πραγματικό Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κόμμα (και όχι ο Μητσοτάκης!!!) που θα παλέψει για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας μας και όχι στον αστικό εκσυγχρονισμό της. Τα σημερινά οπορτουνιστικά»αριστερά» κόμματα, με τους Ανδρουλάκηδες και Κουναλάκηδες, έχουν ενσωματωθεί στο αστικό σύστημα και αντί να το ανατρέψουν το υπηρετούν».
Ο Πέτρος Κουναλάκης δεν απάντησε στην ομιλία μου. Τι να πει άλλωστε;
Απάντησε όμως ο «Ριζοσπάτης» στις 2 Αυγούστου με σχόλιό του όπου απευθυνόμενος σε μένα και τους συντρόφους μου, είχε για τίτλο: «ΓΚΟΤΖΑΜΑΝΗΔΕΣ»!!!
Τα σχόλια δικά σας σύντροφοι…
Ο ΜΑΝΙΑΔΑΚΗΣ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ!
Την 1η του Σεπτέμβρη η εφημερίδα «Αυριανή» δημοσίευσε ένα κείμενο του σ. Παν. Βήχου σχετικό με το κάψιμο των φακέλων, το οποίο είχε σταλεί και σε άλλες τρεις απογευματινές εφημερίδες αλλά και στο «Ριζοσπάστη».
Ο «Ριζοσπάστης» ως συνήθως δεν έγραψε λέξη ούτε και οι άλλες εφημερίδες. Στις 2 όμως του Σεπτέμβρη ο «Ριζοσπάστης» σε σχόλιό του με τίτλο: «Ο Μανιαδάκης είναι εδώ», έγραψε: «Μια χυδαία αντικομμουνιστική επιστολή δημοσιεύει στις στήλες της – ποια άλλη – η «Αυριανή» των χουντοθρεμμένων Κουρήδων, ένας από τους οποίους κοσμεί με την παρουσία του την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ.
Ο σχολιογράφος του «Ριζοσπάστη» χαρακτηρίζει τα γραφόμενα «σενάρια νοσηρής φαντασίας της εποχής των αντικομμουνιστικών παγετώνων», χωρίς να μπαίνει στον κόπο να πει στους αναγνώστες του ποια είναι αυτά τα…σενάρια.
Γνωστή η τακτική της λάσπης, αλλά πολυμεταχειρισμένη. Το σχόλιο κλείνει με το να μας χαρακτηρίζει όλους εμάς που έχουμε μια διαφορετική από αυτή του ΚΚΕ άποψη, θρασύτατους «τόσο που να μην ντρέπονται να δείχνουν αυτό που είναι. Ζηλωτές του πατριάρχη του γένους τους, του ΜΑΝΙΑΔΑΚΗ»!!!
Τα σχόλια δικά σας τώρα, αγαπητοί αναγνώστες
ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ, ΦΩΝΗ της ΔΕΥΤΕΡΑΣ 30 Οκτώβρη 1989, Φύλλο 167
http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=929
http://www.geocities.com/fwnh_ths_deyteras/page033.html
http://geocities.com/fwnh_ths_deyteras/
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ
(727 σελίδες με έργα του Μαρξ)
Ένα φάντασμα πλανιέται στην Ευρώπη: το φάντασμα του κομμουνισμού. Όλες οι δυνάμεις της γερασμένης Ευρώπης ενώθηκαν σε μια ιερή συμμαχία για να κυνηγήσουν αυτό το φάντασμα: ο πάπας και ο τσάρος, ο Μέτερνιχ κι ο Γκιζό, γάλλοι ριζοσπάστες και γερμανοί αστυνομικοί. Ποιο κόμμα της αντιπολίτευσης δεν έχει κατηγορηθεί σαν κομμουνιστικό από τους αντιπάλους του που κυβερνούν, ποιο κόμμα της αντιπολίτευσης δεν αντέκρουσε με την κατηγορία του κομμουνισμού τους πιο προοδευτικούς αντιπολιτευόμενους, καθώς και τους αντιδραστικούς αντιπάλους του; Δυο πράγματα βγαίνουν απ’ το γεγονός αυτό: Ο κομμουνισμός αναγνωρίζεται πια απ’ όλες τις ευρωπαϊκές δυνάμεις σαν μια δύναμη. Είναι καιρός πια οι κομμουνιστές να εκθέσουν ανοιχτά μπροστά σ’ όλο τον κόσμο τις αντιλήψεις τους, τους σκοπούς τους, τις επιδιώξεις τους και ν’ αντιπαραθέσουν στο παραμύθι του κομμουνιστικού φαντάσματος ένα Μανιφέστο του ίδιου του κόμματος.
ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ
Διαβάστε ολόκληρο το (ΑΦΙΕΡΩΜΑ: KAΡΛ ΜΑΡΞ), πατώντας το παρακάτω link. Βάλτε τον Κωδικό που σας δίνει και ανοίχτε το doc
http://rapid-share.gr/download.php?file=226AFIERWMA_KARL_MARKS.doc
http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=6777&mode=thread&order=0&thold=0
ΜΑΡΞ ΚΑΡΛ
· Η Αδιαφορία για την πολιτική
· Αποτελέσματα της άμεσης διαδικασίας παραγωγής
· ΜΙΣΘΟΣ, ΤΙΜΗ, ΚΕΡΔΟΣ
· ΑΙΜΑΤΗΡΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΥΣ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΜΕΝΟΥΣΑΠΟ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 15ου ΑΙΩΝΑ.ΝΟΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΤΕΒΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΙΣΘΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
· «Η λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση»
· ΓΙΑ ΤΟΝ Π. Ζ. ΠΡΟΥΝΤΟΝ
· Η πάλη ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία και τ' αποτελέσματά της
· Η ιστορική τάση της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης
· Από τον επίλογο στη δεύτερη γερμανική έκδοση του Α' τόμου του «Κεφαλαίου»
· Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας
· TI EINAI H ΔΙΕΘΝΗΣ
· Η λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση
· Για την εργάσιμη μέρα
· ΤΟ KOMMOYNIΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ
· ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΩΝ
· Η υπόθεση Νετσάγιεφ
"...Το δικό μας καθήκον είναι να κάνουμε την επανάσταση Διαρκή, μέχρις ότου λίγο-πολύ όλες οι ιδιοχτήτριες τάξεις απαλλοτριωθούν, μέχρις ότου το προλεταριάτο καταχτήσει την εξουσία και όχι μονάχα σε μια χώρα, αλλά σε όλες τις σημαντικές χώρες του κόσμου...". (Κ. Μαρξ - Φ. Εγκελς: "Επανάσταση και Αντεπανάσταση στη Γερμανία"). Ο Τρότσκι, λίγο πριν, στη διάρκεια, κι αμέσως μετά την Ρώσικη Επανάσταση του 1905, ανέπτυξε δημιουργικά την αντίληψη του Μάρξ στις νέες παγκόσμιες συνθήκες. Βασισμένος σε μια διαλεκτική ανάλυση της διεθνούς κατάστασης - των παγκόσμιων ιστορικών όρων της ιμπεριαλιστικής εποχής - και των ταξικών σχέσεων στη Ρωσία, διατύπωσε την μεγαλοφυή του πρόγνωση: τα άλυτα αστικοδημοκρατικά προβλήματα της Ρώσικης Επανάστασης θα ΄φερναν στην εξουσία, με τη βοήθεια της φτωχής αγροτιάς, το ρώσικο προλεταριάτο, που δε θα σταματούσε στη δημοκρατική ολοκλήρωση αλλά, χωρίς διακοπή, θα ΄παιρνε μέτρα σοσιαλιστικού χαρακτήρα. Η δημοκρατική επανάσταση, κάτω από τη δικτατορία του προλεταριάτου, θα μετεξελισσόταν σε σοσιαλιστική, θα γινόταν ΔΙΑΡΚΗΣ. Η σοσιαλιστική οικοδόμηση θα άρχιζε στην καθυστερημένη Ρωσία. Θα ολοκληρωνόταν, όμως, και θα έλυνε τις εσωτερικές της αντιφάσεις μόνο σε διεθνή κλίμακα, με την επέκταση και τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες.
ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΩΝ ΤΟ ΜΑΡΤΗ ΤΟΥ 1850
Η κεντρική Επιτροπή προς την Ένωση
Αδέλφια! Στα δυο χρόνια της επανάστασης του 1848-49 η Ένωση των Κομμουνιστών ανταποκρίθηκε διπλά στη δοκιμασία. Πρώτα, γιατί σ΄ όλα τα μέρη, τα μέλη της πήραν ενεργό μέρος στο κίνημα, γιατί στον τύπο, στα οδοφράγματα και στα πεδία της μάχης στάθηκαν στις πρώτες γραμμές της μόνης αποφασιστικής επαναστατικής τάξης, του προλεταριάτου. Η Ένωση ανταποκρίθηκε ακόμα γιατί η αντίληψή της για το κίνημα, όπως διατυπώθηκε στις εγκυκλίους των Συνεδρίων και της Κεντρικής Επιτροπής του 1847 και στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, αποδείχτηκε η μόνη σωστή αντίληψη, γιατί εκπληρώθηκαν πέρα για πέρα οι προσδοκίες που εκφράστηκαν
σε κείνα τα ντοκουμέντα, και γιατί η αντίληψη για το σημερινό κοινωνικό καθεστώς, που παλιά προπαγανδιζόταν μονάχα στα κρυφά από την Ένωση, βρίσκεται τώρα στο στόμα των λαών και κηρύσσεται δημόσια στις πλατείες. Ταυτόχρονα χαλαρώθηκε σημαντικά η πριν σφιχτοδεμένη οργάνωση της Ένωσης. Ένα μεγάλος μέρος των μελών, που είχε πάρει άμεσα μέρος στο επαναστατικό κίνημα θεώρησε ότι πέρασε η εποχή των μυστικών εταιριών και ότι φτάνει μονάχα η ανοιχτή δράση. Οι ξεχωριστές περιφέρειες και κοινότητες άφησαν ν΄ ατονήσει και σιγά - σιγά να σβήσει η σύνδεση με την Κεντρική Επιτροπή. Τη στιγμή λοιπόν που στη Γερμανία το δημοκρατικό κόμμα, το κόμμα των μικροαστών, οργανώνονταν ολοένα και περισσότερο, το εργατικό κόμμα έχανε το μόνο στέρεο στήριγμά του, έμενε το πολύ - πολύ οργανωμένο σε ξεχωριστά μέρη για τοπικούς σκοπούς και έπεφτε έτσι μέσα στο γενικό κίνημα ολότελα κάτω από την κυριαρχία και την καθοδήγηση των μικροαστών δημοκρατών. Πρέπει να δοθεί τέλος σ΄ αυτή την κατάσταση, πρέπει ν΄ αποκατασταθεί η ανεξαρτησία των εργατών. Η Κεντρική Επιτροπή αντιλήφθηκε αυτή την ανάγκη και γι΄ αυτό, το χειμώνα κιόλας του 1848-49, έστειλε στη Γερμανία έναν επίτροπο, το Γιόζεφ Μολ, για την αναδιοργάνωση της Ένωσης. Η αποστολή του Μολ, ωστόσο, έμεινε χωρίς μόνιμο αποτέλεσμα, εν μέρει γιατί οι γερμανοί εργάτες δεν είχαν τότε ακόμα συγκεντρώσει αρκετή πείρα και εν μέρει γιατί η εξέγερση του περασμένου Μάη διέκοψε την αποστολή αυτή. Ο ίδιος ο Μολ πήρε το ντουφέκι, κατατάχθηκε στο στρατό του Μπάντεν - Παλατινάτου κι έπεσε στις 19 του Ιούλη στη μάχη του Μουργκ. Η Ένωση έχασε στο πρόσωπό του ένα από τα πιο παλιά, τα πιο δραστήρια και τα πιο έμπιστα μέλη της, που έδρασε σ΄ όλα τα συνέδρια και τις Κεντρικές Επιτροπές και που παλιότερα ακόμα είχε εκπληρώσει μ΄ επιτυχία μια σειρά από ταξίδια-αποστολές. Ύστερα από την ήττα των επαναστατικών κομμάτων της Γερμανίας και της Γαλλίας τον Ιούλη του 1849 συγκεντρώθηκαν ξανά στο Λονδίνο σχεδόν όλα τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, συμπληρώθηκαν με νέες επαναστατικές δυνάμεις κι άρχισαν με ανανεωμένο ζήλο την αναδιοργάνωση της Ένωσης.
Η αναδιοργάνωση μπορεί να γίνει μονάχα με έναν επίτροπο και η Κεντρική Επιτροπή θεωρεί εξαιρετικά σπουδαίο ζήτημα ν΄ αναχωρήσει ο επίτροπος ακριβώς αυτή τη στιγμή που έρχεται μια νέα επανάσταση όπου το εργατικό κόμμα πρέπει να εμφανιστεί όσο το δυνατό πιο ομόφωνο, όσο το δυνατό πιο αυτοτελές, αν δεν θέλει ξανά να το εκμεταλλευτεί η αστική τάξη και να το σύρει από πίσω της. Από το 1848 κιόλας, αδέλφια, σας είπαμε ότι οι γερμανοί φιλελεύθεροι αστοί θάρχονταν σε λίγο στην εξουσία και ότι τη νεοκαταχτημένη εξουσία τους θα την έστρεφαν αμέσως ενάντια στους εργάτες. Είδατε πως εκπληρώθηκε αυτό. Πραγματικά ήταν οι αστοί, που ύστερα από το κίνημα του Μάρτη του 1848, κατέλαβαν αμέσως την κρατική εξουσία και χρησιμοποίησαν αυτή την εξουσία για ν΄ απωθήσουν αμέσως τους εργάτες, τους συμμάχους τους στον αγώνα, πίσω στην προηγούμενη κατάσταση καταπίεσης. Αν και η αστική τάξη δε μπορούσε να το πετύχει αυτό, χωρίς νάχει συνδεθεί με το φεουδαρχικό κόμμα που είχε παραμεριστεί το Μάρτη κι ακόμα χωρίς τελικά νάχει παραχωρήσει ξανά στο φεουδαρχικό αυτό απολυταρχικό κόμμα την εξουσία, ωστόσο εξασφάλισε για τον εαυτό της όρους που, χάρη στις οικονομικές δυσκολίες της κυβέρνησης, θα της παράδιναν την εξουσία μόνιμα και θα εξασφάλιζαν όλα της τα συμφέροντα, στην περίπτωση που θα μπορούσε από τώρα κιόλας το επαναστατικό κίνημα ν΄ ακολουθήσει μια λεγόμενη ειρηνική εξέλιξη. H αστική τάξη, για να εξασφαλίσει την κυριαρχία της, δε θα χρειαζόταν καν να γίνει μισητή με τη χρησιμοποίηση μέτρων βίας ενάντια στο λαό, γιατί όλα αυτά τα μέτρα βίας τα έχει πάρει κιόλας η φεουδαρχική αντεπανάσταση. Η εξέλιξη όμως δε θ΄ ακολουθήσει αυτή την ειρηνική πορεία. Αντίθετα, έρχεται η επανάσταση που θα την επιταχύνει, η επανάσταση που είτε θα προκληθεί από μια ανεξάρτητη εξέγερση του γαλλικού προλεταριάτου,, είτε από την εισβολή της Ιερής Συμμαχίας στην επαναστατική Βαβέλ 1.
Και το ρόλο που έπαιξαν απέναντι στο λαό οι Γερμανοί φιλελεύθεροι αστοί το 1848, αυτό τον τόσο προδοτικό ρόλο, θα τον αναλάβουν στην επερχόμενη επανάσταση οι δημοκράτες μικροαστοί, που σήμερα παίρνουν στην αντιπολίτευση την ίδια θέση που έπαιρναν οι φιλελεύθεροι αστοί πριν από το 1848. Αυτό το κόμμα, το δημοκρατικό, που είναι πολύ πιο επικίνδυνο στους εργάτες από το προηγούμενο, το φιλελεύθερο κόμμα, αποτελείται από τα τρία στοιχεία:
1. Από τα προοδευτικά τμήματα της μεγάλης αστικής τάξης, που βάζουν για σκοπό το άμεσο ολοκληρωτικό γκρέμισμα της φεουδαρχίας και της απολυταρχίας. Η ομάδα αυτή εκπροσωπείται από τους πρώην βερολινέζους συμβιβαστές, από τους αρνητές των φόρων.
2. Από τους δημοκράτες - συνταγματικούς μικροαστούς, που ο κύριος τους σκοπός στο ως τα τώρα κίνημα ήταν η αποκατάσταση ενός λίγο-πολύ δημοκρατικού ομοσπονδιακού κράτους όπως το επιδίωκαν οι εκπρόσωποί τους, οι αριστεροί της Συνέλευσης της Φρανκφούρτης και αργότερα η βουλή της Στουτγάρδης και αυτοί οι ίδιοι στην εκστρατεία για το σύνταγμα του Ράϊχ.
3. Από τους ρεπουμπλικάνους μικροαστούς, που το ιδεώδες τους είναι μια γερμανική ομόσπονδη δημοκρατία του είδους της Ελβετίας, και που ονομάζουν σήμερα τον εαυτό τους κόκκινο και σοσιαλδημοκράτη, γιατί τρέφουν τον ευσεβή πόθο να καταργήσουν την πίεση του μεγάλου κεφαλαίου πάνω στο μικρό του μεγάλου αστού πάνω στο μικροαστό. ΟΙ εκπρόσωποι αυτής της ομάδας ήταν τα μέλη των δημοκρατικών συνεδρίων και επιτροπών, οι καθοδηγητές των δημοκρατικών συλλόγων, οι συντάχτες των δημοκρατικών εφημερίδων.
Όλες αυτές οι ομάδες, ύστερα από την ήττα τους, ονομάζουν τώρα τον εαυτό τους ρεπουμπλικάνο ή κόκκινο, ακριβώς όπως στη Γαλλία οι ρεπουμπλικάνοι μικροαστοί ονομάζουν τους εαυτούς τους σοσιαλιστές. Οπου βρίσκουν ακόμα ευκαιρία να επιδιώκουν την πραγματοποίηση των σκοπών τους με το συνταγματικό δρόμο, όπως στη Βυρτεμβέργη, στη Βαυαρία κλπ, πιάνονται από την ευκαιρία για να διατηρήσουν τις παλιές τους φράσεις και για ν΄ αποδείξουν με την πράξη, ότι δεν άλλαξαν ούτε στο παραμικρό. Κατά τα άλλα είναι αυτονόητο ότι η αλλαγή του ονόματος αυτού του κόμματος δεν αλλάζει σε τίποτα τη στάση του απέναντι στους εργάτες, μα αποδείχνει μονάχα ότι τώρα το κόμμα αυτό πρέπει ν΄ αντιπαραταχτεί ενάντια στην αστική τάξη που είναι ενωμένη με την απολυταρχία και ότι πρέπει να στηριχτεί στο προλεταριάτο.
Το μικροαστικό-δημοκρατικό κόμμα στη Γερμανία είναι πολύ δυνατό, δεν αγκαλιάζει μονάχα τη μεγάλη πλειοψηφία των αστών κατοίκων των πόλεων, τους μικρούς βιομήχανους εμπόρους και τους βιοτέχνες-μαστόρους, αριθμεί στην ακολουθία του τους αγρότες και το προλεταριάτο της υπαίθρου, εφόσον αυτό το τελευταίο δε βρήκε ακόμα ένα στήριγμα στο αυτοτελές προλεταριάτο των πόλεων. Η σχέση του επαναστατικού εργατικού κόμματος προς τη μικροαστική δημοκρατία είναι αυτή: πάει μαζί της ενάντια στην ομάδα που το επαναστατικό εργατικό κόμμα επιδιώκει την ανατροπή της, αντιτάσσεται στη μικροαστική δημοκρατία σ΄ όλα εκείνα με τα οποία η μικροαστική δημοκρατία θέλει να στεριώσει τη θέση της.
Οι δημοκράτες μικροαστοί που καθόλου δε θέλουν να ανατρέψουν ολόκληρη την κοινωνία προς το συμφέρον των επαναστατών προλετάριων, επιδιώκουν μιαν αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών, έτσι που η κοινωνία που υπάρχει να τους γίνει όσο το δυνατό πιο υποφερτή και βολική. Γι΄ αυτό ζητούν πριν απ΄ όλα τη μείωση των κρατικών εξόδων με τον περιορισμό της γραφειοκρατίας και με τη μετατόπιση των κύριων φόρων στους γαιοχτήμονες και στους αστούς. Ζητούν ακόμα να παραμεριστεί η πίεση του μεγάλου κεφαλαίου πάνω στο μικρό με τη δημιουργία δημόσιων πιστωτικών ιδρυμάτων και με νόμους ενάντια στην τοκογλυφία, έτσι που να δοθεί σ΄ αυτούς και στους αγρότες η δυνατότητα να παίρνουν με ευνοϊκούς όρους προκαταβολές από το κράτος, αντί από τους καπιταλιστές. Ζητούν ακόμα την εφαρμογή των αστικών σχέσεων ιδιοχτησίας στην ύπαιθρο με την ολοκληρωτική κατάργηση του φεουδαρχισμού. Για να τα εφαρμόσουν όλα αυτά, χρειάζονται μια δημοκρατική, συνταγματική ή ρεπουμπλικάνικη κρατική συγκρότηση, που θα δίνει την πλειοψηφία σ΄ αυτού και στους συμμάχους τους, τους αγρότες, και ένα δημοκρατικό καταστατικό των δήμων και των κοινοτήτων, που θα δίνει στα χέρια τους τον άμεσο έλεγχο στην κοινοτική ιδιοχτησία και μια σειρά άλλες λειτουργίες που τις εξασκούν σήμερα οι γραφειοκράτες.
Στην κυριαρχία και στη γρήγορη αύξηση του κεφαλαίου πρόκειται ν΄ αντιδράσουν, εν μέρει με τον περιορισμό του κληρονομικού δικαιώματος, εν μέρει με την ανάθεση όσο το δυνατό πιο πολλών εργασιών στο κράτος. Οσο για τους εργάτες είναι πριν απ΄ όλα βέβαιο ότι πρόκειται να παραμείνουν μισθωτοί εργάτες, όπως και πριν, μόνο που οι δημοκράτες μικροαστοί εύχονται στους εργάτες καλύτερο μισθό και μια πιο ασφαλισμένη ζωή και ελπίζουν να το πετύχουν αυτό με τη μερική απασχόλησή τους από το κράτος και με μέτρα φιλανθρωπίας, με δυο λόγια ελπίζουν να εξαγοράσουν τους εργάτες με λίγο-πολύ σκεπασμένες ελεημοσύνες και να σπάσουν την επαναστατική τους δύναμη κάνοντας προσωρινά υποφερτή την κατάστασή τους. Τις διεκδικήσεις της μικροαστικής δημοκρατίας, που συνοψίζονται εδώ, δεν τις εκπροσωπούν ταυτόχρονα όλες οι ομάδες της και μονάχα σ΄ ένα πολύ μικρό κύκλο ανθρώπων προβάλλονται συνολικά σαν καθορισμένος σκοπός. Όσο πιο μπροστά πάνε μερικοί άνθρωποι ή ομάδες ανθρώπων, τόσο μεγαλύτερο αριθμό από τις διεκδικήσεις αυτές θα υιοθετούν, και οι λίγοι που βλέπουν το πρόγραμμά τους σ΄ αυτά που αναφέραμε θα πίστευαν ότι διεκδίκησαν έτσι το ανώτατο που μπορεί να ζητήσει κανείς από την επανάσταση. Οι διεκδικήσεις αυτές όμως σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να είναι αρκετές για το κόμμα του προλεταριάτου. Ενώ οι δημοκράτες μικροαστοί θέλουν ν΄ αποτελειώσουν την επανάσταση όσο το δυνατό πιο γρήγορα και με την πραγματοποίηση το πολύ - πολύ των παραπάνω διεκδικήσεων, συμφέρον δικό μας και καθήκον δικό μας είναι να κάνουμε την επανάσταση διαρκή, ώσπου όλες οι λίγο - πολύ ιδιοχτήτριες τάξεις νάχουν απωθηθεί από την εξουσία, ώσπου νάχει καταχτηθεί η κρατική εξουσία από το προλεταριάτο, κι ώσπου η συνένωση των προλετάριων, όχι μονάχα σε μια χώρα, αλλά σ΄ όλες τις κυρίαρχες χώρες του κόσμου, να έχει προχωρήσει τόσο, που νάχει σταματήσει ο συναγωνισμός ανάμεσα στους προλετάριους αυτών των χωρών και ώσπου να συγκεντρωθούν στα χέρια των προλετάριων τουλάχιστον οι αποφασιστικές παραγωγικές δυνάμεις. Εμείς δε μπορεί ν΄ αποβλέπουμε στην αλλαγή της ατομικής ιδιοχτησίας, αλλά μονάχα στην εκμηδένισή της, δεν μπορεί ν΄ αποβλέπουμε στην απόκρυψη των ταξικών αντιθέσεων, μα στην κατάργηση των τάξεων, δε μπορεί ν΄ αποβλέπουμε στην καλυτέρευση της σημερινής κοινωνίας, μα στην ίδρυση μιας νέας κοινωνίας. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η μικροαστική δημοκρατία στην παραπέρα εξέλιξη της επανάστασης θ΄ αποχτήσει στη Γερμανία για μια στιγμή την επικρατέστερη επιροή. Μπαίνει λοιπόν το ερώτημα, ποια θα είναι η στάση του προλεταριάτου και ειδικά της Ενωσης απέναντί της:
1. Όσο θα συνεχίζονται οι σημερινές συνθήκες όπου καταπιέζονται επίσης και οι μικροαστοί δημοκράτες.
2. Στον επερχόμενο επαναστατικό αγώνα που θα τους σώσει την υπεροχή.
3. Yστερα απ΄ αυτόν τον αγώνα, στο διάστημα της υπεροχής τους πάνω στις τάξεις που ανατράπηκαν και πάνω στο προλεταριάτο.
1. Στη σημερινή στιγμή, οι δημοκράτες μικροαστοί, που καταπιέζονται παντού, κηρύσσουν γενικά στο προλεταριάτο τη συνένωση και τη συμφιλίωση, του προσφέρουν το χέρι και τείνουν προς τη δημιουργία ενός μεγάλου κόμματος της αντιπολίτευσης που θ΄ αγκαλιάζει όλες τις αποχρώσεις στο δημοκρατικό κόμμα, δηλ. τείνουν να μπλέξουν τους εργάτες σε μια κομματική οργάνωση, όπου θα επικρατούν οι γενικές σοσιαλδημοκρατικές φράσεις που πίσω τους κρύβονται τα ιδιαίτερα συμφέροντα των δημοκρατών μικροαστών και όπου, για χατίρι της ποθητής ειρήνης, δε θα επιτρέπεται να προβάλλονται οι ιδιαίτερες διεκδικήσεις του προλεταριάτου. Μια τέτοια συνένωση θα κατέληγε μονάχα προς όφελός τους και θάταν ολότελα σε βάρος του προλεταριάτου. Το προλεταριάτο θα έχανε όλη την αυτοτελή και με κόπο εξαγορασμένη θέση του και θα ξανάπεφτε σε κατάσταση εξαρτήματος της επίσημης αστικής δημοκρατίας. Αυτή η συνένωση λοιπόν πρέπει να αποκρουστεί με τον πιο αποφασιστικό τρόπο. Αντί να ξεπέσουν ξανά τόσο χαμηλά, που να υπηρετούν τους αστούς δημοκράτες σαν κόρο κλακαδόρων, πρέπει οι εργάτες, και πρώτα απ΄ όλα η Ένωση, να επιδιώξουν να δημιουργήσουν, πλάι στους επίσημους δημοκράτες, μιαν ανεξάρτητη μυστική και ανοιχτή οργάνωση του εργατικού κόμματος. Πρέπει ακόμα την κάθε κοινότητα να τη μετατρέψουν σε κέντρο και πυρήνα εργατικών ενώσεων όπου η θέση και τα συμφέροντα του προλεταριάτου θα συζητιούνται ανεξάρτητα από τις αστικές επιδράσεις. Πόσο λίγο παίρνουν στα σοβαρά οι αστοί δημοκράτες μια συμμαχία, μέσα στην οποία οι προλετάριοι θα στέκονται στο πλάι τους με την ίδια εξουσία και με ίσα δικαιώματα, το δείχνουν λ.χ., οι δημοκράτες του Μπρεσλάου, που στο όργανό τους, τη "Νέα Εφημερίδα του Οντερ" 1 κατατρέχουν με τη μεγαλύτερη λύσσα τους ανεξάρτητα οργανωμένους εργάτες που τους τιτλοφορούν σοσιαλιστές. Για την περίπτωση της πάλης ενάντια σ΄ έναν κοινό αντίπαλο δεν χρειάζεται καμιά ιδιαίτερη συνένωση. Οταν χρειαστεί να καταπολεμηθεί άμεσα ένας τέτοιος αντίπαλος, συμπίπτουν τα συμφέροντα και των δυο κομμάτων για τη στιγμή αυτή, κι όπως γινόταν ως τώρα θ΄ αποκατασταθεί και στο μέλλον αυτή η σύνδεση που είναι υπολογισμένη μονάχα για τη στιγμή αυτή. Είναι αυτονόητο ότι στις μελλοντικές αιματηρές συγκρούσεις, καθώς και μόλις τις προηγούμενες, κυρίως οι εργάτες θα υποχρεωθούν να καταχτήσουν τη νίκη με το θάρρος τους, με την αποφασιστικότητά τους και με την αυτοθυσία τους. Κι όπως γινόταν ως τα τώρα, και στον αγώνα αυτόν οι μικροαστοί σα μάζα θα αφεθούν για όσο μπορεί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα δισταχτικά, αναποφάσιστα, παθητικά, για να σφετεριστούν ύστερα, μόλις θάχει κριθεί ο αγώνας, τη νίκη, για να ζητήσουν από τους εργάτες να ησυχάσουν και να γυρίσουν στα σπίτια τους, στη δουλειά τους, για να προλάβουν τις λεγόμενες ακρότητες και για ν΄ αποκλείσουν το προλεταριάτο από τους καρπούς της νίκης. Δεν είναι στο χέρι των εργατών να εμποδίσουν τους μικροαστούς δημοκράτες να το κάνουν αυτό, είναι όμως στο χέρι τους να τους δυσκολέψουν την επικράτηση πάνω στο ένοπλο προλεταριάτο και να τους υπαγορεύσουν τέτοιους όρους, που η κυριαρχία των αστών δημοκρατών να περικλείνει από τα πριν το σπέρμα του αφανισμού της και να διευκολύνει σημαντικά τον παραμερισμό της κυριαρχίας των αστών δημοκρατών από την κυριαρχία του προλεταριάτου.
1. (σ. σ. Με την έκφραση "επαναστατική Βαβέλ" εννοούσαν το Παρίσι, που από τον καιρό της γαλλικής αστικής επανάστασης στα τέλη του 18ου αιώνα θεωρούνταν εστία της επανάστασης.
1. Εφημερίδα που έβγαινε στο Μπρέσλαου στα 1849-1855.
Διαβάστε ολόκληρο το (ΑΦΙΕΡΩΜΑ: KAΡΛ ΜΑΡΞ), πατώντας το παρακάτω link. Βάλτε τον Κωδικό που σας δίνει και ανοίχτε το doc
http://rapid-share.gr/download.php?file=226AFIERWMA_KARL_MARKS.doc
(727 σελίδες με έργα του Μαρξ)
Ένα φάντασμα πλανιέται στην Ευρώπη: το φάντασμα του κομμουνισμού. Όλες οι δυνάμεις της γερασμένης Ευρώπης ενώθηκαν σε μια ιερή συμμαχία για να κυνηγήσουν αυτό το φάντασμα: ο πάπας και ο τσάρος, ο Μέτερνιχ κι ο Γκιζό, γάλλοι ριζοσπάστες και γερμανοί αστυνομικοί. Ποιο κόμμα της αντιπολίτευσης δεν έχει κατηγορηθεί σαν κομμουνιστικό από τους αντιπάλους του που κυβερνούν, ποιο κόμμα της αντιπολίτευσης δεν αντέκρουσε με την κατηγορία του κομμουνισμού τους πιο προοδευτικούς αντιπολιτευόμενους, καθώς και τους αντιδραστικούς αντιπάλους του; Δυο πράγματα βγαίνουν απ’ το γεγονός αυτό: Ο κομμουνισμός αναγνωρίζεται πια απ’ όλες τις ευρωπαϊκές δυνάμεις σαν μια δύναμη. Είναι καιρός πια οι κομμουνιστές να εκθέσουν ανοιχτά μπροστά σ’ όλο τον κόσμο τις αντιλήψεις τους, τους σκοπούς τους, τις επιδιώξεις τους και ν’ αντιπαραθέσουν στο παραμύθι του κομμουνιστικού φαντάσματος ένα Μανιφέστο του ίδιου του κόμματος.
ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ
Διαβάστε ολόκληρο το (ΑΦΙΕΡΩΜΑ: KAΡΛ ΜΑΡΞ), πατώντας το παρακάτω link. Βάλτε τον Κωδικό που σας δίνει και ανοίχτε το doc
http://rapid-share.gr/download.php?file=226AFIERWMA_KARL_MARKS.doc
http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=6777&mode=thread&order=0&thold=0
ΜΑΡΞ ΚΑΡΛ
· Η Αδιαφορία για την πολιτική
· Αποτελέσματα της άμεσης διαδικασίας παραγωγής
· ΜΙΣΘΟΣ, ΤΙΜΗ, ΚΕΡΔΟΣ
· ΑΙΜΑΤΗΡΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΥΣ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΜΕΝΟΥΣΑΠΟ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 15ου ΑΙΩΝΑ.ΝΟΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΤΕΒΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΙΣΘΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
· «Η λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση»
· ΓΙΑ ΤΟΝ Π. Ζ. ΠΡΟΥΝΤΟΝ
· Η πάλη ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία και τ' αποτελέσματά της
· Η ιστορική τάση της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης
· Από τον επίλογο στη δεύτερη γερμανική έκδοση του Α' τόμου του «Κεφαλαίου»
· Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας
· TI EINAI H ΔΙΕΘΝΗΣ
· Η λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση
· Για την εργάσιμη μέρα
· ΤΟ KOMMOYNIΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ
· ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΩΝ
· Η υπόθεση Νετσάγιεφ
"...Το δικό μας καθήκον είναι να κάνουμε την επανάσταση Διαρκή, μέχρις ότου λίγο-πολύ όλες οι ιδιοχτήτριες τάξεις απαλλοτριωθούν, μέχρις ότου το προλεταριάτο καταχτήσει την εξουσία και όχι μονάχα σε μια χώρα, αλλά σε όλες τις σημαντικές χώρες του κόσμου...". (Κ. Μαρξ - Φ. Εγκελς: "Επανάσταση και Αντεπανάσταση στη Γερμανία"). Ο Τρότσκι, λίγο πριν, στη διάρκεια, κι αμέσως μετά την Ρώσικη Επανάσταση του 1905, ανέπτυξε δημιουργικά την αντίληψη του Μάρξ στις νέες παγκόσμιες συνθήκες. Βασισμένος σε μια διαλεκτική ανάλυση της διεθνούς κατάστασης - των παγκόσμιων ιστορικών όρων της ιμπεριαλιστικής εποχής - και των ταξικών σχέσεων στη Ρωσία, διατύπωσε την μεγαλοφυή του πρόγνωση: τα άλυτα αστικοδημοκρατικά προβλήματα της Ρώσικης Επανάστασης θα ΄φερναν στην εξουσία, με τη βοήθεια της φτωχής αγροτιάς, το ρώσικο προλεταριάτο, που δε θα σταματούσε στη δημοκρατική ολοκλήρωση αλλά, χωρίς διακοπή, θα ΄παιρνε μέτρα σοσιαλιστικού χαρακτήρα. Η δημοκρατική επανάσταση, κάτω από τη δικτατορία του προλεταριάτου, θα μετεξελισσόταν σε σοσιαλιστική, θα γινόταν ΔΙΑΡΚΗΣ. Η σοσιαλιστική οικοδόμηση θα άρχιζε στην καθυστερημένη Ρωσία. Θα ολοκληρωνόταν, όμως, και θα έλυνε τις εσωτερικές της αντιφάσεις μόνο σε διεθνή κλίμακα, με την επέκταση και τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες.
ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΩΝ ΤΟ ΜΑΡΤΗ ΤΟΥ 1850
Η κεντρική Επιτροπή προς την Ένωση
Αδέλφια! Στα δυο χρόνια της επανάστασης του 1848-49 η Ένωση των Κομμουνιστών ανταποκρίθηκε διπλά στη δοκιμασία. Πρώτα, γιατί σ΄ όλα τα μέρη, τα μέλη της πήραν ενεργό μέρος στο κίνημα, γιατί στον τύπο, στα οδοφράγματα και στα πεδία της μάχης στάθηκαν στις πρώτες γραμμές της μόνης αποφασιστικής επαναστατικής τάξης, του προλεταριάτου. Η Ένωση ανταποκρίθηκε ακόμα γιατί η αντίληψή της για το κίνημα, όπως διατυπώθηκε στις εγκυκλίους των Συνεδρίων και της Κεντρικής Επιτροπής του 1847 και στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, αποδείχτηκε η μόνη σωστή αντίληψη, γιατί εκπληρώθηκαν πέρα για πέρα οι προσδοκίες που εκφράστηκαν
σε κείνα τα ντοκουμέντα, και γιατί η αντίληψη για το σημερινό κοινωνικό καθεστώς, που παλιά προπαγανδιζόταν μονάχα στα κρυφά από την Ένωση, βρίσκεται τώρα στο στόμα των λαών και κηρύσσεται δημόσια στις πλατείες. Ταυτόχρονα χαλαρώθηκε σημαντικά η πριν σφιχτοδεμένη οργάνωση της Ένωσης. Ένα μεγάλος μέρος των μελών, που είχε πάρει άμεσα μέρος στο επαναστατικό κίνημα θεώρησε ότι πέρασε η εποχή των μυστικών εταιριών και ότι φτάνει μονάχα η ανοιχτή δράση. Οι ξεχωριστές περιφέρειες και κοινότητες άφησαν ν΄ ατονήσει και σιγά - σιγά να σβήσει η σύνδεση με την Κεντρική Επιτροπή. Τη στιγμή λοιπόν που στη Γερμανία το δημοκρατικό κόμμα, το κόμμα των μικροαστών, οργανώνονταν ολοένα και περισσότερο, το εργατικό κόμμα έχανε το μόνο στέρεο στήριγμά του, έμενε το πολύ - πολύ οργανωμένο σε ξεχωριστά μέρη για τοπικούς σκοπούς και έπεφτε έτσι μέσα στο γενικό κίνημα ολότελα κάτω από την κυριαρχία και την καθοδήγηση των μικροαστών δημοκρατών. Πρέπει να δοθεί τέλος σ΄ αυτή την κατάσταση, πρέπει ν΄ αποκατασταθεί η ανεξαρτησία των εργατών. Η Κεντρική Επιτροπή αντιλήφθηκε αυτή την ανάγκη και γι΄ αυτό, το χειμώνα κιόλας του 1848-49, έστειλε στη Γερμανία έναν επίτροπο, το Γιόζεφ Μολ, για την αναδιοργάνωση της Ένωσης. Η αποστολή του Μολ, ωστόσο, έμεινε χωρίς μόνιμο αποτέλεσμα, εν μέρει γιατί οι γερμανοί εργάτες δεν είχαν τότε ακόμα συγκεντρώσει αρκετή πείρα και εν μέρει γιατί η εξέγερση του περασμένου Μάη διέκοψε την αποστολή αυτή. Ο ίδιος ο Μολ πήρε το ντουφέκι, κατατάχθηκε στο στρατό του Μπάντεν - Παλατινάτου κι έπεσε στις 19 του Ιούλη στη μάχη του Μουργκ. Η Ένωση έχασε στο πρόσωπό του ένα από τα πιο παλιά, τα πιο δραστήρια και τα πιο έμπιστα μέλη της, που έδρασε σ΄ όλα τα συνέδρια και τις Κεντρικές Επιτροπές και που παλιότερα ακόμα είχε εκπληρώσει μ΄ επιτυχία μια σειρά από ταξίδια-αποστολές. Ύστερα από την ήττα των επαναστατικών κομμάτων της Γερμανίας και της Γαλλίας τον Ιούλη του 1849 συγκεντρώθηκαν ξανά στο Λονδίνο σχεδόν όλα τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, συμπληρώθηκαν με νέες επαναστατικές δυνάμεις κι άρχισαν με ανανεωμένο ζήλο την αναδιοργάνωση της Ένωσης.
Η αναδιοργάνωση μπορεί να γίνει μονάχα με έναν επίτροπο και η Κεντρική Επιτροπή θεωρεί εξαιρετικά σπουδαίο ζήτημα ν΄ αναχωρήσει ο επίτροπος ακριβώς αυτή τη στιγμή που έρχεται μια νέα επανάσταση όπου το εργατικό κόμμα πρέπει να εμφανιστεί όσο το δυνατό πιο ομόφωνο, όσο το δυνατό πιο αυτοτελές, αν δεν θέλει ξανά να το εκμεταλλευτεί η αστική τάξη και να το σύρει από πίσω της. Από το 1848 κιόλας, αδέλφια, σας είπαμε ότι οι γερμανοί φιλελεύθεροι αστοί θάρχονταν σε λίγο στην εξουσία και ότι τη νεοκαταχτημένη εξουσία τους θα την έστρεφαν αμέσως ενάντια στους εργάτες. Είδατε πως εκπληρώθηκε αυτό. Πραγματικά ήταν οι αστοί, που ύστερα από το κίνημα του Μάρτη του 1848, κατέλαβαν αμέσως την κρατική εξουσία και χρησιμοποίησαν αυτή την εξουσία για ν΄ απωθήσουν αμέσως τους εργάτες, τους συμμάχους τους στον αγώνα, πίσω στην προηγούμενη κατάσταση καταπίεσης. Αν και η αστική τάξη δε μπορούσε να το πετύχει αυτό, χωρίς νάχει συνδεθεί με το φεουδαρχικό κόμμα που είχε παραμεριστεί το Μάρτη κι ακόμα χωρίς τελικά νάχει παραχωρήσει ξανά στο φεουδαρχικό αυτό απολυταρχικό κόμμα την εξουσία, ωστόσο εξασφάλισε για τον εαυτό της όρους που, χάρη στις οικονομικές δυσκολίες της κυβέρνησης, θα της παράδιναν την εξουσία μόνιμα και θα εξασφάλιζαν όλα της τα συμφέροντα, στην περίπτωση που θα μπορούσε από τώρα κιόλας το επαναστατικό κίνημα ν΄ ακολουθήσει μια λεγόμενη ειρηνική εξέλιξη. H αστική τάξη, για να εξασφαλίσει την κυριαρχία της, δε θα χρειαζόταν καν να γίνει μισητή με τη χρησιμοποίηση μέτρων βίας ενάντια στο λαό, γιατί όλα αυτά τα μέτρα βίας τα έχει πάρει κιόλας η φεουδαρχική αντεπανάσταση. Η εξέλιξη όμως δε θ΄ ακολουθήσει αυτή την ειρηνική πορεία. Αντίθετα, έρχεται η επανάσταση που θα την επιταχύνει, η επανάσταση που είτε θα προκληθεί από μια ανεξάρτητη εξέγερση του γαλλικού προλεταριάτου,, είτε από την εισβολή της Ιερής Συμμαχίας στην επαναστατική Βαβέλ 1.
Και το ρόλο που έπαιξαν απέναντι στο λαό οι Γερμανοί φιλελεύθεροι αστοί το 1848, αυτό τον τόσο προδοτικό ρόλο, θα τον αναλάβουν στην επερχόμενη επανάσταση οι δημοκράτες μικροαστοί, που σήμερα παίρνουν στην αντιπολίτευση την ίδια θέση που έπαιρναν οι φιλελεύθεροι αστοί πριν από το 1848. Αυτό το κόμμα, το δημοκρατικό, που είναι πολύ πιο επικίνδυνο στους εργάτες από το προηγούμενο, το φιλελεύθερο κόμμα, αποτελείται από τα τρία στοιχεία:
1. Από τα προοδευτικά τμήματα της μεγάλης αστικής τάξης, που βάζουν για σκοπό το άμεσο ολοκληρωτικό γκρέμισμα της φεουδαρχίας και της απολυταρχίας. Η ομάδα αυτή εκπροσωπείται από τους πρώην βερολινέζους συμβιβαστές, από τους αρνητές των φόρων.
2. Από τους δημοκράτες - συνταγματικούς μικροαστούς, που ο κύριος τους σκοπός στο ως τα τώρα κίνημα ήταν η αποκατάσταση ενός λίγο-πολύ δημοκρατικού ομοσπονδιακού κράτους όπως το επιδίωκαν οι εκπρόσωποί τους, οι αριστεροί της Συνέλευσης της Φρανκφούρτης και αργότερα η βουλή της Στουτγάρδης και αυτοί οι ίδιοι στην εκστρατεία για το σύνταγμα του Ράϊχ.
3. Από τους ρεπουμπλικάνους μικροαστούς, που το ιδεώδες τους είναι μια γερμανική ομόσπονδη δημοκρατία του είδους της Ελβετίας, και που ονομάζουν σήμερα τον εαυτό τους κόκκινο και σοσιαλδημοκράτη, γιατί τρέφουν τον ευσεβή πόθο να καταργήσουν την πίεση του μεγάλου κεφαλαίου πάνω στο μικρό του μεγάλου αστού πάνω στο μικροαστό. ΟΙ εκπρόσωποι αυτής της ομάδας ήταν τα μέλη των δημοκρατικών συνεδρίων και επιτροπών, οι καθοδηγητές των δημοκρατικών συλλόγων, οι συντάχτες των δημοκρατικών εφημερίδων.
Όλες αυτές οι ομάδες, ύστερα από την ήττα τους, ονομάζουν τώρα τον εαυτό τους ρεπουμπλικάνο ή κόκκινο, ακριβώς όπως στη Γαλλία οι ρεπουμπλικάνοι μικροαστοί ονομάζουν τους εαυτούς τους σοσιαλιστές. Οπου βρίσκουν ακόμα ευκαιρία να επιδιώκουν την πραγματοποίηση των σκοπών τους με το συνταγματικό δρόμο, όπως στη Βυρτεμβέργη, στη Βαυαρία κλπ, πιάνονται από την ευκαιρία για να διατηρήσουν τις παλιές τους φράσεις και για ν΄ αποδείξουν με την πράξη, ότι δεν άλλαξαν ούτε στο παραμικρό. Κατά τα άλλα είναι αυτονόητο ότι η αλλαγή του ονόματος αυτού του κόμματος δεν αλλάζει σε τίποτα τη στάση του απέναντι στους εργάτες, μα αποδείχνει μονάχα ότι τώρα το κόμμα αυτό πρέπει ν΄ αντιπαραταχτεί ενάντια στην αστική τάξη που είναι ενωμένη με την απολυταρχία και ότι πρέπει να στηριχτεί στο προλεταριάτο.
Το μικροαστικό-δημοκρατικό κόμμα στη Γερμανία είναι πολύ δυνατό, δεν αγκαλιάζει μονάχα τη μεγάλη πλειοψηφία των αστών κατοίκων των πόλεων, τους μικρούς βιομήχανους εμπόρους και τους βιοτέχνες-μαστόρους, αριθμεί στην ακολουθία του τους αγρότες και το προλεταριάτο της υπαίθρου, εφόσον αυτό το τελευταίο δε βρήκε ακόμα ένα στήριγμα στο αυτοτελές προλεταριάτο των πόλεων. Η σχέση του επαναστατικού εργατικού κόμματος προς τη μικροαστική δημοκρατία είναι αυτή: πάει μαζί της ενάντια στην ομάδα που το επαναστατικό εργατικό κόμμα επιδιώκει την ανατροπή της, αντιτάσσεται στη μικροαστική δημοκρατία σ΄ όλα εκείνα με τα οποία η μικροαστική δημοκρατία θέλει να στεριώσει τη θέση της.
Οι δημοκράτες μικροαστοί που καθόλου δε θέλουν να ανατρέψουν ολόκληρη την κοινωνία προς το συμφέρον των επαναστατών προλετάριων, επιδιώκουν μιαν αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών, έτσι που η κοινωνία που υπάρχει να τους γίνει όσο το δυνατό πιο υποφερτή και βολική. Γι΄ αυτό ζητούν πριν απ΄ όλα τη μείωση των κρατικών εξόδων με τον περιορισμό της γραφειοκρατίας και με τη μετατόπιση των κύριων φόρων στους γαιοχτήμονες και στους αστούς. Ζητούν ακόμα να παραμεριστεί η πίεση του μεγάλου κεφαλαίου πάνω στο μικρό με τη δημιουργία δημόσιων πιστωτικών ιδρυμάτων και με νόμους ενάντια στην τοκογλυφία, έτσι που να δοθεί σ΄ αυτούς και στους αγρότες η δυνατότητα να παίρνουν με ευνοϊκούς όρους προκαταβολές από το κράτος, αντί από τους καπιταλιστές. Ζητούν ακόμα την εφαρμογή των αστικών σχέσεων ιδιοχτησίας στην ύπαιθρο με την ολοκληρωτική κατάργηση του φεουδαρχισμού. Για να τα εφαρμόσουν όλα αυτά, χρειάζονται μια δημοκρατική, συνταγματική ή ρεπουμπλικάνικη κρατική συγκρότηση, που θα δίνει την πλειοψηφία σ΄ αυτού και στους συμμάχους τους, τους αγρότες, και ένα δημοκρατικό καταστατικό των δήμων και των κοινοτήτων, που θα δίνει στα χέρια τους τον άμεσο έλεγχο στην κοινοτική ιδιοχτησία και μια σειρά άλλες λειτουργίες που τις εξασκούν σήμερα οι γραφειοκράτες.
Στην κυριαρχία και στη γρήγορη αύξηση του κεφαλαίου πρόκειται ν΄ αντιδράσουν, εν μέρει με τον περιορισμό του κληρονομικού δικαιώματος, εν μέρει με την ανάθεση όσο το δυνατό πιο πολλών εργασιών στο κράτος. Οσο για τους εργάτες είναι πριν απ΄ όλα βέβαιο ότι πρόκειται να παραμείνουν μισθωτοί εργάτες, όπως και πριν, μόνο που οι δημοκράτες μικροαστοί εύχονται στους εργάτες καλύτερο μισθό και μια πιο ασφαλισμένη ζωή και ελπίζουν να το πετύχουν αυτό με τη μερική απασχόλησή τους από το κράτος και με μέτρα φιλανθρωπίας, με δυο λόγια ελπίζουν να εξαγοράσουν τους εργάτες με λίγο-πολύ σκεπασμένες ελεημοσύνες και να σπάσουν την επαναστατική τους δύναμη κάνοντας προσωρινά υποφερτή την κατάστασή τους. Τις διεκδικήσεις της μικροαστικής δημοκρατίας, που συνοψίζονται εδώ, δεν τις εκπροσωπούν ταυτόχρονα όλες οι ομάδες της και μονάχα σ΄ ένα πολύ μικρό κύκλο ανθρώπων προβάλλονται συνολικά σαν καθορισμένος σκοπός. Όσο πιο μπροστά πάνε μερικοί άνθρωποι ή ομάδες ανθρώπων, τόσο μεγαλύτερο αριθμό από τις διεκδικήσεις αυτές θα υιοθετούν, και οι λίγοι που βλέπουν το πρόγραμμά τους σ΄ αυτά που αναφέραμε θα πίστευαν ότι διεκδίκησαν έτσι το ανώτατο που μπορεί να ζητήσει κανείς από την επανάσταση. Οι διεκδικήσεις αυτές όμως σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να είναι αρκετές για το κόμμα του προλεταριάτου. Ενώ οι δημοκράτες μικροαστοί θέλουν ν΄ αποτελειώσουν την επανάσταση όσο το δυνατό πιο γρήγορα και με την πραγματοποίηση το πολύ - πολύ των παραπάνω διεκδικήσεων, συμφέρον δικό μας και καθήκον δικό μας είναι να κάνουμε την επανάσταση διαρκή, ώσπου όλες οι λίγο - πολύ ιδιοχτήτριες τάξεις νάχουν απωθηθεί από την εξουσία, ώσπου νάχει καταχτηθεί η κρατική εξουσία από το προλεταριάτο, κι ώσπου η συνένωση των προλετάριων, όχι μονάχα σε μια χώρα, αλλά σ΄ όλες τις κυρίαρχες χώρες του κόσμου, να έχει προχωρήσει τόσο, που νάχει σταματήσει ο συναγωνισμός ανάμεσα στους προλετάριους αυτών των χωρών και ώσπου να συγκεντρωθούν στα χέρια των προλετάριων τουλάχιστον οι αποφασιστικές παραγωγικές δυνάμεις. Εμείς δε μπορεί ν΄ αποβλέπουμε στην αλλαγή της ατομικής ιδιοχτησίας, αλλά μονάχα στην εκμηδένισή της, δεν μπορεί ν΄ αποβλέπουμε στην απόκρυψη των ταξικών αντιθέσεων, μα στην κατάργηση των τάξεων, δε μπορεί ν΄ αποβλέπουμε στην καλυτέρευση της σημερινής κοινωνίας, μα στην ίδρυση μιας νέας κοινωνίας. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η μικροαστική δημοκρατία στην παραπέρα εξέλιξη της επανάστασης θ΄ αποχτήσει στη Γερμανία για μια στιγμή την επικρατέστερη επιροή. Μπαίνει λοιπόν το ερώτημα, ποια θα είναι η στάση του προλεταριάτου και ειδικά της Ενωσης απέναντί της:
1. Όσο θα συνεχίζονται οι σημερινές συνθήκες όπου καταπιέζονται επίσης και οι μικροαστοί δημοκράτες.
2. Στον επερχόμενο επαναστατικό αγώνα που θα τους σώσει την υπεροχή.
3. Yστερα απ΄ αυτόν τον αγώνα, στο διάστημα της υπεροχής τους πάνω στις τάξεις που ανατράπηκαν και πάνω στο προλεταριάτο.
1. Στη σημερινή στιγμή, οι δημοκράτες μικροαστοί, που καταπιέζονται παντού, κηρύσσουν γενικά στο προλεταριάτο τη συνένωση και τη συμφιλίωση, του προσφέρουν το χέρι και τείνουν προς τη δημιουργία ενός μεγάλου κόμματος της αντιπολίτευσης που θ΄ αγκαλιάζει όλες τις αποχρώσεις στο δημοκρατικό κόμμα, δηλ. τείνουν να μπλέξουν τους εργάτες σε μια κομματική οργάνωση, όπου θα επικρατούν οι γενικές σοσιαλδημοκρατικές φράσεις που πίσω τους κρύβονται τα ιδιαίτερα συμφέροντα των δημοκρατών μικροαστών και όπου, για χατίρι της ποθητής ειρήνης, δε θα επιτρέπεται να προβάλλονται οι ιδιαίτερες διεκδικήσεις του προλεταριάτου. Μια τέτοια συνένωση θα κατέληγε μονάχα προς όφελός τους και θάταν ολότελα σε βάρος του προλεταριάτου. Το προλεταριάτο θα έχανε όλη την αυτοτελή και με κόπο εξαγορασμένη θέση του και θα ξανάπεφτε σε κατάσταση εξαρτήματος της επίσημης αστικής δημοκρατίας. Αυτή η συνένωση λοιπόν πρέπει να αποκρουστεί με τον πιο αποφασιστικό τρόπο. Αντί να ξεπέσουν ξανά τόσο χαμηλά, που να υπηρετούν τους αστούς δημοκράτες σαν κόρο κλακαδόρων, πρέπει οι εργάτες, και πρώτα απ΄ όλα η Ένωση, να επιδιώξουν να δημιουργήσουν, πλάι στους επίσημους δημοκράτες, μιαν ανεξάρτητη μυστική και ανοιχτή οργάνωση του εργατικού κόμματος. Πρέπει ακόμα την κάθε κοινότητα να τη μετατρέψουν σε κέντρο και πυρήνα εργατικών ενώσεων όπου η θέση και τα συμφέροντα του προλεταριάτου θα συζητιούνται ανεξάρτητα από τις αστικές επιδράσεις. Πόσο λίγο παίρνουν στα σοβαρά οι αστοί δημοκράτες μια συμμαχία, μέσα στην οποία οι προλετάριοι θα στέκονται στο πλάι τους με την ίδια εξουσία και με ίσα δικαιώματα, το δείχνουν λ.χ., οι δημοκράτες του Μπρεσλάου, που στο όργανό τους, τη "Νέα Εφημερίδα του Οντερ" 1 κατατρέχουν με τη μεγαλύτερη λύσσα τους ανεξάρτητα οργανωμένους εργάτες που τους τιτλοφορούν σοσιαλιστές. Για την περίπτωση της πάλης ενάντια σ΄ έναν κοινό αντίπαλο δεν χρειάζεται καμιά ιδιαίτερη συνένωση. Οταν χρειαστεί να καταπολεμηθεί άμεσα ένας τέτοιος αντίπαλος, συμπίπτουν τα συμφέροντα και των δυο κομμάτων για τη στιγμή αυτή, κι όπως γινόταν ως τώρα θ΄ αποκατασταθεί και στο μέλλον αυτή η σύνδεση που είναι υπολογισμένη μονάχα για τη στιγμή αυτή. Είναι αυτονόητο ότι στις μελλοντικές αιματηρές συγκρούσεις, καθώς και μόλις τις προηγούμενες, κυρίως οι εργάτες θα υποχρεωθούν να καταχτήσουν τη νίκη με το θάρρος τους, με την αποφασιστικότητά τους και με την αυτοθυσία τους. Κι όπως γινόταν ως τα τώρα, και στον αγώνα αυτόν οι μικροαστοί σα μάζα θα αφεθούν για όσο μπορεί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα δισταχτικά, αναποφάσιστα, παθητικά, για να σφετεριστούν ύστερα, μόλις θάχει κριθεί ο αγώνας, τη νίκη, για να ζητήσουν από τους εργάτες να ησυχάσουν και να γυρίσουν στα σπίτια τους, στη δουλειά τους, για να προλάβουν τις λεγόμενες ακρότητες και για ν΄ αποκλείσουν το προλεταριάτο από τους καρπούς της νίκης. Δεν είναι στο χέρι των εργατών να εμποδίσουν τους μικροαστούς δημοκράτες να το κάνουν αυτό, είναι όμως στο χέρι τους να τους δυσκολέψουν την επικράτηση πάνω στο ένοπλο προλεταριάτο και να τους υπαγορεύσουν τέτοιους όρους, που η κυριαρχία των αστών δημοκρατών να περικλείνει από τα πριν το σπέρμα του αφανισμού της και να διευκολύνει σημαντικά τον παραμερισμό της κυριαρχίας των αστών δημοκρατών από την κυριαρχία του προλεταριάτου.
1. (σ. σ. Με την έκφραση "επαναστατική Βαβέλ" εννοούσαν το Παρίσι, που από τον καιρό της γαλλικής αστικής επανάστασης στα τέλη του 18ου αιώνα θεωρούνταν εστία της επανάστασης.
1. Εφημερίδα που έβγαινε στο Μπρέσλαου στα 1849-1855.
Διαβάστε ολόκληρο το (ΑΦΙΕΡΩΜΑ: KAΡΛ ΜΑΡΞ), πατώντας το παρακάτω link. Βάλτε τον Κωδικό που σας δίνει και ανοίχτε το doc
http://rapid-share.gr/download.php?file=226AFIERWMA_KARL_MARKS.doc
Ματωμένα Χώματα - Διδώ Σωτηρίου
Ματωμένα Χώματα
ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ συμπληρώθηκαν από τότε που ο μικρασιατικός ελληνισμός ξεριζώθηκε από τις προγονικές εστίες του. Και είναι τούτος ο ξεριζωμός ένα από τα πιο συγκλονιστικά κεφάλαια της νεότερης ιστορίας μας. Κείνοι που έζησαν μέσα στη θύελλα φεύγουν ένας - ένας κ' η ζωντανή μαρτυρία τους χάνεται. Χάνονται οι λαϊκοί θησαυροί ή μπαλσαμώνονται στα ιστορικά αρχεία. «Απ' του πεθαμένου το μάτι, μη περιμένεις δάκρυ», λέει μια μικρασιατική παροιμία. Στις μνήμες των ζωντανών έσκυψα. Ακούμπησα μ' αγάπη και πόνο τ' αφτί στις καρδιές τους, εκεί που κρατούν τις θύμησες, όπως στο κονοστάσι τα βάγια και τα στέφανα.
Διδώ Σωτηρίου
Διαβάστε ολόκληρο το Βιβλίο Ματωμένα Χώματα, πατώντας το παρακάτω link. Βάλτε τον Κωδικό που σας δίνει και ανοίχτε το zip
http://rapid-share.gr/download.php?file=855matomena_xomata.zip
http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=6745&mode=thread&order=0&thold=0
Κάτω απ' το Μανώλη Αξιώτη, τον κεντρικό αφηγητή του βιβλίου, υπάρχει ο μικρασιάτης αγρότης, που έζησε τ' Αμελέ Ταμπούρια του 14 - 18, που φόρεσε αργότερα τη στολή του Έλληνα φαντάρου, που είδε την καταστροφή, έζησε την αιχμαλωσία και που πρόσφυγας έφαγε πικρό ψωμί, σαράντα χρόνια λιμενεργάτης συνδικαλιστής, μαχητής της εθνικής μας Αντίστασης.
Ήρθε και με βρήκε και μου έδωσε ένα τεφτέρι με τις αναμνήσεις του. Συνταξιούχος, κάθησε με υπομονή και κοπίασε να γράψει με τα λίγα γραμματάκια του, τα όσα είδαν τα μάτια του εξήντα τόσα χρόνια.
Από τέτοιους αυτόπτες μάρτυρες πήρα το υλικό που χρειαζόμουνα, για να γράψω τούτο το μυθιστόρημα, με μοναδική έγνοια να συμβάλω στην ανάπλαση ενός κόσμου που χάθηκε για πάντα• να μη ξεχνούν οι παλαιοί• να βγάλουν σωστή κρίση οι νέοι.
Διδώ Σωτηρίου
Ι
ΩΣ ΤΑ ΔΕΚΑΞΙ ΜΟΥ χρόνια παπούτσι δεν φόρεσα, μήτε καινούργιο ρούχο. Ο πατέρας μου μιαν έγνοια είχε, ν' αποχτήσει πολλά χωράφια, λιόδεντρα και συκοπερίβολα. Η μάνα μου έκανε δεκατέσσερες γέννες, μα της ζήσαν μόνο εφτά παιδιά κι από τούτα τα τέσσερα της τα φάγαν οι πολέμοι.
Δεν θυμούμαι να μου δωκε ποτέ ο πατέρας μου κανένα μεταλλίκι ν' αγοράσω σαν παιδί καραμέλα ή κουλούρι. Μια μέρα που ήτανε να μεταλάβω μαζί με τα δυο μικρότερα αδέρφια μου, πήγαμε και του ζητήσαμε συχώρεση, με την κρυφή ελπίδα πως θα βγαζε να μας δώσει κάτι. Κείνος όμως, σαν πήρε είδηση πως περιμέναμε λεφτά, αγρίεψε και γύρεψε να μας δείρει. Κινήσαμε τότες και πήγαμε να φιλήσουμε το χέρι των νουνών μας, μήπως κ' έβγαινε από κει τίποτα. Όταν μας δώσαν από ένα γρόσι στον καθένα ξετρελαθήκαμε! Ο πιο μικρός, ο Σταμάτης, έτρεξε ίσια στο μπακάλικο του κυρ Θόδωρου, που χε κάτι χρωματιστά κάντια, μεγάλα σα λιθάρια και χόρτασε μ' αυτά τη λίμα του. Ο Γιώργης και γω είχαμε άλλο μεράκι, λαχταρούσαμε να πιάσουμε παιχνίδι στο χέρι μας. Ο Γιώργης αγόρασε την πρώτη τρουμπέτα που του λαχε. Εγώ συγκράτησα τη βιασύνη μου, έψαχνα για το καλύτερο. Όταν πέτυχα ένα σταχτί τενεκεδένιο ποντικάκι μ' ελατήριο, τ' άρπαξα και δε δίστασα να δώσω ολόκληρο το χαρτζιλίκι μου.
Γυρίσαμε στο σπίτι να κάνουμε το κομμάτι μας. Ο αδερφός μου κορδωμένος παράσταινε το σαλπιγκτή και δεν έλεγε να βγάλει την τσαμπούνα απ' το στόμα του. Εγώ έπεσα φαρδύς πλατύς χάμου, ακούμπησα προσεχτικά το ποντίκι στο πάτωμα, τράβηξα ένα λαστιχάκι από την κοιλιά του και σαν το είδα να τρέχει πέρα δώθε, άρχισα να ξεφωνίζω:
—Σαλεύει! Είναι ζωντανό!
Μαζεύτηκαν τ' αδέρφια μου και κάναν σαν παλαβοί, ποιος θα πρωτοτραβήξει το ελατήριο να φέρει βόλτες το ποντίκι. Μεγαλύτερη συγκίνηση δεν ένιωσα σ' όλα τα παιδικά μου χρόνια! Καθώς είμασταν παραδομένοι στη γλύκα του παιχνιδιού, τσάκωσα με την άκρη του ματιού την όψη του πατέρα να γίνεται σκληρή. «Τι να χει πάλι;» σκέφτηκα. Μα πριν βγάλω κρίση, άκουσα τη φουρκισμένη προσταγή του:
—Για... εσείς! Φέρτε μου δω τούτα τα μαραφέτια!
Δεν πρόκανε ν' αποσώσει το λόγο του, αρπάζω το ποντίκι, το χώνω προστατευτικά στον κόρφο μου και κατρακυλώ πέντε - πέντε τα σκαλοπάτια του χαγιατιού. Ο αδερφός μου ο Γιώργης δε μ' ακολούθησε, θες γιατί δε μυρίστηκε τον κίνδυνο, θες γιατί δεν τόλμησε να εναντιωθεί, πλησίασε τον πατέρα, του παράδωσε την τρουμπέτα κ' έμεινε να τον κοιτάζει μ' ανοιχτά τρομαγμένα μάτια. Κείνος τη χούφτωσε, τη στράβωσε μέσα στην πετρωμένη παλάμη του κ' απέ την πέταξε στο τζάκι.
—Να, λεχρίτες! έκανε. Για να μάθετε να ξοδεύετε τον παρά σας σε τέτοια παλιοπράματα. Χάθηκε ν' αγοράστε, μπρε, κάνα τετράδιο, κάνα μολύβι!
Ήταν η πρώτη φορά που αντικρύστηκα με την τύφλωση της εξουσίας κι αναστατώθηκα. Που να ξερα πως σ' ολόκληρο το βίο μου μ' αυτήνα θ' αντιπάλευα...
Η μάνα μου ήταν τρυφερή και υπομονετική γυναίκα. Η κακοτροπιά του άντρα της την έκανε να στέκει πάντα σούζα, με τον καλό λόγο και το χαμόγελο στ' αχείλι: «Στον αράθυμο τον άντρα, έλεγε, σα δεν εναντιώνεσαι τον έχεις σκλάβο». Τώρα τι σόι σκλάβο είχε τον πατέρα, μονάχα κείνη το ξερε που έκανε μαζί του ένα λόχο παιδιά.
Ωστόσο μια φορά, μια και μοναδική, του εναντιώθηκε. Τον είδε να με χτυπάει με τόση μανία, που το αίμα έτρεχε βρύση από τη μύτη και το στόμα μου. Τότες μπήκε στη μέση, άνοιξε τα χέρια της σα φτερούγες και με δακρυσμένα μάτια του είπε τρομαγμένη:
—Αμοιρε, θα το χαλάσεις τα σπλάχνο σου!
Αιτία του άγριου ξυλοδαρμού ήταν ένα μεταλλίκι. Μου το χε δώσει ο πατέρας για να πάω στο μπακάλη ν' αγοράσω αλάτι. Ήξερα τι με περίμενε αν το χανα, γι' αυτό και το κράταγα σφιχτά στην ιδρωμένη μου παλάμη. Οπόταν στο δρόμο, να και πέφτω μπροστά σ' ένα γύφτο με μια μαϊμού, μια κοκκινόκωλη, ξύπνια σουσουραδίτσα, που παράσταινε πότε το δάσκαλο, πότε τη δεσποινίδα και πότε το φαρμακοτρίφτη. Ήταν πολύ, πάρα πολύ αστεία. Κόσμος είχε κάνει κύκλο γύρο της και χάζευε• την ώρα όμως της πλερωμής οι περσότεροι σκορπίσανε. Ήρθε τότες η μαϊμού, στάθηκε μπροστά μου μ' απλωμένο το ντέφι. Τα μάτια μας ανταμώσανε. Δε βάστηξα, ξέσφιξε η χούφτα μου από μόνη της και τιγκ, ταγκ, τογκ, κύλησε μέσα στο ντέφι το μεταλλίκι μου.
Όταν γύρισα στο σπίτι μ' αδειανά χέρια δεν είπα την αλήθεια, είπα μονάχα πως έχασα τα λεφτά. Αυτό ήταν. Είδα τον πατέρα μου ν' αγριεύει τόσο, που τρόμαξα κ' έδωσα ένα σάλτο από το ανώι και βρέθηκα κάτω στο δρόμο με κίνδυνο να σκοτωθώ. Όμως ούτε κι αυτή η πράξη της απελπισίας μου δεν τον συνέφερε. Με κυνήγησε, κι όταν με τσάκωσε ένας γείτονας, ο Χαμπέρογλου και με παράδωκε άρχισε να με χτυπάει όπου έβρισκε. Από κείνη τη μέρα, όσες φορές έβλεπα οργισμένο τον πατέρα, άνοιγα τα καλαμοπόδαρά μου και κατουριόμουνα. Κι όμως ήρθε εποχή που του τα συχώρεσα όλα τούτα τα φερσίματά του. Μοναχά κεινού του ξένου, του Χαμπέρογλου, την επέμβαση ούτε την κατάλαβα ούτε και τη συχώρεσα ποτέ.
Στο σπίτι δυο εξουσίες υπολογίζαμε όλοι: του Θεού και του πατέρα, γιατί μ' αυτές είχαμε δέσει την ύπαρξή μας. Τη μάνα μας τήνε βλέπαμε σαν το σκεπασμένον ήλιο, που τόνε μαντεύεις, μα οι αχτίδες του δε φτάνουνε ίσαμε σένα να σε ζεστάνουνε. Ποτέ της δεν έβρισκε καιρό να μας χαϊδέψει, να μας πάρει στα γόνατά της και να μας πει ένα παραμύθι. Ξύπναγε ολοχρονίς χαράματα, άναβε φωτιά, έστηνε τσουκάλι, να προκάνει τόσα στόματα. Ύστερα είχε πάντα στην κούνια κ' ένα μυξάρικο να τσιρίζει. Είχε να φροντίσει τα ζωντανά, να βάλει σκάφη, να ζυμώσει, να πλύνει, να γυροφέρει το νοικοκυριό, να πιάσει βελόνι• όλο το χωριό μιλούσε για την πάστρα και τη νοικοκυροσύνη της.
Η αλήθεια είναι πως και το γέρο μου τον σέβονταν ο κόσμος, γιατί κρατούσε λόγο, ήταν τίμιος στο αλισβερίσι, φιλόξενος και προκομένος. Τόνε σήκωνε πολύ κ' η αρχοντοκαμωσιά του, ψηλόλιγνος καθώς ήτανε και σγουρομάλλης, με βαθιά γαλάζια μάτια και στρωτά γερά δόντια, που τα πήρε ατόφια στον τάφο του. Για τούτο και καμάρωνα όταν οι γειτόνισες λέγανε στη μάνα μου: «Ο γιος σου, ο Μανώλης, είναι φτυστός ο μπάρμπα Δημητρός».
Νύχτα, με τ' άστρα σηκωνόταν ο πατέρας απ' το γιατάκι του. Πρωτόβαζε τη φέσα του κι απέ την τσόχινη βράκα του, τα τουζλούκια και τα ποδήματά του. (Κάλτσες δε φορούσε• έλεγε πως τον στενοχωρούσανε και τον βλάφτανε στην υγειά του). Νιβόταν με θόρυβο. Έκανε το σταυρό του μπρος στα κονίσματα. Καψάλιζε λίγο σταρένιο ψωμί στη θράκα, το βουτούσε στο μπρούσκο και το κανε κρασοψυχιά, έτρωγε και καμιάν ελιά, φτούσε το κουκούτσι και λίγες βρισιές μαζί για το γούρι και ξεκινούσε στητός κι ανάλαφρος για τα χτήματα.
Δούλευε δεκάξη με δεκαοχτώ ώρες δίχως να ξαποστάσει. Σήκωνε μοναχός του γομάρια εξήντα εβδομήντα οκάδες, μα ποτέ δεν τον άκουγες να βαρυγκομήσει. Η τσάπα και τ' αλέτρι γίνονταν υπάκουα στο χέρι του. Τα ζωντανά τον τρέμανε και τον αγαπούσανε συνάμα, γιατί τα φρόντιζε περσότερο απ' όσο φρόντιζε εμάς.
Με το σούρουπο γύριζε στο σπίτι δίχως να σταθεί σε καφενέ. Έπιανε το μπουκάλι το ρακί, κατέβαζε κάμποσες γερές ρουφηξιές, έτρωγε το φαΐ που του φύλαγε η μάνα. Κατά την περίσταση έδερνε δυο τρεις από μας κ' έπεφτε μπαϊλντισμένος στον ύπνο, να ρουχαλίζει και να τρέμει ο τόπος.
Κουβέντα δεν του παιρνες ούδε Κυριακή ούδε χρονιάρα μέρα. Κανένας μας δεν τολμούσε να μιλήσει μπροστά του• είχαμε μάθει να τα λέμε όλα με τα μάτια, τους θυμούς, το παράπονο, τις πονηριές ή τις χαρές μας. Μόνο σαν τύχαινε να βρίσκεται στα κέφια του, Κυριακή, που καθόμαστε ολόκληρη η φαμελιά σε τραπέζι, τότες τ' άρεζε να σηκώνει εμένα που μ' έβλεπε πάντα σαν τον γραμματιζούμενο του σπιτιού, να λέω το «Πάτερ ημών». Δεν καταλάβαινα γρι απ' ό,τι έλεγε τούτη η προσευχή και μια μέρα είπα στη μάνα μου:
—Το «Πατ» μπρε μάνα, ξέρω τι θα πει. Μα κείνο τα «ερημών» με μπερδεύει...
Απ' τ' αδέρφια μου ξεχώριζα το Γιώργη• αυτός με καταλάβαινε πριν ανοίξω το στόμα μου και συμφωνούσε πάντα μαζί μου. Ήτανε κάπου δεκαοχτώ μήνες μικρότερός μου. Ευαίσθητο, ντελικάτο παιδί, με κάτι περίεργα μακρουλά, λεπτά δάχτυλα που τα καμαρώνανε τα κορίτσια, γιατί κανένας άλλος δεν τα είχε στο χωριό. (Ολουνών μας τα χέρια ήτανε σκληρά, πετρωμένα απ' τις βαρειές δουλειές και μοιάζανε με ξύλινα).
Ο Γιώργης κρατούσε πάντα μολύβι, κάρβουνο και ασβεστόπετρα και, όταν δεν τον βλέπανε οι μεγάλοι, ζωγράφιζε ζώα, ανθρώπους, τοπία. Μια μέρα που τον έστειλε σ' αγώι ο πατέρας να οδηγήσει έναν ξένο στα ερείπια της Έφεσος, γέμισε ο καλός σου φιγούρες τα μάρμαρα. Τότες ο ξένος του είπε: «Εσύ καλό ζωγκράφο» και πήρε τη διεύθυνσή μας και του στειλε με το ταχυδρομείο μπογιές και πινέλα. Από τότες ο Γιώργης έκανε ζουγραφιές χρωματιστές• έφτιαχνε δεσποτάδες και Άγιους και Παναγίες και καπετάνιους της επανάστασης του 21. Ο πατέρας έπαιρνε τα έργα του και τα πουλούσε στα πανηγύρια, πότε κρυφά και πότε φανερά.
Τα τέσσερα μεγαλύτερα αδέρφια μου δουλεύανε πάντα περσότερο απ' όσο αντέχανε• χαράμι ψωμί κανείς δεν έτρωγε. Η Σοφία μας, σαν πρωτοπαίδι, σήκωσε όλο το βάρος της φαμελιάς• στάθηκε δεύτερη μάνα μας, ώρες γερτή στη σκαφίδα, στο βελόνι, στη φουφού και στα χωράφια. Δεν ξέρω αν ποτέ βρήκε τον καιρό να δει σε καθρέφτη πόσο γλυκειά ήτανε — σαν Παναγιά Ελεούσα. Κείνοι που θα μπορούσανε να της το πούνε και να τη σφίξουνε στην αγκαλιά τους, δεν προκάνανε. Δυο άντρες την αγαπήσανε με πάθος και της περάσανε αρραβώνα• κ' οι δυο σκοτωθήκανε• ο ένας στον πόλεμο του 12 κι ο άλλος στον πόλεμο του 14.
Πολλά πικράθηκε τούτη η μεγάλη αδερφή• άτολμη και σεμνή πίστεψε πως τόσο ήτανε το δικό της μερτικό στη χαρά και άλλο δε σήκωσε μάτι να δει άντρα. Είχανε σκιαχτεί και τα παλικάρια του χωριού και δεν τήνε ζυγώνανε. Λέγανε: «Όποιος αγαπήσει τη Σοφία, πεθαίνει• το χει το ριζικό της». Έτσι στράγγισε και στέγνωσε και γέρασε η καρδιά της πρόωρα. Τίποτα δε ζητούσε• έδινε ό,τι μπορούσε. Τ' αγόρια μετά τη Σοφία, ο Κώστας, ο Πανάγος κι ο Μιχάλης βαδίζανε στ' αχνάρια του πατέρα. Τα γράμματα δεν τα παίρνανε, όμως κουμαντάρανε τη γη. Είχανε δύναμη κι αντοχή βουβαλιού και προκοπή περίσια. Τούτοι βγάλανε ασπροπρόσωπο τον πατέρα. Σαν ξεπετάχτηκαν και πέσανε με τα μούτρα στη δούλεψη της γης και πιάσαμε και κανένα δυο καλές χρονιές στη σταφίδα, στα σύκα και στα καπνά και βγάλαμε το χρέος απ' το ένα χτήμα και ξεχρεώσαμε και δεύτερο και τρίτο, ο γερο Δημητρός ο Αξιώτης, έβαλε στραβά τη φέσα του• γέλασε τ' αχείλι του, μέρεψε, έβγαινε στρωτή κουβέντα απ' το στόμα του, κι ας ήτανε πάντα στυφός, σφιχτός και κακότροπος. Για να καταλάβετε πώς τα βόλεψε ένας γεροχωριάτης, με παστρικά χέρια, να φτιάξει από το τίποτα μια καλή σερμαγιά, πρέπει να σας ιστορήσω τι σόι ήτανε ο τόπος μας και ποια η ζωή μας στην Τουρκιά πριν ξεσπάσουν οι Βαλκανικοί πόλεμοι κ' έρθει το καταραμένο το 14.
Αν υπάρχει αυτό που λένε παράδεισος, το χωριό μας, ο Κιρκιντζές, ήτανε ένα δείγμα του. Κοντά στο Θεό ζούσαμε, ψηλά, ανάμεσα σε κατάφυτα βουνά, και ξαγναντεύαμε ολόκληρο τον καρπερό κάμπο της Έφεσος, που ήτανε δικός μας ίσαμε τη θάλασσα, ώρες δρόμο, όλο συκομπαχτσέδες και λιόδεντρα, καπνά, μπαμπάκια, στάρια, καλαμπόκια και σουσάμια.
Μεγαλοτσιφλικάδες δεν είχαμε στον Κιρκιντζέ να ρουφούν το μεδούλι μας• δύσκολο να μας φάει εμάς, κείνη την εποχή, τ' αμανάτι. Ο κάθε χωριανός ήτανε νοικοκύρης στη γη του. Είχε το δίπατο σπίτι του, είχε και τον εξοχικό κούλα του, με μποστάνια, καρυδιές, μυγδαλιές, μηλιές, αχλαδιές και κερασιές. Και δεν ξεχνούσε να φυτεύει κι ανθόκηπους για το κέφι του. Τι του στοίχιζε σαν είχε κείνα τα γάργαρα νερά και τα πηδηχτά ρυάκια, που κελάριζαν χειμώνα καλοκαίρι! Όταν μέστωνε το στάρι και το κριθάρι, τα χωράφια μας μοιάζανε με χρυσαφένιες θάλασσες. Μα σαν τις ελιές μας καμαρωτές δε θ' αντάμωνες πουθενά• ο καρπός τους άφθονος, κρουστός, γυαλιστερός, —σωστές θραψερές αραπινίτσες. Για τον τόπο μας μεγάλο έσοδο ήτανε το λάδι• μα το χωριάτικο κεμέρι γέμιζε λίρα από τα σύκα, ξακουστά όχι μονάχα στο βιλαέτι τ' Αϊντινιού, μα σ' ολόκληρη την Ανατολή και στην Ευρώπη και στην Αμερική. Ψιλόφλουδα, μεταξένια σύκα, ζαχαροπασπαλισμένα μ' ολόχρυσο μελένιο χυμό, μ' όλη τη θέρμη και τη γλύκα της Ανατολής.
Ο Θεός είχε ρίξει στα μέρη μας και μιαν άλλη ευλογία, τις λίμνες, που οι φουσκοθαλασσιές και οι πλημμύρες τις κάνανε να φαίνουνται ένα με τη θάλασσα. Κάθε μέρα το τραίνο σταματούσε στο σταθμό του Αγιασουλούκ, για να προμηθευτούν οι ταξιδιώτες και οι εμπόροι ψάρι, αρμαθιές σπαρταριστό, νόστιμο ψάρι κ' η κάθε αρμαθιά δυο τρεις οκάδες πράμα. Και σειρά οι φουφούδες με τα τηγάνια, να μην προκάνουνε να τηγανίζουν οι πλανόδιοι πουλητάδες. Τούτα τα νερά φέρνανε μιαν αιώνια άνοιξη στα λειβάβια μας• τα ζώα βρίσκανε πλούσια βοσκή, κι όταν ξαπόσταιναν μοιάζανε με καλοταϊσμένους μπέηδες.
Το καλοκαιράκι ο Κιρκιντζές άδειαζε. Μένανε μονάχα κάτι λιγοστοί φύλακες. Όλος ο άλλος κόσμος σκόρπιζε στα εξοχικά του. Έτσι και ζύγωνε όμως ο Οχτώβρης, με το μεγάλο πανηγύρι του Αη Δημητριού, όλοι γύριζαν στο χωριό. Οι Κιρκιντζώτισες πιάνανε τ' ασβεστώματα και τα καθαρίσματα. Αρχίζανε από τα μπακίρια τους και φτάνανε ίσαμε τους δρόμους, έτσι που να γίνεται το χωριό λαμπίκος και να ντρέπεσαι να πατήσεις. Τα μαγαζιά, οι καφενέδες, οι δυο μας εκκλησιές και τα τρία μας σκολειά, ως κ' η μοναδική τούρκικη στέγη που είχαμε, το Καρακόλι, όλα στολίζονταν με σμυρτιές και δάφνες.
Τα πρόσωπα μικρών και μεγάλων λάμπανε από χαρά, μιας και τα μαξούλια μοσχοπουληθήκανε. Οι φαμελιές κάνανε το κομπόδεμα και κατεβαίνανε στη Σμύρνη για τις προμήθειες του χειμώνα, ψωνίζανε προικιά, στολίδια. Τα παλικάρια ράβανε καινούργιες βράκες κι αγοράζανε μεταξωτά κεφαλομάντηλα, τα καμπανιά, για τις φέσες τους. Οι νιες όπου φτιάξει φτιάξει τ' ατλαζένια χτυπητά φουστάνια και βίρα το χρυσό δοντωτό φλουρί, δυο και τρεις αράδες στα λαιμά — ανάλογα με τα καζάντια.
Είχαν αποτελέψει και τα κρυφομιλήματα για τα νέα συνοικέσια, γιατί τ' Αη Δημητριού γίνονταν όλ' οι γάμοι. Οι παπάδες ανάσα δεν παίρνανε. Δεκαπέντε με είκοσι ζευγάρια περιμένανε αράδα για τα στεφανώματα. Σα λάχαινε να ρωτήξεις αρραβωνιασμένη: «Για πότε, με το καλό, τα στέφανα;» μια ήταν η απόκριση: «Αν θέλει ο Θεός, τ' Αη Δημητριού».
Άλλες φέστες και χαρές είχαμε του Αη Γιάννη του Θεολόγου. Τούτη ήτανε γιορτή της αντριάς. Λεβεντόκορμα παλικάρια, ζωσμένα πιστόλες και κάμες καβαλικεύανε τα καλογυμνασμένα άτια τους και παραβγαίνανε στ' αλάνια. Μα όταν έφτανε το πανηγύρι της Αγιά Τριάδας και γούρμαζε το τραγανό κεράσι, ε, τότες, πάνω στ' άτια δεν έβλεπες μονάχον άντρα. Στα καπούλια καβαλίκευαν κ' οι νιόνυφες ζωηρές, περήφανες, στολισμένες όλο φλουρί και γιορντάνι. Και ποιος τους έφτανε τότες τους Κιρκιντζώτες καβαλαρέους!
Όλη τη μέρα και τη νύχτα λαλούσανε στις εξοχές τα βιολιά, τα ούτια, τα σάζια και τα ντουμπελέκια. Κάτω απ' τα δέντρα στήνονταν χοροί, καρσιλαμάδες, χασάπικοι, ζεϊμπέκικοι. Τα κορμιά ξελευτερωμένα από τον καθημερινό μόχτο, πηδάγανε σα φλόγες κατά τον ουρανό και τα φιλούσε τ' αεράκι και τα χάιδευε το φεγγάρι κ' εκειδά τα βρισκε το σήκωμα του ήλιου. Ίσια που είχαμε καιρό να ξαναφορέσουμε τα ρούχα της δουλειάς και να πιάσουμε τσάπα.
Και μήπως αφήναμε ποτές γιορτή να πάει χαμένη δίχως να τη γλεντήσουμε; Τι Χριστούγεννα, τι Πρωτοχρονιά, τι Φώτα, τι Απόκριες, τι Ανάσταση! Την Καθαρή Δευτέρα τη γιορτάζανε οι νιόνυφοι με δικό τους τρόπο. Πηγαίνανε στις εξοχές, ανάβανε φωτιές, ψήνανε κάστανα, πίνανε ρακί και ιστορούσανε τις αθώες μπερμπαντιές τους: Πώς αγαπηθήκανε με τις γυναίκες τους, πώς σμίγανε κρυφά πριν έρθει ο επίσημος προξενητής και συμφωνηθεί ο γάμος, τι τεχνάσματα κάνανε για να μην τους πάρουνε μυρουδιά οι γονιοί, οι θειές, οι γειτόνοι.
Στις παρέες αυτές των νιόγαμπρων δε γινόντανε δεχτοί ούτε άντρες ούτε γυναίκες αζευγάρωτοι. Αν κανένας ερχότανε δίχως τη γυναίκα του τού λέγανε: «Πάγαινε να πάρεις την "κεπινέκα" σου κι αν είναι καινούργια θα σε δεχτούμε». (Κεπινέκα λέγανε μια βαρειά κάπα από κετσέ που τη φορούσανε για ζεστασιά οι βοσκοί και οι ρεσπέρηδες).
Θέλεις η θέρμη της Ανατολής, θέλεις η καρπερή γη, μας έσπρωχνε στο τραγούδι. Με το τραγούδι ξυπνούσαμε, με το τραγούδι βαδίζαμε σε χαρές ή σε λύπες. Το παλικάρι που αποφάσιζε να παντρευτεί έχτιζε πρώτα σπίτι• ήτανε απαραίτητο προικιό. Ποτέ το σπίτι δεν το δινε η γυναίκα. Άμα λοιπόν έριχνε θεμέλιο, έπρεπε να τρέξουνε να τον βοηθήσουνε οι φίλοι και οι γειτόνοι, να φέρουνε πέτρα, να δουλέψουνε λάσπη. Κι όλα τούτα τα συνοδεύανε τα πιο παθιάρικα, σεβνταλίδικα τραγούδια.
Διαβάστε ολόκληρο το Βιβλίο Ματωμένα Χώματα, πατώντας το παρακάτω link. Βάλτε τον Κωδικό που σας δίνει και ανοίχτε το doc
http://rapid-share.gr/download.php?file=855matomena_xomata.zip
ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ συμπληρώθηκαν από τότε που ο μικρασιατικός ελληνισμός ξεριζώθηκε από τις προγονικές εστίες του. Και είναι τούτος ο ξεριζωμός ένα από τα πιο συγκλονιστικά κεφάλαια της νεότερης ιστορίας μας. Κείνοι που έζησαν μέσα στη θύελλα φεύγουν ένας - ένας κ' η ζωντανή μαρτυρία τους χάνεται. Χάνονται οι λαϊκοί θησαυροί ή μπαλσαμώνονται στα ιστορικά αρχεία. «Απ' του πεθαμένου το μάτι, μη περιμένεις δάκρυ», λέει μια μικρασιατική παροιμία. Στις μνήμες των ζωντανών έσκυψα. Ακούμπησα μ' αγάπη και πόνο τ' αφτί στις καρδιές τους, εκεί που κρατούν τις θύμησες, όπως στο κονοστάσι τα βάγια και τα στέφανα.
Διδώ Σωτηρίου
Διαβάστε ολόκληρο το Βιβλίο Ματωμένα Χώματα, πατώντας το παρακάτω link. Βάλτε τον Κωδικό που σας δίνει και ανοίχτε το zip
http://rapid-share.gr/download.php?file=855matomena_xomata.zip
http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=6745&mode=thread&order=0&thold=0
Κάτω απ' το Μανώλη Αξιώτη, τον κεντρικό αφηγητή του βιβλίου, υπάρχει ο μικρασιάτης αγρότης, που έζησε τ' Αμελέ Ταμπούρια του 14 - 18, που φόρεσε αργότερα τη στολή του Έλληνα φαντάρου, που είδε την καταστροφή, έζησε την αιχμαλωσία και που πρόσφυγας έφαγε πικρό ψωμί, σαράντα χρόνια λιμενεργάτης συνδικαλιστής, μαχητής της εθνικής μας Αντίστασης.
Ήρθε και με βρήκε και μου έδωσε ένα τεφτέρι με τις αναμνήσεις του. Συνταξιούχος, κάθησε με υπομονή και κοπίασε να γράψει με τα λίγα γραμματάκια του, τα όσα είδαν τα μάτια του εξήντα τόσα χρόνια.
Από τέτοιους αυτόπτες μάρτυρες πήρα το υλικό που χρειαζόμουνα, για να γράψω τούτο το μυθιστόρημα, με μοναδική έγνοια να συμβάλω στην ανάπλαση ενός κόσμου που χάθηκε για πάντα• να μη ξεχνούν οι παλαιοί• να βγάλουν σωστή κρίση οι νέοι.
Διδώ Σωτηρίου
Ι
ΩΣ ΤΑ ΔΕΚΑΞΙ ΜΟΥ χρόνια παπούτσι δεν φόρεσα, μήτε καινούργιο ρούχο. Ο πατέρας μου μιαν έγνοια είχε, ν' αποχτήσει πολλά χωράφια, λιόδεντρα και συκοπερίβολα. Η μάνα μου έκανε δεκατέσσερες γέννες, μα της ζήσαν μόνο εφτά παιδιά κι από τούτα τα τέσσερα της τα φάγαν οι πολέμοι.
Δεν θυμούμαι να μου δωκε ποτέ ο πατέρας μου κανένα μεταλλίκι ν' αγοράσω σαν παιδί καραμέλα ή κουλούρι. Μια μέρα που ήτανε να μεταλάβω μαζί με τα δυο μικρότερα αδέρφια μου, πήγαμε και του ζητήσαμε συχώρεση, με την κρυφή ελπίδα πως θα βγαζε να μας δώσει κάτι. Κείνος όμως, σαν πήρε είδηση πως περιμέναμε λεφτά, αγρίεψε και γύρεψε να μας δείρει. Κινήσαμε τότες και πήγαμε να φιλήσουμε το χέρι των νουνών μας, μήπως κ' έβγαινε από κει τίποτα. Όταν μας δώσαν από ένα γρόσι στον καθένα ξετρελαθήκαμε! Ο πιο μικρός, ο Σταμάτης, έτρεξε ίσια στο μπακάλικο του κυρ Θόδωρου, που χε κάτι χρωματιστά κάντια, μεγάλα σα λιθάρια και χόρτασε μ' αυτά τη λίμα του. Ο Γιώργης και γω είχαμε άλλο μεράκι, λαχταρούσαμε να πιάσουμε παιχνίδι στο χέρι μας. Ο Γιώργης αγόρασε την πρώτη τρουμπέτα που του λαχε. Εγώ συγκράτησα τη βιασύνη μου, έψαχνα για το καλύτερο. Όταν πέτυχα ένα σταχτί τενεκεδένιο ποντικάκι μ' ελατήριο, τ' άρπαξα και δε δίστασα να δώσω ολόκληρο το χαρτζιλίκι μου.
Γυρίσαμε στο σπίτι να κάνουμε το κομμάτι μας. Ο αδερφός μου κορδωμένος παράσταινε το σαλπιγκτή και δεν έλεγε να βγάλει την τσαμπούνα απ' το στόμα του. Εγώ έπεσα φαρδύς πλατύς χάμου, ακούμπησα προσεχτικά το ποντίκι στο πάτωμα, τράβηξα ένα λαστιχάκι από την κοιλιά του και σαν το είδα να τρέχει πέρα δώθε, άρχισα να ξεφωνίζω:
—Σαλεύει! Είναι ζωντανό!
Μαζεύτηκαν τ' αδέρφια μου και κάναν σαν παλαβοί, ποιος θα πρωτοτραβήξει το ελατήριο να φέρει βόλτες το ποντίκι. Μεγαλύτερη συγκίνηση δεν ένιωσα σ' όλα τα παιδικά μου χρόνια! Καθώς είμασταν παραδομένοι στη γλύκα του παιχνιδιού, τσάκωσα με την άκρη του ματιού την όψη του πατέρα να γίνεται σκληρή. «Τι να χει πάλι;» σκέφτηκα. Μα πριν βγάλω κρίση, άκουσα τη φουρκισμένη προσταγή του:
—Για... εσείς! Φέρτε μου δω τούτα τα μαραφέτια!
Δεν πρόκανε ν' αποσώσει το λόγο του, αρπάζω το ποντίκι, το χώνω προστατευτικά στον κόρφο μου και κατρακυλώ πέντε - πέντε τα σκαλοπάτια του χαγιατιού. Ο αδερφός μου ο Γιώργης δε μ' ακολούθησε, θες γιατί δε μυρίστηκε τον κίνδυνο, θες γιατί δεν τόλμησε να εναντιωθεί, πλησίασε τον πατέρα, του παράδωσε την τρουμπέτα κ' έμεινε να τον κοιτάζει μ' ανοιχτά τρομαγμένα μάτια. Κείνος τη χούφτωσε, τη στράβωσε μέσα στην πετρωμένη παλάμη του κ' απέ την πέταξε στο τζάκι.
—Να, λεχρίτες! έκανε. Για να μάθετε να ξοδεύετε τον παρά σας σε τέτοια παλιοπράματα. Χάθηκε ν' αγοράστε, μπρε, κάνα τετράδιο, κάνα μολύβι!
Ήταν η πρώτη φορά που αντικρύστηκα με την τύφλωση της εξουσίας κι αναστατώθηκα. Που να ξερα πως σ' ολόκληρο το βίο μου μ' αυτήνα θ' αντιπάλευα...
Η μάνα μου ήταν τρυφερή και υπομονετική γυναίκα. Η κακοτροπιά του άντρα της την έκανε να στέκει πάντα σούζα, με τον καλό λόγο και το χαμόγελο στ' αχείλι: «Στον αράθυμο τον άντρα, έλεγε, σα δεν εναντιώνεσαι τον έχεις σκλάβο». Τώρα τι σόι σκλάβο είχε τον πατέρα, μονάχα κείνη το ξερε που έκανε μαζί του ένα λόχο παιδιά.
Ωστόσο μια φορά, μια και μοναδική, του εναντιώθηκε. Τον είδε να με χτυπάει με τόση μανία, που το αίμα έτρεχε βρύση από τη μύτη και το στόμα μου. Τότες μπήκε στη μέση, άνοιξε τα χέρια της σα φτερούγες και με δακρυσμένα μάτια του είπε τρομαγμένη:
—Αμοιρε, θα το χαλάσεις τα σπλάχνο σου!
Αιτία του άγριου ξυλοδαρμού ήταν ένα μεταλλίκι. Μου το χε δώσει ο πατέρας για να πάω στο μπακάλη ν' αγοράσω αλάτι. Ήξερα τι με περίμενε αν το χανα, γι' αυτό και το κράταγα σφιχτά στην ιδρωμένη μου παλάμη. Οπόταν στο δρόμο, να και πέφτω μπροστά σ' ένα γύφτο με μια μαϊμού, μια κοκκινόκωλη, ξύπνια σουσουραδίτσα, που παράσταινε πότε το δάσκαλο, πότε τη δεσποινίδα και πότε το φαρμακοτρίφτη. Ήταν πολύ, πάρα πολύ αστεία. Κόσμος είχε κάνει κύκλο γύρο της και χάζευε• την ώρα όμως της πλερωμής οι περσότεροι σκορπίσανε. Ήρθε τότες η μαϊμού, στάθηκε μπροστά μου μ' απλωμένο το ντέφι. Τα μάτια μας ανταμώσανε. Δε βάστηξα, ξέσφιξε η χούφτα μου από μόνη της και τιγκ, ταγκ, τογκ, κύλησε μέσα στο ντέφι το μεταλλίκι μου.
Όταν γύρισα στο σπίτι μ' αδειανά χέρια δεν είπα την αλήθεια, είπα μονάχα πως έχασα τα λεφτά. Αυτό ήταν. Είδα τον πατέρα μου ν' αγριεύει τόσο, που τρόμαξα κ' έδωσα ένα σάλτο από το ανώι και βρέθηκα κάτω στο δρόμο με κίνδυνο να σκοτωθώ. Όμως ούτε κι αυτή η πράξη της απελπισίας μου δεν τον συνέφερε. Με κυνήγησε, κι όταν με τσάκωσε ένας γείτονας, ο Χαμπέρογλου και με παράδωκε άρχισε να με χτυπάει όπου έβρισκε. Από κείνη τη μέρα, όσες φορές έβλεπα οργισμένο τον πατέρα, άνοιγα τα καλαμοπόδαρά μου και κατουριόμουνα. Κι όμως ήρθε εποχή που του τα συχώρεσα όλα τούτα τα φερσίματά του. Μοναχά κεινού του ξένου, του Χαμπέρογλου, την επέμβαση ούτε την κατάλαβα ούτε και τη συχώρεσα ποτέ.
Στο σπίτι δυο εξουσίες υπολογίζαμε όλοι: του Θεού και του πατέρα, γιατί μ' αυτές είχαμε δέσει την ύπαρξή μας. Τη μάνα μας τήνε βλέπαμε σαν το σκεπασμένον ήλιο, που τόνε μαντεύεις, μα οι αχτίδες του δε φτάνουνε ίσαμε σένα να σε ζεστάνουνε. Ποτέ της δεν έβρισκε καιρό να μας χαϊδέψει, να μας πάρει στα γόνατά της και να μας πει ένα παραμύθι. Ξύπναγε ολοχρονίς χαράματα, άναβε φωτιά, έστηνε τσουκάλι, να προκάνει τόσα στόματα. Ύστερα είχε πάντα στην κούνια κ' ένα μυξάρικο να τσιρίζει. Είχε να φροντίσει τα ζωντανά, να βάλει σκάφη, να ζυμώσει, να πλύνει, να γυροφέρει το νοικοκυριό, να πιάσει βελόνι• όλο το χωριό μιλούσε για την πάστρα και τη νοικοκυροσύνη της.
Η αλήθεια είναι πως και το γέρο μου τον σέβονταν ο κόσμος, γιατί κρατούσε λόγο, ήταν τίμιος στο αλισβερίσι, φιλόξενος και προκομένος. Τόνε σήκωνε πολύ κ' η αρχοντοκαμωσιά του, ψηλόλιγνος καθώς ήτανε και σγουρομάλλης, με βαθιά γαλάζια μάτια και στρωτά γερά δόντια, που τα πήρε ατόφια στον τάφο του. Για τούτο και καμάρωνα όταν οι γειτόνισες λέγανε στη μάνα μου: «Ο γιος σου, ο Μανώλης, είναι φτυστός ο μπάρμπα Δημητρός».
Νύχτα, με τ' άστρα σηκωνόταν ο πατέρας απ' το γιατάκι του. Πρωτόβαζε τη φέσα του κι απέ την τσόχινη βράκα του, τα τουζλούκια και τα ποδήματά του. (Κάλτσες δε φορούσε• έλεγε πως τον στενοχωρούσανε και τον βλάφτανε στην υγειά του). Νιβόταν με θόρυβο. Έκανε το σταυρό του μπρος στα κονίσματα. Καψάλιζε λίγο σταρένιο ψωμί στη θράκα, το βουτούσε στο μπρούσκο και το κανε κρασοψυχιά, έτρωγε και καμιάν ελιά, φτούσε το κουκούτσι και λίγες βρισιές μαζί για το γούρι και ξεκινούσε στητός κι ανάλαφρος για τα χτήματα.
Δούλευε δεκάξη με δεκαοχτώ ώρες δίχως να ξαποστάσει. Σήκωνε μοναχός του γομάρια εξήντα εβδομήντα οκάδες, μα ποτέ δεν τον άκουγες να βαρυγκομήσει. Η τσάπα και τ' αλέτρι γίνονταν υπάκουα στο χέρι του. Τα ζωντανά τον τρέμανε και τον αγαπούσανε συνάμα, γιατί τα φρόντιζε περσότερο απ' όσο φρόντιζε εμάς.
Με το σούρουπο γύριζε στο σπίτι δίχως να σταθεί σε καφενέ. Έπιανε το μπουκάλι το ρακί, κατέβαζε κάμποσες γερές ρουφηξιές, έτρωγε το φαΐ που του φύλαγε η μάνα. Κατά την περίσταση έδερνε δυο τρεις από μας κ' έπεφτε μπαϊλντισμένος στον ύπνο, να ρουχαλίζει και να τρέμει ο τόπος.
Κουβέντα δεν του παιρνες ούδε Κυριακή ούδε χρονιάρα μέρα. Κανένας μας δεν τολμούσε να μιλήσει μπροστά του• είχαμε μάθει να τα λέμε όλα με τα μάτια, τους θυμούς, το παράπονο, τις πονηριές ή τις χαρές μας. Μόνο σαν τύχαινε να βρίσκεται στα κέφια του, Κυριακή, που καθόμαστε ολόκληρη η φαμελιά σε τραπέζι, τότες τ' άρεζε να σηκώνει εμένα που μ' έβλεπε πάντα σαν τον γραμματιζούμενο του σπιτιού, να λέω το «Πάτερ ημών». Δεν καταλάβαινα γρι απ' ό,τι έλεγε τούτη η προσευχή και μια μέρα είπα στη μάνα μου:
—Το «Πατ» μπρε μάνα, ξέρω τι θα πει. Μα κείνο τα «ερημών» με μπερδεύει...
Απ' τ' αδέρφια μου ξεχώριζα το Γιώργη• αυτός με καταλάβαινε πριν ανοίξω το στόμα μου και συμφωνούσε πάντα μαζί μου. Ήτανε κάπου δεκαοχτώ μήνες μικρότερός μου. Ευαίσθητο, ντελικάτο παιδί, με κάτι περίεργα μακρουλά, λεπτά δάχτυλα που τα καμαρώνανε τα κορίτσια, γιατί κανένας άλλος δεν τα είχε στο χωριό. (Ολουνών μας τα χέρια ήτανε σκληρά, πετρωμένα απ' τις βαρειές δουλειές και μοιάζανε με ξύλινα).
Ο Γιώργης κρατούσε πάντα μολύβι, κάρβουνο και ασβεστόπετρα και, όταν δεν τον βλέπανε οι μεγάλοι, ζωγράφιζε ζώα, ανθρώπους, τοπία. Μια μέρα που τον έστειλε σ' αγώι ο πατέρας να οδηγήσει έναν ξένο στα ερείπια της Έφεσος, γέμισε ο καλός σου φιγούρες τα μάρμαρα. Τότες ο ξένος του είπε: «Εσύ καλό ζωγκράφο» και πήρε τη διεύθυνσή μας και του στειλε με το ταχυδρομείο μπογιές και πινέλα. Από τότες ο Γιώργης έκανε ζουγραφιές χρωματιστές• έφτιαχνε δεσποτάδες και Άγιους και Παναγίες και καπετάνιους της επανάστασης του 21. Ο πατέρας έπαιρνε τα έργα του και τα πουλούσε στα πανηγύρια, πότε κρυφά και πότε φανερά.
Τα τέσσερα μεγαλύτερα αδέρφια μου δουλεύανε πάντα περσότερο απ' όσο αντέχανε• χαράμι ψωμί κανείς δεν έτρωγε. Η Σοφία μας, σαν πρωτοπαίδι, σήκωσε όλο το βάρος της φαμελιάς• στάθηκε δεύτερη μάνα μας, ώρες γερτή στη σκαφίδα, στο βελόνι, στη φουφού και στα χωράφια. Δεν ξέρω αν ποτέ βρήκε τον καιρό να δει σε καθρέφτη πόσο γλυκειά ήτανε — σαν Παναγιά Ελεούσα. Κείνοι που θα μπορούσανε να της το πούνε και να τη σφίξουνε στην αγκαλιά τους, δεν προκάνανε. Δυο άντρες την αγαπήσανε με πάθος και της περάσανε αρραβώνα• κ' οι δυο σκοτωθήκανε• ο ένας στον πόλεμο του 12 κι ο άλλος στον πόλεμο του 14.
Πολλά πικράθηκε τούτη η μεγάλη αδερφή• άτολμη και σεμνή πίστεψε πως τόσο ήτανε το δικό της μερτικό στη χαρά και άλλο δε σήκωσε μάτι να δει άντρα. Είχανε σκιαχτεί και τα παλικάρια του χωριού και δεν τήνε ζυγώνανε. Λέγανε: «Όποιος αγαπήσει τη Σοφία, πεθαίνει• το χει το ριζικό της». Έτσι στράγγισε και στέγνωσε και γέρασε η καρδιά της πρόωρα. Τίποτα δε ζητούσε• έδινε ό,τι μπορούσε. Τ' αγόρια μετά τη Σοφία, ο Κώστας, ο Πανάγος κι ο Μιχάλης βαδίζανε στ' αχνάρια του πατέρα. Τα γράμματα δεν τα παίρνανε, όμως κουμαντάρανε τη γη. Είχανε δύναμη κι αντοχή βουβαλιού και προκοπή περίσια. Τούτοι βγάλανε ασπροπρόσωπο τον πατέρα. Σαν ξεπετάχτηκαν και πέσανε με τα μούτρα στη δούλεψη της γης και πιάσαμε και κανένα δυο καλές χρονιές στη σταφίδα, στα σύκα και στα καπνά και βγάλαμε το χρέος απ' το ένα χτήμα και ξεχρεώσαμε και δεύτερο και τρίτο, ο γερο Δημητρός ο Αξιώτης, έβαλε στραβά τη φέσα του• γέλασε τ' αχείλι του, μέρεψε, έβγαινε στρωτή κουβέντα απ' το στόμα του, κι ας ήτανε πάντα στυφός, σφιχτός και κακότροπος. Για να καταλάβετε πώς τα βόλεψε ένας γεροχωριάτης, με παστρικά χέρια, να φτιάξει από το τίποτα μια καλή σερμαγιά, πρέπει να σας ιστορήσω τι σόι ήτανε ο τόπος μας και ποια η ζωή μας στην Τουρκιά πριν ξεσπάσουν οι Βαλκανικοί πόλεμοι κ' έρθει το καταραμένο το 14.
Αν υπάρχει αυτό που λένε παράδεισος, το χωριό μας, ο Κιρκιντζές, ήτανε ένα δείγμα του. Κοντά στο Θεό ζούσαμε, ψηλά, ανάμεσα σε κατάφυτα βουνά, και ξαγναντεύαμε ολόκληρο τον καρπερό κάμπο της Έφεσος, που ήτανε δικός μας ίσαμε τη θάλασσα, ώρες δρόμο, όλο συκομπαχτσέδες και λιόδεντρα, καπνά, μπαμπάκια, στάρια, καλαμπόκια και σουσάμια.
Μεγαλοτσιφλικάδες δεν είχαμε στον Κιρκιντζέ να ρουφούν το μεδούλι μας• δύσκολο να μας φάει εμάς, κείνη την εποχή, τ' αμανάτι. Ο κάθε χωριανός ήτανε νοικοκύρης στη γη του. Είχε το δίπατο σπίτι του, είχε και τον εξοχικό κούλα του, με μποστάνια, καρυδιές, μυγδαλιές, μηλιές, αχλαδιές και κερασιές. Και δεν ξεχνούσε να φυτεύει κι ανθόκηπους για το κέφι του. Τι του στοίχιζε σαν είχε κείνα τα γάργαρα νερά και τα πηδηχτά ρυάκια, που κελάριζαν χειμώνα καλοκαίρι! Όταν μέστωνε το στάρι και το κριθάρι, τα χωράφια μας μοιάζανε με χρυσαφένιες θάλασσες. Μα σαν τις ελιές μας καμαρωτές δε θ' αντάμωνες πουθενά• ο καρπός τους άφθονος, κρουστός, γυαλιστερός, —σωστές θραψερές αραπινίτσες. Για τον τόπο μας μεγάλο έσοδο ήτανε το λάδι• μα το χωριάτικο κεμέρι γέμιζε λίρα από τα σύκα, ξακουστά όχι μονάχα στο βιλαέτι τ' Αϊντινιού, μα σ' ολόκληρη την Ανατολή και στην Ευρώπη και στην Αμερική. Ψιλόφλουδα, μεταξένια σύκα, ζαχαροπασπαλισμένα μ' ολόχρυσο μελένιο χυμό, μ' όλη τη θέρμη και τη γλύκα της Ανατολής.
Ο Θεός είχε ρίξει στα μέρη μας και μιαν άλλη ευλογία, τις λίμνες, που οι φουσκοθαλασσιές και οι πλημμύρες τις κάνανε να φαίνουνται ένα με τη θάλασσα. Κάθε μέρα το τραίνο σταματούσε στο σταθμό του Αγιασουλούκ, για να προμηθευτούν οι ταξιδιώτες και οι εμπόροι ψάρι, αρμαθιές σπαρταριστό, νόστιμο ψάρι κ' η κάθε αρμαθιά δυο τρεις οκάδες πράμα. Και σειρά οι φουφούδες με τα τηγάνια, να μην προκάνουνε να τηγανίζουν οι πλανόδιοι πουλητάδες. Τούτα τα νερά φέρνανε μιαν αιώνια άνοιξη στα λειβάβια μας• τα ζώα βρίσκανε πλούσια βοσκή, κι όταν ξαπόσταιναν μοιάζανε με καλοταϊσμένους μπέηδες.
Το καλοκαιράκι ο Κιρκιντζές άδειαζε. Μένανε μονάχα κάτι λιγοστοί φύλακες. Όλος ο άλλος κόσμος σκόρπιζε στα εξοχικά του. Έτσι και ζύγωνε όμως ο Οχτώβρης, με το μεγάλο πανηγύρι του Αη Δημητριού, όλοι γύριζαν στο χωριό. Οι Κιρκιντζώτισες πιάνανε τ' ασβεστώματα και τα καθαρίσματα. Αρχίζανε από τα μπακίρια τους και φτάνανε ίσαμε τους δρόμους, έτσι που να γίνεται το χωριό λαμπίκος και να ντρέπεσαι να πατήσεις. Τα μαγαζιά, οι καφενέδες, οι δυο μας εκκλησιές και τα τρία μας σκολειά, ως κ' η μοναδική τούρκικη στέγη που είχαμε, το Καρακόλι, όλα στολίζονταν με σμυρτιές και δάφνες.
Τα πρόσωπα μικρών και μεγάλων λάμπανε από χαρά, μιας και τα μαξούλια μοσχοπουληθήκανε. Οι φαμελιές κάνανε το κομπόδεμα και κατεβαίνανε στη Σμύρνη για τις προμήθειες του χειμώνα, ψωνίζανε προικιά, στολίδια. Τα παλικάρια ράβανε καινούργιες βράκες κι αγοράζανε μεταξωτά κεφαλομάντηλα, τα καμπανιά, για τις φέσες τους. Οι νιες όπου φτιάξει φτιάξει τ' ατλαζένια χτυπητά φουστάνια και βίρα το χρυσό δοντωτό φλουρί, δυο και τρεις αράδες στα λαιμά — ανάλογα με τα καζάντια.
Είχαν αποτελέψει και τα κρυφομιλήματα για τα νέα συνοικέσια, γιατί τ' Αη Δημητριού γίνονταν όλ' οι γάμοι. Οι παπάδες ανάσα δεν παίρνανε. Δεκαπέντε με είκοσι ζευγάρια περιμένανε αράδα για τα στεφανώματα. Σα λάχαινε να ρωτήξεις αρραβωνιασμένη: «Για πότε, με το καλό, τα στέφανα;» μια ήταν η απόκριση: «Αν θέλει ο Θεός, τ' Αη Δημητριού».
Άλλες φέστες και χαρές είχαμε του Αη Γιάννη του Θεολόγου. Τούτη ήτανε γιορτή της αντριάς. Λεβεντόκορμα παλικάρια, ζωσμένα πιστόλες και κάμες καβαλικεύανε τα καλογυμνασμένα άτια τους και παραβγαίνανε στ' αλάνια. Μα όταν έφτανε το πανηγύρι της Αγιά Τριάδας και γούρμαζε το τραγανό κεράσι, ε, τότες, πάνω στ' άτια δεν έβλεπες μονάχον άντρα. Στα καπούλια καβαλίκευαν κ' οι νιόνυφες ζωηρές, περήφανες, στολισμένες όλο φλουρί και γιορντάνι. Και ποιος τους έφτανε τότες τους Κιρκιντζώτες καβαλαρέους!
Όλη τη μέρα και τη νύχτα λαλούσανε στις εξοχές τα βιολιά, τα ούτια, τα σάζια και τα ντουμπελέκια. Κάτω απ' τα δέντρα στήνονταν χοροί, καρσιλαμάδες, χασάπικοι, ζεϊμπέκικοι. Τα κορμιά ξελευτερωμένα από τον καθημερινό μόχτο, πηδάγανε σα φλόγες κατά τον ουρανό και τα φιλούσε τ' αεράκι και τα χάιδευε το φεγγάρι κ' εκειδά τα βρισκε το σήκωμα του ήλιου. Ίσια που είχαμε καιρό να ξαναφορέσουμε τα ρούχα της δουλειάς και να πιάσουμε τσάπα.
Και μήπως αφήναμε ποτές γιορτή να πάει χαμένη δίχως να τη γλεντήσουμε; Τι Χριστούγεννα, τι Πρωτοχρονιά, τι Φώτα, τι Απόκριες, τι Ανάσταση! Την Καθαρή Δευτέρα τη γιορτάζανε οι νιόνυφοι με δικό τους τρόπο. Πηγαίνανε στις εξοχές, ανάβανε φωτιές, ψήνανε κάστανα, πίνανε ρακί και ιστορούσανε τις αθώες μπερμπαντιές τους: Πώς αγαπηθήκανε με τις γυναίκες τους, πώς σμίγανε κρυφά πριν έρθει ο επίσημος προξενητής και συμφωνηθεί ο γάμος, τι τεχνάσματα κάνανε για να μην τους πάρουνε μυρουδιά οι γονιοί, οι θειές, οι γειτόνοι.
Στις παρέες αυτές των νιόγαμπρων δε γινόντανε δεχτοί ούτε άντρες ούτε γυναίκες αζευγάρωτοι. Αν κανένας ερχότανε δίχως τη γυναίκα του τού λέγανε: «Πάγαινε να πάρεις την "κεπινέκα" σου κι αν είναι καινούργια θα σε δεχτούμε». (Κεπινέκα λέγανε μια βαρειά κάπα από κετσέ που τη φορούσανε για ζεστασιά οι βοσκοί και οι ρεσπέρηδες).
Θέλεις η θέρμη της Ανατολής, θέλεις η καρπερή γη, μας έσπρωχνε στο τραγούδι. Με το τραγούδι ξυπνούσαμε, με το τραγούδι βαδίζαμε σε χαρές ή σε λύπες. Το παλικάρι που αποφάσιζε να παντρευτεί έχτιζε πρώτα σπίτι• ήτανε απαραίτητο προικιό. Ποτέ το σπίτι δεν το δινε η γυναίκα. Άμα λοιπόν έριχνε θεμέλιο, έπρεπε να τρέξουνε να τον βοηθήσουνε οι φίλοι και οι γειτόνοι, να φέρουνε πέτρα, να δουλέψουνε λάσπη. Κι όλα τούτα τα συνοδεύανε τα πιο παθιάρικα, σεβνταλίδικα τραγούδια.
Διαβάστε ολόκληρο το Βιβλίο Ματωμένα Χώματα, πατώντας το παρακάτω link. Βάλτε τον Κωδικό που σας δίνει και ανοίχτε το doc
http://rapid-share.gr/download.php?file=855matomena_xomata.zip
Σοσιαλισμός, δημοκρατία και μονοκομματικό σύστημα
Σοσιαλισμός, δημοκρατία και μονοκομματικό σύστημα
ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Μια πάρα πολύ καλή και συμπυκνωμένη μπροσούρα, πρόκειται για άκρως ενδιαφέρον βιβλίο (πλέον εξαντλημένο) για αυτό και το σκάναρα και το βάζω σε μορφή pdf, γραμμένο το 1970 από τον Μ. Τζονστοουν από τις εκδόσεις Αγώνα , εκδόσεις της βραχύβιας οργάνωσης Β'Πανελλαδική (79-81) (αριστερή διάσπαση του Ρήγα Φεραίου).
ΜΟΝΤΥ ΤΖΟΝΣΤΟΟΥΝ
ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ: Σοσιαλισμός, δημοκρατία και μονοκομματικό σύστημα
http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=6784&mode=thread&order=0&thold=0
"Σοσιαλισμός,δημοκρατία και μονοκομματικό σύστημα"- Μóντυ Τζóνστοουν.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος του μεταφραστή ................ 5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ.................... 24
Ή μαρξιστική άποψη για τα κόμματα ..... 27
Ό Μαρξ και ό Ένγκελς και η δημοκρατία... 31
Ή δικτατορία του προλεταριάτου ......... 34
Ό ρόλος της κομμουνιστικής ηγεσίας ...... 38
Ή στάση απέναντι στην αντιπολίτευση..... 41
Ό Λένιν καί τό κόμμα ................... 44
Ό δημοκρατικός συγκεντροκισμός ........ 47
Ό Λένιν καί ή πολιτική ελευθερία ........ 50
Κατακτώντας την πλειοψηφία ............. 52
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ................. 56
Πολυκομματικό σοβιετικό σύστημα ........ 57
Τό άρθρο του καθηγητή Σομπόλεφ ........ 59
Διάλυση της Συντακτικής Συνέλευσης ...... 61
Μέτρα κατά της αστικής τάξης ............. 65
Δεξιοί έσέροι και μενσεβίκοι στον εμφύλιο
πόλεμο ....................................... 68
Εξέγερση των αριστερών έσέρων........... 70
Νομιμοποίηση των μενσεβίκων καί των,
δεξιών έσέρων............................. 74
Τελευταία χρόνια των αριστερών έσέρων..... 78
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ..................... 81
Την έπαύριο του πολέμου................ 81
Ή εξέγερση της Κρονστάνδης ............. 83
Τό τέλος των κομμάτων τής αντιπολί-τευσης ...................... 86
Ή Δημοκρατία τής Απω Ανατολής....... 89
Σχέσεις κόμματος καί κράτους.................... 90
Ειδικές ιστορικές συνθήκες ............... 91
«Μιά δύσκολη περίπτωση τοκετού» .................. 93
Ό πλουραλισμός του Λένιν ..................................... 96
Μέτρα έλεγχου της κρατικής εξουσίας ......... 98
«Όλοκληρωτισμός»... και λαϊκή πρωτο-βουλία ........ 99
Καταπολεμώντας τh γραφειοκρατία ............ 102
H αξία της ελεύθερης συζήτησης................. 104
Πίνακας ονομάτων καi οργανώσεων ............ 107
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ................................ 115
Ήταν ο Λένιν ένας εξουσιαστής που μέσω "τρικ" ξεγέλασε τους πάντες έκανε ένα πραξικόπημα και μετά εξόντωσε κάθε αντιπολίτευση ακόμα και μέσα στο κόμμα του στο 10ο συνέδριο; έσφαξε τους αναρχικούς, τους λοιπούς αριστερούς και τους ναύτες στην Κρονστάνδη; Διέλυσε την Συντακτική Συνέλευση και την όποια δημοκρατία; ξεγέλασε τον Μάχνο ; και επέβαλλε την εξουσιαστική δικτατορία του κόμματος πάνω στο προλεταριάτο σαν καλός μαρξιστής που ήταν ; Ήταν ο προπομπός του Στάλιν όπως ισχυρίζονται οι αστοί και οι αναρχικοί από διαφορετική γωνία; Αγνόησε αυτά που έγραφε στο "Κράτος και Επανάσταση" ; Άλλα έλεγε και άλλα εφάρμοσε στα πρώτα χρόνια της ΕΣΣΔ ; Ήταν απλώς ένα μεγάλο πονηρό μυαλό που έκανε μια επάνασταση δράττοντας την ευκαιρία υποσχομένος ψευδώς πολλά στους εργάτες και τους αγρότες; Είναι η δικτατορία του προλεταριάτου η δικτατορία ενός κόμματος; Είναι αντιφατική με την δημοκρατία ; Είναι η πηγή και απαρχή ενός ολοκληρωτισμού και των γκούλαγκ ο λενινισμός; …
Μέσω αποσπασμάτων των Μαρξ,Ένγκελς και Λένιν από το έργο τους αλλά και μέσω μιας ταξικής ανάλυσης των πρώτων χρώνων της Ρώσικης Επανάστασης και της Σ.Ένωσης , το βιβλίο απαντάει στα ερωτήματα αυτά συμπυκνωμένα αλλά άκρως πετυχημένα. Το βιβλίο δεν απαριθμεί ξερά χωρίς να θίγει καν τα αίτια , αποσπασματικά γεγονότα (όπως άλλα βιβλία π.χ. οι Μπολσεβίκοι και ο Εργατικός Έλεγχος) ούτε καταφεύγει σε υστερίες ή δοξολογίες. Διατηρεί μια συνοχή στην ροή του επεξηγώντας στο φόντο του θεωρητικού έργου του Λένιν την ιστορική διαδρομή και τον σχηματισμό της κυβέρνησης μετά τον Οκτώβρη του 17. Το βιβλίο διατηρεί στο ακέραιο ως πυξίδα ανάλυσης για την αιτία των γεγονότων το ρητό του Μάρξ ότι "η ιστοριά όλων των κοινωνίων που υπήρξαν μέχρι σήμερα είναι η ιστορία των ταξικών αγώνων".
ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ:
Σοσιαλισμός, δημοκρατία και μονοκομματικό σύστημα
ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Μια πάρα πολύ καλή και συμπυκνωμένη μπροσούρα, πρόκειται για άκρως ενδιαφέρον βιβλίο (πλέον εξαντλημένο) για αυτό και το σκάναρα και το βάζω σε μορφή pdf, γραμμένο το 1970 από τον Μ. Τζονστοουν από τις εκδόσεις Αγώνα , εκδόσεις της βραχύβιας οργάνωσης Β'Πανελλαδική (79-81) (αριστερή διάσπαση του Ρήγα Φεραίου).
ΜΟΝΤΥ ΤΖΟΝΣΤΟΟΥΝ
ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ: Σοσιαλισμός, δημοκρατία και μονοκομματικό σύστημα
http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=6784&mode=thread&order=0&thold=0
"Σοσιαλισμός,δημοκρατία και μονοκομματικό σύστημα"- Μóντυ Τζóνστοουν.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος του μεταφραστή ................ 5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ.................... 24
Ή μαρξιστική άποψη για τα κόμματα ..... 27
Ό Μαρξ και ό Ένγκελς και η δημοκρατία... 31
Ή δικτατορία του προλεταριάτου ......... 34
Ό ρόλος της κομμουνιστικής ηγεσίας ...... 38
Ή στάση απέναντι στην αντιπολίτευση..... 41
Ό Λένιν καί τό κόμμα ................... 44
Ό δημοκρατικός συγκεντροκισμός ........ 47
Ό Λένιν καί ή πολιτική ελευθερία ........ 50
Κατακτώντας την πλειοψηφία ............. 52
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ................. 56
Πολυκομματικό σοβιετικό σύστημα ........ 57
Τό άρθρο του καθηγητή Σομπόλεφ ........ 59
Διάλυση της Συντακτικής Συνέλευσης ...... 61
Μέτρα κατά της αστικής τάξης ............. 65
Δεξιοί έσέροι και μενσεβίκοι στον εμφύλιο
πόλεμο ....................................... 68
Εξέγερση των αριστερών έσέρων........... 70
Νομιμοποίηση των μενσεβίκων καί των,
δεξιών έσέρων............................. 74
Τελευταία χρόνια των αριστερών έσέρων..... 78
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ..................... 81
Την έπαύριο του πολέμου................ 81
Ή εξέγερση της Κρονστάνδης ............. 83
Τό τέλος των κομμάτων τής αντιπολί-τευσης ...................... 86
Ή Δημοκρατία τής Απω Ανατολής....... 89
Σχέσεις κόμματος καί κράτους.................... 90
Ειδικές ιστορικές συνθήκες ............... 91
«Μιά δύσκολη περίπτωση τοκετού» .................. 93
Ό πλουραλισμός του Λένιν ..................................... 96
Μέτρα έλεγχου της κρατικής εξουσίας ......... 98
«Όλοκληρωτισμός»... και λαϊκή πρωτο-βουλία ........ 99
Καταπολεμώντας τh γραφειοκρατία ............ 102
H αξία της ελεύθερης συζήτησης................. 104
Πίνακας ονομάτων καi οργανώσεων ............ 107
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ................................ 115
Ήταν ο Λένιν ένας εξουσιαστής που μέσω "τρικ" ξεγέλασε τους πάντες έκανε ένα πραξικόπημα και μετά εξόντωσε κάθε αντιπολίτευση ακόμα και μέσα στο κόμμα του στο 10ο συνέδριο; έσφαξε τους αναρχικούς, τους λοιπούς αριστερούς και τους ναύτες στην Κρονστάνδη; Διέλυσε την Συντακτική Συνέλευση και την όποια δημοκρατία; ξεγέλασε τον Μάχνο ; και επέβαλλε την εξουσιαστική δικτατορία του κόμματος πάνω στο προλεταριάτο σαν καλός μαρξιστής που ήταν ; Ήταν ο προπομπός του Στάλιν όπως ισχυρίζονται οι αστοί και οι αναρχικοί από διαφορετική γωνία; Αγνόησε αυτά που έγραφε στο "Κράτος και Επανάσταση" ; Άλλα έλεγε και άλλα εφάρμοσε στα πρώτα χρόνια της ΕΣΣΔ ; Ήταν απλώς ένα μεγάλο πονηρό μυαλό που έκανε μια επάνασταση δράττοντας την ευκαιρία υποσχομένος ψευδώς πολλά στους εργάτες και τους αγρότες; Είναι η δικτατορία του προλεταριάτου η δικτατορία ενός κόμματος; Είναι αντιφατική με την δημοκρατία ; Είναι η πηγή και απαρχή ενός ολοκληρωτισμού και των γκούλαγκ ο λενινισμός; …
Μέσω αποσπασμάτων των Μαρξ,Ένγκελς και Λένιν από το έργο τους αλλά και μέσω μιας ταξικής ανάλυσης των πρώτων χρώνων της Ρώσικης Επανάστασης και της Σ.Ένωσης , το βιβλίο απαντάει στα ερωτήματα αυτά συμπυκνωμένα αλλά άκρως πετυχημένα. Το βιβλίο δεν απαριθμεί ξερά χωρίς να θίγει καν τα αίτια , αποσπασματικά γεγονότα (όπως άλλα βιβλία π.χ. οι Μπολσεβίκοι και ο Εργατικός Έλεγχος) ούτε καταφεύγει σε υστερίες ή δοξολογίες. Διατηρεί μια συνοχή στην ροή του επεξηγώντας στο φόντο του θεωρητικού έργου του Λένιν την ιστορική διαδρομή και τον σχηματισμό της κυβέρνησης μετά τον Οκτώβρη του 17. Το βιβλίο διατηρεί στο ακέραιο ως πυξίδα ανάλυσης για την αιτία των γεγονότων το ρητό του Μάρξ ότι "η ιστοριά όλων των κοινωνίων που υπήρξαν μέχρι σήμερα είναι η ιστορία των ταξικών αγώνων".
ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ:
Σοσιαλισμός, δημοκρατία και μονοκομματικό σύστημα
Ρίτσαρντ Ντόκινς - Το εγωιστικό γονίδιο
Ρίτσαρντ Ντόκινς - Το εγωιστικό γονίδιο
ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Το 1976 ο Richard Dawkins δημοσίευσε το « Εγωϊστικό Γονίδιο» ένα έργο που σηματοδοτεί την είσοδο της βιολογικής προβληματικής στην πολιτισμική ανάλυση. Βάση του εγχειρήματος αποτελεί, όπως είναι φυσικό γιά έναν βιολόγο, η εξελικτική θεωρία του Charles Darwin. Το εγχείρημα ξεκινά από την βασική θέση ότι η εξέλιξη των εμβίων όντων θα πρέπει να κατανοηθεί ως στρατηγική επιβίωσης, πολλαπλασιασμού και επέκτασης των βασικών συστατικών υποσυνόλων τους, δηλαδή των γονιδίων. Το έργο του Richard Dawkins παρουσιάζει σε απλή γλώσσα τις σύγχρονες απόψεις για τη φυσική επιλογή, τη συμπεριφορά, τον αλτρουισμό ή τον εγωϊσμό του ατόμου. ‘Ολες αυτές οι απόψεις μεταφέρονται με ευκολία και σαφήνεια από τη γλώσσα των γονιδίων στη γλώσσα της καθημερινής ζωής. Σελίδες 148
Ρίτσαρντ Ντόκινς (Richard Dawkins)
Διαβάστε ολόκληρο το Βιβλίο του Ρίτσαρντ Ντόκινς - Το εγωιστικό γονίδιο, πατώντας το παρακάτω link. Βάλτε τον Κωδικό που σας δίνει και ανοίχτε το zip
http://rapid-share.gr/download.php?file=678Richard_Dawkins_-_To_egoistiko_gonidio.zip
http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=6798&mode=thread&order=0&thold=0
Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς (Richard Dawkins) (γεν. 26 Μαρτίου 1941, Ναϊρόμπι, Κένυα) συγκαταλέγεται ανάμεσα στους κορυφαίους εξελικτικούς βιολόγους. Ανέπτυξε θεωρίες για να περιγράψει πλευρές που συσχετίζουν τη συμπεριφορά των ζώων (ανταγωνισμός, συνεργασία και επικοινωνία) με τα γονίδια, τις βασικές μονάδες κληρονομικότητας.
DNA: Το γοητευτικό ταξίδι αρχίζει
του Γιάννη Ελαφρού
Η συγκλονιστική ανακάλυψη της αποκωδικοποίησης του ανθρώπινου γονιδιώματος γεννά ελπίδες για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Χαρακτηρίστηκε ισοδύναμη με την ανακάλυψη του τροχού. Άλλοι την συνέκριναν με το πρώτο ανθρώπινο βήμα στο φεγγάρι. Κάποιοι πιο μετριοπαθείς, με την εφεύρεση του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, ίσως είναι κάτι μεγαλύτερο απ' όλα αυτά· στον βαθμό βέβαια που αυτή... συμβεί! Στον βαθμό που ολοκληρωθεί.
Γιατί ακόμα, παρά τα ραγδαία βήματα των γενετιστών, δεν έχει ολοκληρωθεί καλά-καλά η καταγραφή των ανθρώπινων γονιδίων. Σύμφωνα με την ταυτόχρονη ανακοίνωση, την περασμένη Δευτέρα, από τα δύο ιδρύματα (το Δημόσιο Πρόγραμμα Ανθρώπινου Γονιδιώματος και την ιδιωτική Celera) αυτά υπολογίζονται από 26.000 έως και 40.000, χωρίς να έχουν συμφωνήσει σε κοινό αριθμό. Η Celera μάλιστα μόλις τον προηγούμενο Ιούνιο μιλούσε για 100.000 ή και 140.000 γονίδια!
Τότε είχαν ανακοινώσει την ανάγνωση του 95% του γονιδιώματος, τώρα σχεδόν την ολοκλήρωσή της. Σίγουρα μέσα στους λίγους μήνες που μεσολάβησαν έγιναν βήματα που άλλοτε θα απαιτούσαν δεκαετίες.
Αλλά όπως γίνεται σχεδόν πάντα με την ανακάλυψη της γνώσης, κάθε βήμα στον ανηφορικό της δρόμο απλώς εξασφαλίζει καλύτερη θέα στα ανεξερεύνητα πεδία, που προκαλούν σε νέα γοητευτικά ταξίδια.
Η συγκλονιστική είσοδος στο άδυτο των άδυτων της ύπαρξης είναι γεμάτη εκπλήξεις.
Οι αποκαλύψεις φέρνουν συνέχεια νέα ερωτήματα. Ο μικρός σχετικά αριθμός των γονιδίων του ανθρώπου, -μόλις μερικές εκατοντάδες παραπάνω από ένα ποντίκι-, δείχνει ότι η συνθετότερη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού δεν οφείλεται στα πολύ περισσότερα γονίδια, αλλά σε μια ανώτερη συνεργασία τους, η οποία μένει ακόμα να κατανοηθεί. Πολλοί επιστήμονες μίλησαν για «γονίδια-μάνατζερ(!)», δηλαδή γονίδια που αναλαμβάνουν συντονιστικό ρόλο.
Μάλιστα υπογράμμισαν ότι η ανάπτυξη του ανθρώπινου είδους καταγράφεται και σε μεγάλο βαθμό οφείλεται, ακριβώς σε αυτά τα γονίδια πλέι-μέικερ.
Την ίδια στιγμή, άγνωστος παραμένει ο ακριβής ρόλος του 40% περίπου των καταγεγραμμένων γονιδίων. Αλλά κι αυτά ακόμα τα αναγνωρισμένα γονίδια δεν είναι παρά ένα μικρό μέρος του συνολικού ανθρώπινου γονιδιώματος. Λιγότερο από το 1,5% των 3,2 δισεκατομμυρίων Α, C, G και Τ (των «γραμμάτων» του γονιδιακού αλφαβήτου) καταγράφονται στα γονίδια. Και το υπόλοιπο;
Οι επιστήμονες με έκπληξη ανακάλυψαν ότι σχεδόν το 95% του ανθρώπινου γονιδιώματος είναι... σκουπίδια! Παλαιότερα βιάστηκαν να το χαρακτηρίσουν άχρηστο DNA («junk DNA»), με όλη την αμετροέπεια του ημιμαθή. Σήμερα θεωρείται ότι αυτό το σκοτεινό τμήμα του DNA όχι μόνο καταγράφει την εξέλιξη του ανθρώπου, αλλά κρύβει και σημερινές λειτουργίες που πρέπει να εξιχνιαστούν. Τα μυστήρια πληθαίνουν· η αισιοδοξία επίσης. Η ανακοίνωση των δύο Ομίλων συνοδεύτηκε από καταιγισμό υποσχέσεων για νέα φάρμακα και για νέες μορφές θεραπείας που θα βασίζονται στην προσωπική γονιδιακή ανάλυση. Η προοπτική ενός ατομικού τσιπ DNA, που θα περιέχει ολόκληρο τον γενετικό κώδικα του κάθε ξεχωριστού ανθρώπου μέσα σε ένα... DVD -και θα είναι εξίσου εύχρηστο- εμφανίζεται ρεαλιστική.
Στην περίπτωση αυτή θα μπορεί ο γιατρός να ανακαλύψει συγκεκριμένα προβλήματα και αλλοιώσεις σε κάθε ασθενή και να παρέχει θεραπεία και φάρμακα «αλά καρτ». Η γονιδιακή ιατρική υπόσχεται ότι βαρύτατες (και εν πολλοίς ανίκητες) ασθένειες σήμερα, από τον καρκίνο μέχρι το Αλτσχάιμερ, θα μπορούν όχι μόνο να αντιμετωπιστούν στο μέλλον, αλλά και να αποτραπούν αφού ανιχνευθούν έγκαιρα.
Φυσικά, κανείς δεν μιλά για κάτι που μπορεί να γίνει αύριο. Οι πιο αισιόδοξοι, δηλαδή οι εκπρόσωποι των εταιρειών, υποστηρίζουν ότι οι πρώτες γονιδιακές θεραπείες θα εφαρμοστούν τα επόμενα δέκα χρόνια, ενώ η συνολική εμφάνιση αυτών των μεθόδων σε είκοσι.
Παρ' όλα αυτά το έργο που πρέπει να γίνει ακόμα είναι τεράστιο. Σε αντίθεση με ό,τι αρχικά είχε πιστευτεί, το κάθε γονίδιο αποτελεί μέρος μιας συμφωνικής ορχήστρας. Δεν εκτελεί ένα έργο μόνο του, αλλά σε μια συνδυαστική λειτουργία μαζί με άλλα γονίδια, που δεν έχει ακόμα κατανοηθεί. Τα γονίδια παράγουν πρωτεΐνες, οι οποίες καθορίζουν σε τελική ανάλυση την κυτταρική λειτουργία. Υπολογίζεται ότι τα περίπου 30.000 γονίδια του ανθρώπου δημιουργούν 250.000 πρωτεΐνες, των οποίων η καταγραφή και πάνω απ' όλα η κατανόηση της λειτουργίας τους αποτελεί τον επόμενο δύσκολο στόχο της επιστήμης. Χωρίς να είναι σίγουρο ότι πρόκειται και για το τελικό κλειδί για την ερμηνεία του μυστήριου της ζωής. Πάντως, χωρίς τις πρωτεΐνες, γονιδιακή θεραπεία και αποτελεσματικά φάρμακα, δεν μπορεί να υπάρξουν.
Χαρακτηριστικό απ' αυτή την άποψη είναι ότι μέχρι τώρα μόνο 1.778 γονίδια έχουν χαρακτηρισθεί ως πιθανά υπεύθυνα για την ανάπτυξη ή τη θεραπεία κάποιας ασθένειας. Ταυτόχρονα, οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν μόνο 483 «στόχους» στο ανθρώπινο σώμα για την παραγωγή φαρμάκων. Από αυτή την άποψη, είναι βάσιμες οι ανησυχίες επιστημόνων ότι τυχόν βιαστικές παρεμβάσεις σε ένα ξεχωριστό γονίδιο, χωρίς να έχει κατανοηθεί η συνολική ένταξή του στην ορχήστρα του DNA, μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα.
Βιοηθική: σεβασμός σε άνθρωπο και φύση
Το «Βιβλίο της Ζωής», εκεί όπου όλοι έχουμε χαραγμένο το αποτύπωμά μας, άνοιξε. Μπροστά στο θαυμαστό αυτό επίτευγμα της σύγχρονης επιστήμης, ορόσημο στην ιστορία αυτού του κόσμου, δεν μπορεί κανείς παρά να σταθεί με δέος. Μετά, έρχεται η σκέψη... Θα καταφέρουμε να διαχειριστούμε καλά αυτή τη γνώση; Θα γίνουμε όλοι κοινωνοί της;
Πρώτο μέλημα, η ανασυγκρότηση των ανά τον κόσμο Επιτροπών Βιοηθικής. «Είναι ανάγκη να εντατικοποιηθούν», τονίζει στην «Κ» ο καθηγητής Γενετικής του τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Βιολόγων, κ. Ζαχαρίας Σκούρας. «Οι θαυμαστές αυτές ανακαλύψεις πρέπει να μπουν σε ένα κανάλι, ώστε να είναι πράγματι προς όφελος του ανθρώπου». Ο προβληματισμός για τη μελλοντική χρήση των γενετικών δεδομένων εκφράστηκε και κατά την πρόσφατη συνάντηση του πρωθυπουργού, κ. Κ. Σημίτη, με τα μέλη της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, ο πρόεδρος της οποίας, ομότιμος καθηγητής του Αστικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Γ. Κουμάντος, είχε επισημάνει την ανάγκη να αποτελεί σημείο αναφοράς «ο σεβασμός της προσωπικότητας του ανθρώπου και της φύσης».
Ο βασικός κίνδυνος που ελλοχεύει στους νέους δρόμους που άνοιξε η αποκωδικοποίηση της γενετικής μας φύσης είναι, βεβαίως, η διάκριση των ανθρώπων βάσει αυτής. Ήδη έχει εκφραστεί ο φόβος ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες και οι εργοδότες θα είναι σε θέση να επιλέγουν τους ασφαλισμένους και τους εργαζομένους τους, αντίστοιχα, με βάση την πιο... προσοδοφόρο γενετική τους σύσταση. Μιλώντας στην «Κ», ο καθηγητής Βιολογίας του τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών και αναπληρωτής πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, κ. Γεώργιος Μανιάτης -έχοντας ήδη επισημάνει ότι «τα γονίδιά μας δεν καθορίζουν την προσωπικότητά μας»- διευκρίνισε ότι δεν συμφωνεί με τις παραπάνω χρήσεις του DNA, αν και, όπως είπε, είναι ασύμφορο για τις ασφαλιστικές εταιρείες να λειτουργούν κατ' αυτόν τον τρόπο. Η λύση, ωστόσο, λέει ο κ. Μανιάτης, έχει βρεθεί στις ΗΠΑ, όπου απαγορεύεται δια νόμου η εξέταση του γενετικού υλικού των ασφαλισμένων από τις εταιρείες. Η νεοαποκτηθείσα γνώση μάς έφερε επίσης ένα βήμα πιο κοντά στην κλωνοποίηση του ανθρώπου. «Αυτή τη στιγμή», τονίζει ο κ. Μανιάτης, «οι γνώσεις μας είναι ατελείς γύρω από την αναπαραγωγική κλωνοποίηση. Σήμερα, όλοι συμφωνούν ότι δεν πρέπει να γίνει.» «Η κλωνοποίηση αφορά στην παραγωγή "καλών" απογόνων», εξηγεί ο κ. Σκούρας. «Ο καλός απόγονος, όμως, είναι καλός στο συγκεκριμένο περιβάλλον. Και η κοινωνία μας δεν χρειάζεται έναν τύπο ανθρώπου.»
Υπενθυμίζεται ότι στις 3 Μαρτίου η Επιτροπή Βιοηθικής αναμένεται να πάρει θέση για το ζήτημα της χρήσης του DNA για εγκληματολογικούς σκοπούς. Ο κ. Μανιάτης, ενώ θεωρεί ότι η παραπάνω χρήση ίσως έχει νόημα, τονίζει ότι «δεν πρέπει να επιτραπεί στην Αστυνομία να κρατά και βιολογικό δείγμα των υπόπτων». Λίνα Γιάνναρου
Ο «θάνατος» του εγωιστικού γονιδίου
Όταν ο νομπελίστας βιολόγος Τζέιμς Γουάτσον έγραφε πριν από μερικά χρόνια το βιβλίο του «Το εγωιστικό γονίδιο», έδωσε το εναρκτήριο λάκτισμα για την επίθεση του βιολογικού αναγωγισμού, δηλαδή της άποψης που υποστηρίζει ότι τελικά η ανθρώπινη συμπεριφορά καθορίζεται από τα γονίδια. Τα προηγούμενα χρόνια οι σελίδες των εφημερίδων φιλοξενούσαν συχνά ανακοινώσεις, όπου ενοχοποιούνταν γονίδια για μια σειρά ασθένειες ή για διάφορες εξαρτήσεις, όπως ο αλκοολισμός και το κάπνισμα. Οι κοινωνικές συνθήκες ήταν φυσικά απούσες. Μέχρι και γονίδιο υπεύθυνο για τον... πνιγμό είχε «ανακαλυφθεί».
Οι έρευνες των ίδιων των γενετιστών, σύμφωνα και με τις πρόσφατες ανακοινώσεις, καταρρακώνουν αυτές τις αντιλήψεις. Η λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού αποκαλύπτεται εξαιρετικά πολύπλοκη και η συγκεκριμένη συμπεριφορά, αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του περιβάλλοντος (φυσικού και κοινωνικού) και των όποιων γενετικών τάσεων, με κυρίαρχο τον ρόλο του περιβάλλοντος.
Το περιβάλλον
Μάλιστα, η επίδραση του περιβάλλοντος εισέρχεται και αποτυπώνεται μακροπρόθεσμα και μέσα στο ίδιο το γονιδίωμα. Εκατοντάδες γονίδια, που συμμετέχουν στη δημιουργία τουλάχιστον 223 πρωτεϊνών, φαίνεται να έχουν εισαχθεί απευθείας από βακτήρια, ενώ χιλιάδες άλλα είναι παράγωγα πολλαπλών γονιμοποιήσεων. Το γονιδιακό υλικό του ανθρώπου δεν είναι αιώνιο και απαρασάλευτο. Εξελίσσεται. Το συμπέρασμα όλων αυτών είναι ότι η προσπάθεια βελτίωσης της ανθρώπινης ζωής περνά πρωτίστως μέσω της παρέμβασης και της αλλαγής του περιβάλλοντος.
Δεύτερο μεγάλο θύμα των πρόσφατων ανακοινώσεων είναι ο εγωισμός. Όταν ο χιμπατζής έχει κατά 98% όμοιο γονιδίωμα με τον άνθρωπο, όταν άλλες θεωρούμενες πολύ κατώτερες μορφές ζωής -όπως ένα σκουλήκι- έχουν αριθμό γονιδίων που φτάνει μέχρι και το 50% του ανθρώπου, όταν τελικά η ίδια η εξέλιξη του ανθρώπινου οργανισμού οφείλεται στην αλληλεπίδραση με τη φύση, τότε πώς μπορεί ο άνθρωπος να συμπεριφέρεται σαν θεός, αγνοώντας ακόμα και τις πιο άμεσες συνέπειες των πράξεών του; Κι ακόμα πώς μπορούν να μιλούν κάποιοι για τον υπεράνθρωπο που θα υψωθεί δήθεν πάνω από τις συνθήκες ζωής του, ζώντας σ' έναν εξ ολοκλήρου κατασκευασμένο κόσμο;
Ρατσισμός
Ιδιαίτερα άσχημα πρέπει να αισθάνθηκαν και οι πάσης φύσεως ρατσιστές. Όσοι αναζητούν διαφορές των ανθρώπων στη βάση της ράτσας, της φυλής, του χρώματος του δέρματος. Όλοι οι άνθρωποι της εποχής μας έχουν κοινή γενετική ταυτότητα κατά 99,8%. Η χαρτογράφηση του γονιδιώματος από τη Celera έγινε με βάση το DNA που πρόσφεραν πέντε ενήλικες εθελοντές. «Χρησιμοποιήσαμε DNA από έναν Ασια-αμερικανό, έναν Αφρο-αμερικανό, έναν Ισπανο-αμερικανό και δύο άλλους και δεν μπορούμε να βγάλουμε άκρη ποιανού είναι το κάθε δείγμα», δήλωσε ο Γκρεγκ Βέντερ.
Οι σημερινές ανακαλύψεις επιβεβαιώνουν τη βασική ιδέα της δαρβίνειας θεωρίας της εξέλιξης, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για έναν άνθρωπο λιγότερο εγωιστή, καθόλου ρατσιστή, ενταγμένου στη φύση με αρμονία και μέτρο, κοινωνικά ανήσυχου, έλλογου και σοφού. Κι όμως την ίδια ώρα που ο Δαρβίνος θριαμβεύει, σε πολλές Πολιτείες των ΗΠΑ απαγορεύεται η διδασκαλία του στα σχολεία, γιατί δεν συνάδει με τη θρησκευτική άποψη της δημιουργίας του κόσμου!
Στο περιθώριο της Γενετικής, ο Τρίτος Κόσμος
Τέλος στον καρκίνο και στη νόσο του Αλτσχάιμερ. Πρώιμη διάγνωση και αποτελεσματική θεραπεία με τις επαναστατικές μεθόδους της γονιδιακής Ιατρικής. Νέα γενιά «φαρμάκων αλά καρτ», προσαρμοσμένων στα ιδιαίτερα γενετικά χαρακτηριστικά κάθε ασθενούς. «Έξυπνα φάρμακα» που θα βελτιώνουν τη μνήμη, την ψυχολογική διάθεση ή τα εξωτερικά χαρακτηριστικά μας κατά βούληση. Όνειρα θερινής νυκτός μέχρι χθες, παρόμοιες επαγγελίες εμφανίζονται ως ρεαλιστικές υποσχέσεις, σε ορίζοντα τριών δεκαετιών, χάρη στα επιτεύγματα της Γενετικής και της Μοριακής Βιολογίας. Αλλά όχι για όλους...
Την περασμένη Δευτέρα, ακριβώς την ημέρα που κυκλοφορούσαν σε όλο τον κόσμο τα αισιόδοξα νέα για την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, ο βρετανικός «Γκάρντιαν» αφιέρωνε το πρώτο του θέμα σε μια λιγότερο χαρμόσυνη είδηση. Στην πρωτεύουσα της Νότιας Αφρικής, Πρετόρια, ξεκινούσε μια πολύκροτη δίκη που έφερε σε αντιπαράθεση 42 φαρμακευτικές εταιρείες της Δύσης με την κυβέρνηση της χώρας. Οι δυτικές εταιρείες θέλουν να εμποδίσουν δικαστικά την παραγωγή φτηνών φαρμάκων για το έιτζ από την πλευρά του νοτιοαφρικανικού κράτους, επικαλούμενες τα δικά τους «πνευματικά δικαιώματα» στις πατέντες των σχετικών φαρμάκων - δικαιώματα που τους παρέχει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου.
Περισσότεροι από 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο στην Αφρική από το έιτζ. Τα φάρμακα των δυτικών εταιρειών, που θα μπορούσαν να τους κρατήσουν στη ζωή, κοστίζουν σε κάθε ασθενή περίπου 15.000 δολάρια το χρόνο, ενώ τα ετήσια εισοδήματα ενός μέσου Νοτιοαφρικανού εργαζόμενου είναι κάτω των 3.000 δολαρίων. Ακολουθώντας το ιδιαίτερα επιτυχημένο παράδειγμα της Βραζιλίας, η Νότια Αφρική σκοπεύει να αναπτύξει αντίγραφα των δυτικών φαρμάκων με πολύ χαμηλότερο κόστος. Κάτι που οι πολυεθνικές του φαρμάκου απορρίπτουν κατηγορηματικά. Τι κι αν η Αφρική έχει το 80% των θυμάτων του έιτζ σε πλανητική κλίμακα, ενώ της αντιστοιχεί μόλις το 1% των αντίστοιχων φαρμάκων;
Αν αυτά συμβαίνουν με το έιτζ, γιατί δεν θα συμβούν τα ίδια και χειρότερα με τα φάρμακα νέας γενεάς της Γενετικής και της Μοριακής Βιολογίας, για τα οποία οι πολυεθνικές του φαρμάκου έχουν επενδύσει τεράστια κεφάλαια επί σειράν ετών και αδημονούν να τα αποσβέσουν, πουλώντας τα νέα τους προϊόντα σε πανάκριβες τιμές; Π. Γ. Π.
Το χρονικό της μεγάλης ανακάλυψης
Επιμέλεια χρονικού: Μανίνα Ντάνου
1944: Για πρώτη φορά οι επιστήμονες συνδέουν το DNA με την κληρονομικότητα των ιδιαίτερων ανθρώπινων χαρακτηριστικών. Ανακαλύπτουν, δηλαδή, ότι το DNA είναι πληροφοριακό υλικό.
1953: Οι επιστήμονες Τζέιμς Γουότσον και Φράνσις Κρικ ανακαλύπτουν κάτι που θα τους χαρίσει το Νόμπελ εννιά χρόνια αργότερα: την τρισδιάστατη δομή της διπλής έλικας του DNA.
1969: Λαμβάνει χώρα η απομόνωση του πρώτου γονιδίου.
1970: Ανακαλύπτονται τα -λεγόμενα- περιοριστικά ένζυμα, τα «χημικά ψαλίδια» δηλαδή, με τα οποία μπορούμε να κόβουμε το DNA σε συγκεκριμένα σημεία.
1973: Για πρώτη φορά εισάγεται από τους επιστήμονες γενετικό υλικό σε μικροοργανισμούς, γεγονός που ανοίγει πια το δρόμο για την επιστήμη της γενετικής μηχανικής.
1977: Πέντε χρόνια αργότερα, οι επιστήμονες προχωρούν ένα βήμα παρακάτω: επιτυγχάνουν για πρώτη φορά την εισαγωγή τεχνητού γονιδίου σε βακτήριο. Ταυτόχρονα, αποκωδικοποιούνται τα πρώτα γονιδιώματα που αντιστοιχούν σε ιούς.
1978: Η έρευνα καταλήγει στην επίτευξη της γενετικής τροποποίησης βακτηρίων με σκοπό την παραγωγή ινσουλίνης.
1981: Μεταφορά γονιδίου από ένα ζωικό είδος σε ένα άλλο.
1983: Δημιουργία του πρώτου τεχνητού χρωμοσώματος.
1988: Κατοχυρώνεται η πρώτη αμερικανική πατέντα για ένα τρανσεγενετικό σπονδυλωτό, το μεταλλαγμένο ποντίκι «Μικ». Το αρμόδιο γραφείο πατεντών των ΗΠΑ, όμως, αναστέλλει τη χορήγηση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για ζωντανούς οργανισμούς μέχρι το 1992.
1990: Ξεκινάει επίσημα το πρόγραμμα για την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος με στόχο η αποκωδικοποίηση να επιτευχθεί πλήρως μέσα στα επόμενα 15 χρόνια.
1993: Ερευνητές του γαλλικού εργαστηρίου «Ζενετόν» φτιάχνουν τον πρώτο χάρτη του 21ου χρωμοσώματος, που αντιστοιχεί στο 1,7% του γονιδιώματος.
1996: Αποκρυπτογραφείται το γονιδίωμα του σακχαρομύκητα, του πιο σύνθετου οργανισμού έως τότε.
1997: Πραγματοποιείται η κλωνοποίηση του πρώτου θηλαστικού, του προβάτου Ντόλι, από το Ινστιτούτο Ρόσλιν στη Σκωτία. Με αφορμή τις ραγδαίες εξελίξεις, η ΟΥΝΕΣΚΟ υιοθετεί παγκόσμια διακήρυξη που απαγορεύει την κλωνοποίηση ανθρώπινων εμβρύων.
1998: Αποκρυπτογραφείται το γονιδίωμα του πρώτου πολυκύτταρου οργανισμού, του σκώληκος C. elegans.
Την ίδια χρονιά, Αμερικανοί επιστήμονες δημοσιεύουν ένα χάρτη με σχεδόν τα μισά ανθρώπινα γονίδια και τη θέση τους στα διάφορα χρωμοσώματα. Ταυτόχρονα, ο Κρεγκ Βέντερ, πρώην στέλεχος του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ, που έχει «πέσει στη μάχη» της αποκρυπτογράφησης από το 1992, δημιουργεί μαζί με την επιχείρηση ηλεκτρονικών «Πέρκιν-Ελμερ», την εταιρεία «Σελέρα Τζενόμικς». «Σε τρία χρόνια θα έχουμε αποκωδικοποιήσει το ανθρώπινο γονιδίωμα», δηλώνει. Την ίδια χρονιά και έπειτα από διαμάχη πέντε χρόνων, τα όργανα της Ε.Ε. επιτρέπουν την κατοχύρωση πατέντας για ανθρώπινα όργανα και γονίδια.
1999: Τον Δεκέμβριο, το Πρόγραμμα Ανθρώπινου Γονιδιώματος (HGP) εμφανίζει την πρώτη πλήρη αποκωδικοποίηση ανθρώπινου χρωμοσώματος (χρωμόσωμα 22).
26 Ιουνίου 2000: Το HGP και η εταιρεία «Σελέρα» του Βέντερ παρουσιάζουν ταυτόχρονα τις εργασίες τους, που εμφανίζουν σχεδόν ολοκληρωμένη την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος. Το HGP υπολογίζει τα ανθρώπινα γονίδια σε 38.000 περίπου, ενώ ο Βέντερ κάνει λόγο για 100.000.
11 Φεβρουαρίου 2001: Η «Σελέρα» και το HGP -τέσσερα χρόνια νωρίτερα απ' ό,τι είχε προβλέψει ο Βέντερ- παρουσιάζουν τις «ολοκληρωμένες» εναλλακτικές εκδοχές τους για το ανθρώπινο γονιδίωμα, καταλήγοντας ότι ο αριθμός των ανθρώπινων γονιδίων είναι μεταξύ 26.000 και 40.000.
Το εγωιστικό γονίδιο
Γιατί υπάρχουν άνθρωποι;
Η ευφυής ζωή σ’ έναν πλανήτη ωριμάζει από τη στιγμή που αποκαλύπτει την προέλευσή της. Αν επισκέπτονταν τη Γη ανώτερα πλάσματα από το Διάστημα, το πρώτο που θα ρωτούσαν για να εκτιμήσουν το επίπεδο του πολιτισμού μας, είναι αν ανακαλύψαμε ακόμη την εξέλιξη. Ζωντανοί οργανισμοί υπήρχαν στη Γη εδώ και τρία δισεκατομμύρια χρόνια, χωρίς κανείς να ξέρει από πού προέκυψαν, ως τη στιγμή που κάποιος ανακάλυψε την αλήθεια. Το όνομά του είναι Κάρολος Δαρβίνος. Για να είμαστε δίκαιοι, υπήρξαν και άλλοι που είχαν υποψιαστεί την αλήθεια. Πρώτος όμως ο Δαρβίνος έδωσε μια λογική και συνεπή εξήγηση του λόγου της ύπαρξής μας. Ο Δαρβίνος μας έδωσε τη δυνατότητα να ικανοποιούμε την περιέργεια ενός παιδιού δίνοντάς του λογική απάντηση όταν μας θέτει ως ερώτημα την επικεφαλίδα αυτού του κεφαλαίου. Δεν χρειάζεται πλέον να καταφεύγουμε σε δεισιδαιμονίες όταν βρισκόμαστε μπροστά σε βαθιά προβλήματα: «Έχει νόημα η ζωή; Γιατί υπάρχουμε; Τι είναι ο άνθρωπος;». Για το τελευταίο ερώτημα ο διακεκριμένος ζωολόγος G. G. Simpson έκανε την ακόλουθη παρατήρηση: «Θέλω να επισημάνω ότι όσες προσπάθειες έγιναν ως το 1859 για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα είναι ανάξιες λόγου, θα ήταν καλύτερο να τις αγνοήσουμε παντελώς».
Σήμερα η θεωρία της εξέλιξης είναι τόσο βέβαιη όσο βέβαιο είναι ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο. Εντούτοις, οι συνέπειες της δαρβινικής επανάστασης δεν έχουν αναγνωριστεί ακόμη σε όλη τους την έκταση. Στα πανεπιστήμια, η Ζωολογία παραμένει θέμα δευτερευούσης σημασίας. Όσοι διαλέγουν αυτόν τον τομέα σπουδών, συχνά το κάνουν δίχως να κατανοούν τη βαθιά φιλοσοφική σημασία του. Η Φιλοσοφία και οι ονομαζόμενες «ανθρωπιστικές» επιστήμες διδάσκονται ακόμη σαν να μην υπήρξε ποτέ ο Δαρβίνος. Αναμφίβολα, αυτό θα αλλάξει με τον καιρό. Εν πάση περιπτώσει, το βιβλίο δεν έχει σκοπό να υπερασπιστεί το δαρβινισμό στο σύνολό του. Προορισμός του είναι να διερευνήσει τις συνέπειες της θεωρίας της εξέλιξης σ’ ένα συγκεκριμένο ζήτημα. Σκοπός μου είναι να εξετάσω τη βιολογία του εγωισμού και του αλτρουισμού.
Το θέμα, εκτός από το ακαδημαϊκό του ενδιαφέρον, έχει προφανή σημασία για τον άνθρωπο επειδή αγγίζει κάθε πλευρά της κοινωνικής ζωής μας: την αγάπη και το μίσος, την αντιπαράθεση και τη συνεργασία, την προσφορά και την κλοπή, την απληστία και τη γενναιοδωρία. Το καθένα απ’ αυτά θα μπορούσε ν’ αποτελέσει αντικείμενο ολόκληρου βιβλίου, όπως γίνεται με τα βιβλία: Επιθετικότητα* του K. Lorenz, Η κοινωνική σύμβαση του Ardery και Αγάπη και μίσος του Eibl-Eibesfekdt. (* Σημ. Σύνταξης: Βρετανοαμερικανός ανθρωπολόγος διάσημος από τα εκλαϊκευτικά έργα του. Η φυσική ανωτερότητα της γυναίκας, Ο πιο επικίνδυνος μύθος του ανθρώπου: η πλάνη της φυλής κ. ά. Υποστήριξε την άποψη ότι ο μύθος της αγριότητας των θηρίων χρησιμοποιήθηκε συμφεροντολογικά από τον δυτικό άνθρωπο επειδή τον εξυπηρέτησε να «εξηγήσει» την προέλευση της επιθετικότητάς του και να απαλλαγεί από την ευθύνη γι’ αυτήν: εφόσον η επιθετικότητα είναι έμφυτη κληρονομημένη από τους πρώτους πιθηκοειδείς προγόνους, ουδείς μπορεί να τον κατηγορήσει γι’ αυτήν)
Το λυπηρό με αυτά τα βιβλία είναι ότι οι συγγραφείς τους τα έγραψαν εντελώς λανθασμένα. Κι αυτό γιατί παρανόησαν τον τρόπο που λειτουργεί η εξέλιξη. Έκαναν την εσφαλμένη υπόθεση ότι το σημαντικό στην εξέλιξη είναι το καλό του είδους (ή της ομάδας), και όχι το καλό του ατόμου (ή του γονιδίου). Αποτελεί ειρωνεία η κριτική του Asley Montagu** (Σημ. Σύνταξης: Σε ελεύθερη απόδοση οι περίφημοι στίχοι του Tennyson έχουν ως εξής:
«Ανθρωπε…
Που πίστεψες πως ο Θεός ήταν πραγματικά αγάπη
Και η αγάπη ο τελικός νόμος της Δημιουργίας---
Αν και η Φύση με τα ματωμένα νύχια και δόντια
των αρπακτικών που κατασπαράζουν τη λεία τους
βοά ενάντια στην πίστη σου»)
ότι ο Lorenz είναι άμεσος συνεχιστής των διανοητών του 19ου αιώνα, οι οποίοι δέχονταν πως η φύση δείχνεται «με ματωμένα νύχια και δόντια»**. Αν καταλαβαίνω καλά την άποψη του Lorenz για την εξέλιξη, η άποψή του συμφωνεί με αυτήν του Montagu, ο οποίος απορρίπτει τις συνέπειες της παραπάνω περίφημης φράσης του Tennyson. Σε αντίθεση και με τους δύο, πιστεύω πως η φράση η Φύση δείχνεται «με ματωμένα νύχια και δόντια» συνοψίζει θαυμάσια τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε σήμερα τη φυσική επιλογή.
Πριν προχωρήσω στο κύριο θέμα μου, θα ήθελα να εξηγήσω εν συντομία τι είναι αυτό το βιβλίο και τι δεν είναι. Αν μας έλεγαν ότι στον κόσμο των «γκάνγκστερ» του Σικάγου έζησε κάποιος πολλά κι ευτυχισμένα χρόνια, θα μπορούσαμε να μαντέψουμε τι είδους άνθρωπος ήταν. Θα περιμέναμε να ήταν σκληρός, γρήγορος στο πιστόλι και ικανός να διαλέγει έμπιστους φίλους. Βέβαια, τα συμπεράσματα αυτά δεν θα ήταν αλάνθαστα. Μπορούμε όμως να κάνουμε ορισμένες υποθέσεις για το χαρακτήρα ενός ατόμου αν έχουμε πληροφορίες για τις συνθήκες στις οποίες ζούσε και ευημερούσε. Το συζητούμενο θέμα σ’ αυτό το βιβλίο είναι ότι εμείς, όπως και τα άλλα ζώα, είμαστε μηχανές δημιουργημένες από τα γονίδιά μας. Όπως οι επιτυχημένοι γκάνγκστερ του Σικάγου, έτσι και τα γονίδιά μας έχουν επιβιώσει (σε μερικές περιπτώσεις για εκατομμύρια χρόνια) σ’ έναν κόσμο έντονα ανταγωνιστικό. Αυτό μας επιτρέπει να μαντέψουμε ορισμένες ιδιότητες των γονιδίων μας. Θα υποστηρίξω ότι η σπουδαιότερη ιδιότητα που πρέπει να περιμένουμε για ένα επιτυχημένο γονίδιο είναι ο σκληρός εγωισμός. Αυτός ο εγωισμός του γονιδίου θα αναπτύξει κατά κανόνα την εγωιστική συμπεριφορά του ατόμου. Εντούτοις, όπως θα δούμε, υπάρχουν ειδικές περιπτώσεις που ένα γονίδιο πετυχαίνει καλύτερα τους εγωιστικούς σκοπούς του αν στο επίπεδο των μεμονωμένων ατόμων υιοθετήσει κάποια περιορισμένη μορφή αλτρουισμού. Στην τελευταία πρόταση, οι λέξεις «ειδικές» και «περιορισμένη», έχουν ιδιαίτερη σημασία. Όσο κι αν θέλουμε να πιστεύουμε το αντίθετο, η οικουμενική αγάπη και η ευημερία των ειδών στο σύνολό τους είναι έννοιες που δεν έχουν κανένα νόημα από την άποψη της εξέλιξης.
Αυτά με οδηγούν στο πρώτο σημείο σχετικά με το τι δεν είναι αυτό το βιβλίο. Δεν υποστηρίζω μια ηθική βασισμένη στην εξέλιξη. Απλώς περιγράφω το πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα. Δεν λέω πως πρέπει να συμπεριφέρονται οι άνθρωποι στο ηθικό επίπεδο. Το τονίζω επειδή ξέρω πως υπάρχει κίνδυνος να παρεξηγηθώ από τους ανθρώπους (κι είναι πολλοί αυτοί) που δεν μπορούν να διακρίνουν μια πρόταση που εκφράζει αυτό που νομίζουμε πως συμβαίνει από μιαν άλλη που εκφράζει αυτό που νομίζουμε πως θα έπρεπε να συμβαίνει. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι μια ανθρώπινη κοινωνία βασισμένη απλώς στο νόμο του γονιδίου, δηλαδή τον καθολικό σκληρό εγωισμό θα ήταν φρικτή για όλους, δυστυχώς, όσο κι αν θρηνούμε για κάτι, δεν μπορούμε να το κάνουμε να μην είναι αληθινό. Ο κύριος στόχος του βιβλίου είναι να σας κινήσει το ενδιαφέρον, αλλά αν θέλατε να βγάλετε ένα ηθικό δίδαγμα απ’ αυτό, διαβάστε το ως προειδοποίηση. Πρέπει να ξέρετε ότι αν θέλετε, όπως εγώ, να χτίσετε μια κοινωνία στην οποία τα άτομα θα συνεργάζονται με γενναιοφροσύνη και χωρίς εγωισμούς για το κοινό καλό, μην περιμένετε μεγάλη βοήθεια από τη βιολογική φύση των πραγμάτων. Επειδή γεννηθήκαμε εγωιστές πρέπει να προσπαθήσουμε να διδάξουμε τη γενναιοφροσύνη και τον αλτρουισμό. Πρέπει να καταλάβουμε τι θέλουν να κάνουν τα εγωιστικά μας γονίδια γιατί έτσι θα έχουμε τουλάχιστον μια πιθανότητα να ανατρέψουμε τα σχέδιά τους, να κάνουμε δηλαδή κάτι που κανένα άλλο είδος ζώου δεν το φιλοδόξησε ποτέ.
Ένα πόρισμα αυτών των παρατηρήσεων ως προς τη διδασκαλία, είναι το συνηθισμένο σφάλμα να πιστεύουμε ότι τα γενετικά κληρονομούμενα χαρακτηριστικά είναι εξ ορισμού σταθερά και αμετάβλητα. Μπορεί τα γονίδιά μας να μας παραγγέλλουν να είμαστε εγωιστές, όμως δεν είμαστε υποχρεωμένοι να υπακούμε σ’ αυτά τα παραγγέλματα σε όλη μας τη ζωή. Βέβαια, αν είμαστε γενετικά προγραμματισμένοι για αλτρουιστές θα ήταν πολύ ευκολότερο να διδαχτούμε τον αλτρουισμό. Ανάμεσα σε όλα τα ζώα μόνο ο άνθρωπος υπόκειται σε πνευματική καλλιέργεια επιρροών που μαθαίνονται και μεταβιβάζονται. Μερικοί λένε πως η πνευματική καλλιέργεια είναι τόσο σημαντική ώστε τα γονίδια, είτε εγωιστικά είτε όχι, στην πραγματικότητα δεν παίζουν κανένα ρόλο στην κατανόηση της ανθρώπινης φύσης. Άλλοι διαφωνούν. Όλα εξαρτώνται από τη θέση που παίρνει κανείς στη διαμάχη «φύση ή ανατροφή», στο πρόβλημα ποιο από τα δύο καθορίζει τις χαρακτηριστικές ιδιότητες του ανθρώπου. Αυτό με οδηγεί στο δεύτερο σημείο σχετικά με το τι δεν είναι αυτό το βιβλίο: δεν υποστηρίζω καμιά από τις δυο απόψεις της αντίθεσης φύση – ανατροφή. Φυσικά, έχω κι εγώ τη γνώμη μου που όμως δεν πρόκειται να την εκφράσω αλλά μπορεί να υπονοηθεί στο τελευταίο κεφάλαιο, όταν θα μιλήσω για την πολιτιστική καλλιέργεια* (* Σημείωση Σύνταξης: Κουλτούρα, το σύνολο των θεσμών, των τρόπων συμπεριφοράς, ζωής, συνηθειών, εντυπώσεων, πεποιθήσεων, αξιών που χαρακτηρίζουν μια κοινωνία). Αν αποδειχτεί πραγματικά ότι τα γονίδια δεν έχουν καμιά σχέση στον προσδιορισμό της συμπεριφοράς του σύγχρονου ανθρώπου, αν πραγματικά είμαστε μοναδικοί στον κόσμο των ζώων ως προς αυτό, σε τελική ανάλυση είναι ενδιαφέρον να εξετάσουμε τους λόγους για τους οποίους αποτελέσαμε τόσο πρόσφατα την εξαίρεση. Κι αν το είδος μας δεν είναι τόσο εξαιρετικό όσο μας αρέσει να πιστεύουμε, είναι ακόμη πιο σημαντικό να μελετήσουμε τους λόγους.
Το τρίτο πράγμα που δεν είναι αυτό το βιβλίο είναι ότι δεν περιγράφει λεπτομερώς τη συμπεριφορά του ανθρώπου ή κάποιου άλλου συγκεκριμένου ζωικού είδους. Μόνο ως ενδεικτικά παραδείγματα θα χρησιμοποιήσω τεκμηριωμένες λεπτομέρειες. Δεν πρόκειται να πω: «Αν εξετάσετε τη συμπεριφορά των βαβουίνων θα τη βρείτε εγωιστική, συνεπώς υπάρχουν πολλές πιθανότητες να είναι επίσης εγωιστική και η συμπεριφορά του ανθρώπου». Η λογική στο παράδειγμα «ο γκάνγκστερ του Σικάγου» είναι εντελώς διαφορετική. Εγώ σκέφτομαι ως εξής: Οι άνθρωποι και οι βαβουίνοι εξελίχθηκαν με φυσική επιλογή. Αν εξετάσετε τον τρόπο που λειτουργεί η φυσική επιλογή πρέπει να είναι εγωιστικό. Συνεπώς, αν εξετάσουμε τη συμπεριφορά των βαβουίνων, των ανθρώπων και κάθε ζωντανού πλάσματος, πρέπει να τη βρούμε εγωιστική. Αν διαπιστώσουμε ότι η πρόβλεψή μας είναι λαθεμένη, αν βρούμε ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι πραγματικά αλτρουιστική, τότε πρόκειται για κάτι το αινιγματικό, για κάτι που χρειάζεται εξήγηση.
Πριν προχωρήσουμε περισσότερο χρειαζόμαστε έναν ορισμό. Λέμε ότι ένα ον, π.χ. ένας βαβουίνος, είναι αλτρουιστικό αν συμπεριφέρεται με τέτοιον τρόπο ώστε να μεγαλώνει την ευημερία ενός άλλου όντος εις βάρος της δικής του ευημερίας. Η εγωιστική συμπεριφορά έχει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Η ευημερία ορίζεται ως η «πιθανότητα επιβίωσης», έστω κι αν οι επιπτώσεις του αλτρουισμού στην προοπτική ζωής ή θανάτου είναι τόσο μικρές ώστε να φαίνονται αμελητέες. Μια από τις εκπληκτικότερες συνέπειες της σύγχρονης άποψης της δαρβινικής θεωρίας είναι ότι φαινομενικά ασήμαντες, ελάχιστες επιρροές στην πιθανότητα επιβίωσης μπορεί να έχουν μεγάλης κλίμακας επιπτώσεις στην εξέλιξη. Όμως για να γίνουν αντιληπτές τέτοιες επιρροές χρειάζεται να περάσει τεράστιος χρόνος.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι οι παραπάνω ορισμοί του αλτρουισμού και του εγωισμού είναι οι ορισμοί συμπεριφοράς και όχι υποκειμενικοί. Εδώ δεν θα μας απασχολήσει η ψυχολογία των κινήτρων. Δεν πρόκειται να συζητήσω αν οι άνθρωποι που συμπεριφέρονται αλτρουιστικά το κάνουν «πραγματικά» με κρυφά ή υποσυνείδητα εγωιστικά κίνητρα. Μπορεί ναι, μπορεί όχι, και πιθανώς να μη το μάθουμε ποτέ. Οπωσδήποτε, το θέμα δεν αφορά αυτό το βιβλίο. Ο ορισμός μου αναφέρεται μόνο στο αποτέλεσμα μιας πράξης, αν δηλαδή μειώνει ή αυξάνει τις προοπτικές επιβίωσης του ατόμου που ονομάζουμε αλτρουιστική, και εκείνου που θεωρούμε ότι ευεργετείται.
Η εξακρίβωση των αποτελεσμάτων της συμπεριφοράς στις μακροπρόθεσμες προοπτικές επιβίωσης είναι εξαιρετικά περίπλοκη εργασία. Στην πράξη, όταν εφαρμόζουμε τον ορισμό στην αληθινή συμπεριφορά πρέπει να τη χαρακτηρίζουμε με τη λέξη «φαινομενική». Η φαινομενικά αλτρουιστική πράξη είναι αυτή που επιφανειακά φαίνεται ότι τείνει να αυξήσει (έστω και ελάχιστα) τις πιθανότητες θανάτου του αλτρουιστή και επιβίωσης του ευεργετούμενου. Σε λεπτομερέστερη εξέταση, διαπιστώνεται συχνά ότι πράξεις φαινομενικού αλτρουισμού στην πραγματικότητα είναι μεταμφιεσμένος εγωισμός. Για μια φορά ακόμη, δεν ισχυρίζομαι ότι τα βασικά κίνητρα είναι καλυμμένος εγωισμός αλλά ότι τα πραγματικά αποτελέσματα της πράξης στις προοπτικές επιβίωσης είναι αντίθετα απ’ αυτά που υποθέσαμε αρχικά.
Θα δώσω μερικά παραδείγματα φαινομενικά εγωιστικής και φαινομενικά αλτρουιστικής συμπεριφοράς. Είναι δύσκολο να απαλλαγούμε από υποκειμενικές έξεις στον τρόπο που σκεφτόμαστε όταν έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους, γι’ αυτό λοιπόν θα χρησιμοποιήσω παραδείγματα από άλλα ζώα. Θα αρχίσω με παραδείγματα εγωιστικής συμπεριφοράς μεμονωμένων ζώων.
Οι μαυροκέφαλοι γλάροι ζουν σε μεγάλες αποικίες όπου οι φωλιές τους είναι πολύ γειτονικές. Όταν εκκολάπτονται οι νεοσσοί είναι πολύ μικροί, ανυπεράσπιστοι, και αποτελούν εύκολη λεία. Είναι συνηθισμένο το φαινόμενο κάποιος γλάρος να καταπιεί ένα νεοσσό του γείτονά του μόλις αυτός απομακρυνθεί από τη φωλιά του αναζητώντας τροφή. Έτσι ο γλάρος εξασφαλίζει ένα καλό θρεπτικό γεύμα χωρίς να μπει στον κόπο να πιάσει ένα ψάρι και χωρίς ν’ αφήσει απροστάτευτη τη φωλιά του.
Πολύ πιο γνωστός είναι ο μακάβριος κανιβαλισμός που εκδηλώνουν οι θηλυκές μάντεις (κν. Αλογάκι της Παναγίας). Οι μάντεις είναι μεγαλόσωμα σαρκοφάγα έντομα. Συνήθως τρέφονται με μικρότερα έντομα, π.χ. με μύγες, αλλά επιτίθενται σχεδόν σε οτιδήποτε κινείται. Για να ζευγαρώσουν, το αρσενικό έρπει προσεχτικά πάνω στο θηλυκό. Το θηλυκό, αν βρει ευκαιρία, τρώει το αρσενικό αρχίζοντας από το κεφάλι του, είτε καθώς πλησιάζει είτε μόλις ανέβει πάνω της, ή μόλις χωρίσουν. Για το θηλυκό θα ήταν λογικότερο να περιμένει να τελειώσει το ζευγάρωμα και ύστερα να επιτεθεί. Εντούτοις, ο αποκεφαλισμός του αρσενικού δεν αποτελεί εμπόδιο στην ερωτική ορμή του υπόλοιπου σώματός του. Μάλιστα, επειδή το κεφάλι είναι η έδρα ορισμένων νευρικών κέντρων αναστολής, είναι πιθανό το θηλυκό τρώγοντας το κεφάλι του αρσενικού να βελτιώνει την ερωτική του επίδοση. Αν είναι έτσι, έχει ένα επιπλέον όφελος. Το βασικό είναι ότι το θηλυκό κερδίζει ένα καλό γεύμα.
Η λέξη «εγωιστής» μπορεί να φαίνεται ήπια για τέτοιες ακραίες περιπτώσεις όπως ο κανιβαλισμός, ταιριάζει όμως καλά σύμφωνα με τον ορισμό μας. Ίσως συμπαθούμε περισσότερο τη δειλή συμπεριφορά των αυτοκρατορικών πιγκουίνων της Ανταρκτικής: Στέκονται στην άκρη του πάγου διστάζοντας να πέσουν στο νερό, μήπως τους φάνε οι φώκιες. Αν βουτούσε ένας μόνο, οι υπόλοιποι θα μάθαιναν αν υπάρχουν φώκιες ή όχι. Φυσικά, κανένας δεν θέλει να γίνει πειραματόζωο, έτσι περιμένουν, και καμιά φορά κάποιος επιχειρεί να σπρώξει τον διπλανό του μέσα στο νερό.
Συνηθέστερα, η εγωιστική συμπεριφορά συνίσταται στην άρνηση διαμοιρασμού ενός πολύτιμου εφοδίου, όπως π.χ. τροφής, επικράτειας ή ερωτικών συντρόφων. Θα δώσουμε τώρα μερικά παραδείγματα φαινομενικά αλτρουιστικής συμπεριφοράς.
Η συμπεριφορά των εργατριών μελισσών να κεντρίζουν όσους θέλουν να κλέψουν το μέλι είναι αποτελεσματικότατη προστασία. Όμως η μέλισσα που κεντρίζει, αυτοκτονεί. Με το κέντρισμα αποσπούνται από το σώμα της εσωτερικά όργανα και πολύ σύντομα πεθαίνει. Με την αυτοκτονία της, διέσωσε τα ζωτικής σημασίας αποθέματα τροφής της κοινότητας αλλά η ίδια δεν θα απολαύσει τα οφέλη. Σύμφωνα με τον ορισμό μας, αυτή είναι πράξη αλτρουιστικής συμπεριφοράς. Θυμηθείτε ότι δεν μιλάμε για συνειδητά κίνητρα. Μπορεί να υπάρχουν ή όχι (όπως και στα παραδείγματα της εγωιστικής συμπεριφοράς), είναι όμως άσχετα με τον ορισμό μας.
Το να θυσιάζει κανείς τη ζωή του για τη ζωή των φίλων του είναι προφανώς αλτρουιστική συμπεριφορά, όμως αλτρουιστική συμπεριφορά είναι επίσης όταν αναλαμβάνει κάποιο μικρό κίνδυνο γι’ αυτούς. Πολλά μικρά πουλιά μόλις αντιληφθούν ένα αρπακτικό, π.χ. ένα γεράκι, εκπέμπουν μια χαρακτηριστική «κραυγή κινδύνου», στο άκουσμα της οποίας όλο το κοπάδι απομακρύνεται. Είναι φανερό ότι το πουλί που δίνει το σήμα κινδύνου εκθέτει τον εαυτό του σε ιδιαίτερο κίνδυνο επειδή προσελκύει πάνω του την προσοχή του αρπακτικού. Ο επιπρόσθετος κίνδυνος είναι βέβαια ελάχιστος, αλλά, οπωσδήποτε, εκ πρώτης όψεως, σύμφωνα με τον ορισμό μας η ενέργεια του μικρού πουλιού χαρακτηρίζεται αλτρουιστική πράξη.
Οι συνηθέστερες και εμφανέστερες πράξεις αλτρουισμού στα ζώα γίνονται από τους γονείς, και ειδικότερα από τις μητέρες, για τα παιδιά τους. Οι μητέρες τα επωάζουν είτε σε φωλιές είτε μέσα στο ίδιο τους το σώμα, τα τρέφουν με τεράστιο τίμημα για τις ίδιες και διακινδυνεύουν τα πάντα για να τα προστατέψουν από τους εχθρούς τους. Αναφέρουμε μόνο ένα παράδειγμα: πολλά πουλιά που έχουν τις φωλιές τους στο έδαφος, όταν αντιληφθούν να πλησιάζει κάποιος εχθρός, λόγου χάρη μια αλεπού, εκτελούν τη λεγόμενη «επίδειξη αντιπερισπασμού». Ο γονιός απομακρύνεται κουτσαίνοντας από τη φωλιά και αφήνει να κρέμεται ένα φτερό του σαν να ήταν σπασμένο. Το αρπακτικό, δελεασμένο από την εικόνα ενός εύκολου θηράματος απομακρύνεται από τη φωλιά όπου βρίσκονται οι νεοσσοί. Τελικά ο γονιός παύει έγκαιρα να προσποιείται και πετά στον αέρα, ξεφεύγοντας από τα δόντια της αλεπούς. Πιθανώς να έσωσε τη ζωή των νεοσσών, αλλά διέτρεξε κάποιο κίνδυνο ο ίδιος.
Δεν προσπαθώ να βγάλω συμπεράσματα λέγοντας ιστορίες. Τα επιλεγμένα παραδείγματα ουδέποτε αποτελούν σοβαρές ενδείξεις για κάποια αξιόλογη γενίκευση. Τα παραδείγματα που χρησιμοποιώ απλώς σκοπεύουν να δείξουν τι εννοώ όταν λέω αλτρουιστική και εγωιστική συμπεριφορά σε επίπεδο ατόμων. Το βιβλίο θα δείξει με ποιο τρόπο ο ατομικός εγωισμός και ο ατομικός αλτρουισμός εξηγούνται από τον θεμελιώδη νόμο που ονομάζω γονιδιακό εγωισμό. Πρώτα όμως θα ασχοληθώ με μια σαφέστατα εσφαλμένη εξήγηση του αλτρουισμού, επειδή είναι ευρύτατα γνωστή και διδάσκεται ακόμη και στα σχολεία.
Αυτή η εξήγηση βασίζεται στην παρανόηση που ήδη αναφέραμε, ότι δηλαδή τα ζώντα πλάσματα εξελίσσονται για να δράσουν «για το καλό του είδους» ή «για το καλό της ομάδας». Είναι εύκολο να δούμε ότι η εν λόγω ιδέα ξεκίνησε από τη βιολογία. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής ενός ζώου αφιερώνεται στην αναπαραγωγή, και οι περισσότερες πράξεις αλτρουιστικής αυτοθυσίας που παρατηρούνται στη φύση γίνονται από τους γονείς για τα παιδιά τους. Η «διαιώνιση του είδους» είναι ένας συνήθης ευφημισμός της αναπαραγωγής, ενώ αναμφισβήτητα είναι συνέπεια της αναπαραγωγής. Δεν χρειάζεται παρά ελάχιστο τέντωμα της λογικής για να συμπεράνουμε ότι το «έργο» της αναπαραγωγής είναι η «διαιώνιση» του είδους. Κατόπιν δεν χρειάζεται παρά ένα μικρό λαθεμένο βήμα για να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι τα ζώα γενικώς συμπεριφέρονται με τέτοιον τρόπο ώστε να ευνοείται η διαιώνιση των ειδών. Ακολουθεί ο αλτρουισμός για τα συντροφικά μέλη του είδους.
Αυτή η συλλογιστική μπορεί να διατυπωθεί αόριστα με δαρβινική ορολογία. Η εξέλιξη λειτουργεί διαμέσου της φυσικής επιλογής, και φυσική επιλογή σημαίνει επιλεκτική επιβίωση του «ικανότερου». Αλλά για ποιο ικανότερο μιλάμε; Το ικανότερο άτομο, την ικανότερη ράτσα, το ικανότερο είδος ή τι άλλο; Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό δεν έχει μεγάλη σημασία, είναι όμως καθοριστικό όταν μιλάμε για αλτρουισμό. Αν πρόκειται για ανταγωνισμό ειδών στον αγώνα που ο Δαρβίνος ονόμασε αγώνα για την επιβίωση, τότε το άτομο πρέπει να θεωρηθεί πιόνι του παιχνιδιού που πρέπει να θυσιαστεί όταν το απαιτεί το γενικότερο συμφέρον του είδους ως συνόλου. Με κάπως σοβαρότερη διατύπωση, μια ομάδα (ένα είδος ή ένας πληθυσμός μέσα σ’ ένα είδος) που τα μεμονωμένα μέλη είναι πρόθυμα να θυσιαστούν για το καλό της, έχει λιγότερες πιθανότητες να εξαφανιστεί από μια ανταγωνιστική ομάδα που τα άτομά της δίνουν προτεραιότητα στα εγωιστικά τους συμφέροντα. Κατά συνέπεια, ο κόσμος θα περιλαμβάνει κυρίως ομάδες αποτελούμενες από άτομα έτοιμα να θυσιαστούν. Αυτή είναι η θεωρία της «επιλογής ομάδων» (Σημ. Σύνταξης, αναφέρεται και ως «ομαδική επιλογή») που δέχονταν για καιρό όσοι βιολόγοι δεν ήταν εξοικειωμένοι με τις λεπτομέρειες της εξελικτικής θεωρίας. Η θεωρία αυτή δημοσιεύτηκε σε ένα διάσημο βιβλίο του V.C. Wynne-Edwards και εκλαϊκεύτηκε από τον Robert Ardrey με το έργο του Η κοινωνική σύμβαση. Η ορθόδοξη αντίθετη άποψη συνήθως ονομάζεται «επιλογή ατόμων» ή «ατομική επιλογή» αν και εγώ προτιμώ να την ονομάζω «γονιδιακή επιλογή».
Στην παραπάνω συλλογιστική, ο υποστηρικτής της «ατομικής επιλογής» ίσως θα έδινε την ακόλουθη απάντηση: Ακόμη και σε μια ομάδα αλτρουιστών είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα υπάρχει μια μειονότητα που θα αρνείται να κάνει οποιαδήποτε θυσία. Αν υπάρχει έστω και ένας αντάρτης εγωιστής έτοιμος να εκμεταλλευτεί τον αλτρουισμό των άλλων, τότε, εξ ορισμού, είναι πολύ πιθανό να επιβιώσει και να αποκτήσει απογόνους. Κάθε παιδί του θα έχει την τάση να κληρονομήσει τα εγωιστικά χαρακτηριστικά του γονιού του. Μετά από μερικές γενεές διαμέσου αυτής της φυσικής επιλογής η «αλτρουιστική ομάδα» θα αποτελείται κυρίως από εγωιστικά άτομα και δεν θα διακρίνεται από μια «εγωιστική ομάδα». Ακόμη κι αν δεχτούμε την απίθανη περίπτωση να υπάρχουν αρχικά αμιγώς αλτρουιστικές ομάδες χωρίς κανένα αντάρτη εγωιστή, δεν βλέπουμε το λόγο που θα εμπόδιζε εγωιστικά άτομα γειτονικών εγωιστικών ομάδων να διεισδύσουν, και τα οποία με ενδογαμία να μολύνουν την καθαρότητα των αλτρουιστικών ομάδων.
Ο υποστηρικτής της ατομικής επιλογής θα δεχόταν ότι ομάδες πράγματι μπορεί να εκλείψουν και ότι μια ομάδα, είτε εξαφανιστεί είτε όχι, επηρεάζεται από τη συμπεριφορά των μεμονωμένων ατόμων της. Θα μπορούσε ακόμη να παραδεχτεί ότι αν σε μια ομάδα μόνο τα μεμονωμένα άτομα είχαν το χάρισμα της πρόβλεψης, θα μπορούσαν να δουν το μακροπρόθεσμο συμφέρον τους και να εμποδίσουν την καταστροφή όλης της ομάδας περιορίζοντας την εγωιστική τους απληστία. (Άραγε πόσες φορές τα τελευταία χρόνια ειπώθηκε κάτι τέτοιο στους βρετανούς εργαζόμενους;). Όμως η εξαφάνιση μιας ομάδας είναι αργή διαδικασία συγκριτικά με τους ταχείς διαξιφισμούς του ατομικού ανταγωνισμού. Ακόμη και όταν η ομάδα παίρνει αργά τον αδυσώπητο κατήφορο, τα εγωιστικά άτομα βραχυπρόθεσμα ευημερούν εις βάρος των αλτρουιστών. Μπορεί οι πολίτες της Βρετανίας να έχουν ή όχι το χάρισμα της πρόβλεψης, η εξέλιξη όμως είναι τυφλή ως προς το μέλλον.
Η θεωρία της επιλογής ομάδων ελάχιστα υποστηρίζεται σήμερα από τους ειδικούς βιολόγους που κατανοούν την εξέλιξη, εντούτοις έχει μεγάλη διαισθητική έλξη. Αλλεπάλληλες γενεές σπουδαστών της ζωολογίας ξαφνιάζονταν όταν, βγαίνοντας από το πανεπιστήμιο, διαπίστωναν ότι η επιλογή ομάδων δεν είναι η ορθόδοξη άποψη. Κανείς δεν μπορεί να τους κατηγορήσει γι’ αυτό. Στον οδηγό βιολογίας “Nuffield” (απευθύνεται σε καθηγητές που διδάσκουν στα σχολεία της Βρετανίας βιολογία σε προχωρημένο επίπεδο) διαβάζουμε τα εξής: «Στα ανώτερα ζώα, για να διασφαλιστεί η επιβίωση του είδους, η συμπεριφορά είναι δυνατό να πάρει τη μορφή ατομικής αυτοθυσίας». Ο ανώνυμος συγγραφέας του οδηγού αγνοεί μακαρίως το γεγονός ότι λέει κάτι που αμφισβητείται. Απ’ αυτή την άποψη ανήκει στην παρέα των τιμημένων με βραβείο Νόμπελ* (Σημ. Σύνταξης. Ένας απ’ αυτούς είναι ο K. Lorenz) Ο Konrad Lorenz στο βιβλίο του Επιθετικότητα, μιλά για το «είδος που διαιωνίζει» λειτουργίες επιθετικής συμπεριφοράς, μια από τις οποίες είναι να επιτρέπεται να μεγαλώνουν μόνο τα ικανότερα άτομα. Αυτό είναι αριστούργημα φαύλου κύκλου, όμως εδώ θέλω να τονίσω πως η ιδέα της επιλογής ομάδων είναι τόσο βαθιά ριζωμένη ώστε ο Lorenz όπως και ο συγγραφέας του οδηγού “Nuffield” προφανώς δεν κατάλαβε ότι οι προτάσεις του αντιτίθενται στην ορθόδοξη δαρβινική θεωρία.
Ακουσα πρόσφατα ένα απολαυστικό παράδειγμα γι’ αυτό το θέμα σ’ ένα θαυμάσιο κατά τα άλλα τηλεοπτικό πρόγραμμα του BBC για τις αράχνες της Αυστραλίας. Η «ειδικός» του προγράμματος παρατήρησε ότι η μεγάλη πλειονότητα των μωρών-αραχνών καταλήγει λεία άλλων ειδών και συνέχισε: «Ίσως αυτό να είναι ο πραγματικός σκοπός της ύπαρξής τους, εφόσον για να διατηρηθεί το είδος δεν χρειάζεται παρά να επιβιώσουν μόνο λίγες αράχνες»!
Ο Robert Ardrey στο βιβλίο του Η Κοινωνική σύμβαση χρησιμοποίησε τη θεωρία της επιλογής ομάδων για να εξηγήσει γενικά την κοινωνική τάξη στο σύνολό της. Θεωρεί τον άνθρωπο ως είδος που απομακρύνθηκε σαφώς από το δρόμο της ζωώδους ηθικής. Στο κάτω κάτω ο Ardrey έκανε την επιλογή του. Η απόφασή του να διαφωνήσει με την ορθόδοξη θεωρία ήταν συνειδητή κι αυτό εγγράφεται στο ενεργητικό του.
Μια από τις αιτίες της μεγάλης έλξης που ασκεί η θεωρία της επιλογής ομάδων είναι ίσως ότι συμφωνεί απόλυτα με τις ηθικές και τις πολιτικές ιδέες των περισσοτέρων μας. Μπορεί συχνά να συμπεριφερόμαστε εγωιστικά ως άτομα, όμως στις πιο ιδεαλιστικές στιγμές μας τιμούμε και θαυμάζουμε όσους θέτουν πάνω απ’ όλα το καλό των άλλων. Εντούτοις μπερδευόμαστε λιγάκι όταν θέλουμε να προσδιορίσουμε ποιοι ακριβώς είναι οι «άλλοι». Συχνά ο αλτρουισμός μέσα σε μια ομάδα συμβαδίζει με τον εγωισμό ανάμεσα σε ομάδες. Αυτό αποτελεί βασικό στοιχείο του συνδικαλισμού. Σε άλλο επίπεδο, το έθνος είναι ο μέγας ευεργετούμενος από την αλτουιστική αυτοθυσία μας, και περιμένουμε νέοι άνθρωποι ως μεμονωμένα άτομα να σκοτώνονται για τη δόξα της πατρίδας τους ως συνόλου. Επιπλέον, ως στρατιώτες ενθαρρύνονται να σκοτώνουν άλλους ανθρώπους, που τους είναι εντελώς άγνωστοι, μόνο και μόνο επειδή ανήκουν σε άλλο έθνος. (Είναι πολύ περίεργο που οι εν καιρώ ειρήνης εκκλήσεις να δεχτούν τα μεμονωμένα άτομα να θυσιάσουν κάτι από την καλοπέρασή τους είναι λιγότερο αποτελεσματικές από τις εκκλήσεις να θυσιάσουν την ίδια τη ζωή τους εν καιρώ πολέμου).
Πρόσφατα αναπτύχθηκε ένα κίνημα εναντίον του ρατσισμού και του σοβινισμού, και μια τάση να θεωρηθεί ολόκληρο το ανθρώπινο γένος ως αντικείμενο αδελφικών αισθημάτων. Αυτή η πανανθρώπινη διερεύνηση του αντικειμένου του αλτρουισμού μας έχει την ενδιαφέρουσα συνέπεια ότι φαίνεται να ενισχύει την ιδέα «για το καλό του είδους». Οι φιλελεύθεροι πολιτικοί, που συνήθως είναι οι θερμότεροι συνήγοροι της ηθικής του είδους, συχνά χλευάζουν όσους διεύρυναν λίγο περισσότερο τον αλτρουισμό τους ώστε να συμπεριλάβει και άλλα είδη. Αν ισχυριστώ πως ενδιαφέρομαι περισσότερο να μην εξοντωθούν οι μεγάλες φάλαινες απ’ όσο να βελτιωθούν οι οικιστικές συνθήκες των ανθρώπων, είναι πιθανό να ενοχλήσω μερικούς φίλους μου.
Είναι παλιό και βαθύ το συναίσθημα ότι τα μέλη του είδους μας δικαιούνται ειδικής ηθικής φροντίδας συγκριτικά με τα μέλη άλλων ειδών. Η ανθρωποκτονία εν καιρώ ειρήνης θεωρείται ως το σοβαρότερο από τα διαπραττόμενα εγκλήματα. Η αυστηροτέρα απαγορευόμενη από τον πολιτισμό μας πράξη είναι η ανθρωποφαγία (ακόμη και όταν πρόκειται για πτώματα). Εντούτοις απολαμβάνουμε τρώγοντας μέλη άλλων ειδών. Πολλοί αποστρέφονται την εκτέλεση ακόμη και των χειρότερων κακούργων, ενώ επιδοκιμάζουν με ευχαρίστηση τη χωρίς δίκη θανάτωση εντελώς άκακων ζώων. Φτάνουμε να σκοτώνουμε ακόμη και αβλαβή ζώα άλλων ειδών χάριν αναψυχής ή διασκέδασης. Ένα ανθρώπινο έμβρυο, που τα ανθρώπινα αισθήματά του δεν είναι ανώτερα από μιας αμοιβάδας, απολαμβάνει σεβασμό και νομική προστασία σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από έναν ενήλικο χιμπαντζή. Κι όμως, ο χιμπαντζής αισθάνεται και σκέφτεται, και (σύμφωνα με πρόσφατες πειραματικές μαρτυρίες) μπορεί ακόμη και να μάθει ένα είδος ανθρώπινης γλώσσας. Επειδή το έμβρυο ανήκει στο δικό μας είδος αποκτά αυτομάτως ειδικά προνόμια και δικαιώματα. Δεν ξέρω αν η ηθική του «υπεράνω όλων το είδος», {σπεσισμός (speciesism) είναι ο όρος που πρότεινε ο Richard Ryder}, έχει υγιέστερα λογικά ερείσματα από την ηθική του ρατσισμού. Ξέρω όμως ότι δεν έχει θέση στην εξελικτική βιολογία.
Η σύγχυση που υφίσταται στην ανθρώπινη ηθική σχετικά με το επίπεδο όπου πρέπει να ασκείται ο αλτρουισμός (οικογένεια, έθνος, φυλή, είδος ή το σύνολο των ζωντανών πλασμάτων) αντανακλάται στη βιολογία με μια παράλληλη σύγχυση σχετικά με το επίπεδο όπου περιμένουμε να ασκείται σύμφωνα με την εξελικτική θεωρία ο αλτρουισμός. Ακόμη και ο υποστηρικτής της επιλογής ομάδων δεν θα έπρεπε να εκπλαγεί αν έβρισκε μέλη αντίπαλων ομάδων του ίδιου είδους να συμπεριφέρονται άσχημα μεταξύ τους: για παράδειγμα, οι συνδικαλιστές ή οι στρατιώτες ευνοούν τη δική τους ομάδα στον αγώνα για την απόκτηση ορισμένων αγαθών. Όμως τότε αξίζει να ρωτήσουμε με ποιο τρόπο ο υποστηρικτής της επιλογής ομάδων αποφαίνεται ποιο είναι το σημαντικό επίπεδο. Αν η επιλογή λειτουργεί μεταξύ ομάδων του ίδιου είδους, και μεταξύ ακόμη μεγαλύτερων ομάδων; Τα είδη ομαδοποιούνται σε γένη, τα γένη σε οικογένειες, οι οικογένειες σε τάξεις. Τα λιοντάρια και οι αντιλόπες ανήκουν στην τάξη των θηλαστικών, όπως άλλωστε και εμείς. Δεν πρέπει λοιπόν να περιμένουμε ότι τα λιοντάρια δεν θα σκοτώνουν τις αντιλόπες «για το καλό των θηλαστικών». Βέβαια, για να μην εξαφανιστεί η τάξη θα κυνηγούσαν πουλιά ή ερπετά. Αλλά τότε τι να πούμε για την ανάγκη διαιώνισης όλης της ομοταξίας των σπονδυλωτών;
Είναι πολύ εύκολο να εφαρμόσω τη μέθοδο της εις «άτοπον απαγωγής» και να εντοπίσω τις δυσκολίες που έχει η θεωρία της επιλογής ομάδων, όμως παραμένει το πρόβλημα να εξηγηθεί η φαινομενική ύπαρξη ατομικού αλτρουισμού. Ο Ardrey προχωρεί τόσο ώστε να λέει ότι η επιλογή ομάδων είναι η μόνη πιθανή εξήγηση της συμπεριφοράς, όπως αυτή που δείχνουν τα πηδήματα που κάνουν οι γαζέλες του Thomson. Αυτά τα ζωηρά και ευδιάκριτα πηδήματα μπροστά σ’ ένα αρπακτικό είναι ανάλογα με τις κραυγές κινδύνου των πουλιών επειδή φαίνεται να προειδοποιούν τους συντρόφους τους για τον κίνδυνο, ενώ προφανώς η προσοχή του αρπακτικού στρέφεται στη γαζέλα που χοροπηδά. Πρέπει να εξηγήσουμε με υπευθυνότητα αυτές τις σπασμωδικές κινήσεις και όλα τα παρόμοια φαινόμενα, κι αυτό προτίθεμαι να κάνω σε επόμενα κεφάλαια.
Προηγουμένως, όμως, πρέπει να θεμελιώσω την άποψή μου ότι ο καλύτερος τρόπος για να εξετάσουμε την εξέλιξη είναι να εφαρμόσουμε την ιδέα της επιλογής στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο. Στη διαμόρφωση αυτής της άποψης επηρεάστηκα σε μεγάλο βαθμό από το εξαίρετο βιβλίο του G.C. Williams Προσαρμογή και φυσική επιλογή. Η βασική ιδέα στην οποία θα στηριχτώ πρωτοδιατυπώθηκε στις «προγονιδιακές» μέρες, στην αρχή του αιώνα, από τον A. Weismann – είναι η δοξασία του για τη «συνέχεια του πλάσματος-σπέρματος». Θα υποστηρίξω ότι η θεμελιώδης μονάδα επιλογής, και συνεπώς ατομικού συμφέροντος, δεν είναι το είδος ούτε η ομάδα ούτε ακόμη (με αυστηρή έννοια) το άτομο. Είναι το γονίδιο, η μονάδα κληρονομικότητας. Εκ πρώτης όψεως αυτή η άποψη μπορεί να φανεί ακραία σε μερικούς βιολόγους. Ελπίζω πως όταν αντιληφθούν το νόημα που της δίνω, θα συμφωνήσουν ότι ουσιαστικά αυτή είναι η ορθόδοξη άποψη, έστω κι αν εκφράζεται με ασυνήθιστο τρόπο. Επειδή η επιχειρηματολογία χρειάζεται χρόνο για να αναπτυχθεί, πρέπει να ξεκινήσουμε από την προέλευση της ίδιας της ζωής.
Διαβάστε ολόκληρο το Βιβλίο του Ρίτσαρντ Ντόκινς - Το εγωιστικό γονίδιο, πατώντας το παρακάτω link. Βάλτε τον Κωδικό που σας δίνει και ανοίχτε το zip
http://rapid-share.gr/download.php?file=678Richard_Dawkins_-_To_egoistiko_gonidio.zip
ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Το 1976 ο Richard Dawkins δημοσίευσε το « Εγωϊστικό Γονίδιο» ένα έργο που σηματοδοτεί την είσοδο της βιολογικής προβληματικής στην πολιτισμική ανάλυση. Βάση του εγχειρήματος αποτελεί, όπως είναι φυσικό γιά έναν βιολόγο, η εξελικτική θεωρία του Charles Darwin. Το εγχείρημα ξεκινά από την βασική θέση ότι η εξέλιξη των εμβίων όντων θα πρέπει να κατανοηθεί ως στρατηγική επιβίωσης, πολλαπλασιασμού και επέκτασης των βασικών συστατικών υποσυνόλων τους, δηλαδή των γονιδίων. Το έργο του Richard Dawkins παρουσιάζει σε απλή γλώσσα τις σύγχρονες απόψεις για τη φυσική επιλογή, τη συμπεριφορά, τον αλτρουισμό ή τον εγωϊσμό του ατόμου. ‘Ολες αυτές οι απόψεις μεταφέρονται με ευκολία και σαφήνεια από τη γλώσσα των γονιδίων στη γλώσσα της καθημερινής ζωής. Σελίδες 148
Ρίτσαρντ Ντόκινς (Richard Dawkins)
Διαβάστε ολόκληρο το Βιβλίο του Ρίτσαρντ Ντόκινς - Το εγωιστικό γονίδιο, πατώντας το παρακάτω link. Βάλτε τον Κωδικό που σας δίνει και ανοίχτε το zip
http://rapid-share.gr/download.php?file=678Richard_Dawkins_-_To_egoistiko_gonidio.zip
http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=6798&mode=thread&order=0&thold=0
Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς (Richard Dawkins) (γεν. 26 Μαρτίου 1941, Ναϊρόμπι, Κένυα) συγκαταλέγεται ανάμεσα στους κορυφαίους εξελικτικούς βιολόγους. Ανέπτυξε θεωρίες για να περιγράψει πλευρές που συσχετίζουν τη συμπεριφορά των ζώων (ανταγωνισμός, συνεργασία και επικοινωνία) με τα γονίδια, τις βασικές μονάδες κληρονομικότητας.
DNA: Το γοητευτικό ταξίδι αρχίζει
του Γιάννη Ελαφρού
Η συγκλονιστική ανακάλυψη της αποκωδικοποίησης του ανθρώπινου γονιδιώματος γεννά ελπίδες για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Χαρακτηρίστηκε ισοδύναμη με την ανακάλυψη του τροχού. Άλλοι την συνέκριναν με το πρώτο ανθρώπινο βήμα στο φεγγάρι. Κάποιοι πιο μετριοπαθείς, με την εφεύρεση του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, ίσως είναι κάτι μεγαλύτερο απ' όλα αυτά· στον βαθμό βέβαια που αυτή... συμβεί! Στον βαθμό που ολοκληρωθεί.
Γιατί ακόμα, παρά τα ραγδαία βήματα των γενετιστών, δεν έχει ολοκληρωθεί καλά-καλά η καταγραφή των ανθρώπινων γονιδίων. Σύμφωνα με την ταυτόχρονη ανακοίνωση, την περασμένη Δευτέρα, από τα δύο ιδρύματα (το Δημόσιο Πρόγραμμα Ανθρώπινου Γονιδιώματος και την ιδιωτική Celera) αυτά υπολογίζονται από 26.000 έως και 40.000, χωρίς να έχουν συμφωνήσει σε κοινό αριθμό. Η Celera μάλιστα μόλις τον προηγούμενο Ιούνιο μιλούσε για 100.000 ή και 140.000 γονίδια!
Τότε είχαν ανακοινώσει την ανάγνωση του 95% του γονιδιώματος, τώρα σχεδόν την ολοκλήρωσή της. Σίγουρα μέσα στους λίγους μήνες που μεσολάβησαν έγιναν βήματα που άλλοτε θα απαιτούσαν δεκαετίες.
Αλλά όπως γίνεται σχεδόν πάντα με την ανακάλυψη της γνώσης, κάθε βήμα στον ανηφορικό της δρόμο απλώς εξασφαλίζει καλύτερη θέα στα ανεξερεύνητα πεδία, που προκαλούν σε νέα γοητευτικά ταξίδια.
Η συγκλονιστική είσοδος στο άδυτο των άδυτων της ύπαρξης είναι γεμάτη εκπλήξεις.
Οι αποκαλύψεις φέρνουν συνέχεια νέα ερωτήματα. Ο μικρός σχετικά αριθμός των γονιδίων του ανθρώπου, -μόλις μερικές εκατοντάδες παραπάνω από ένα ποντίκι-, δείχνει ότι η συνθετότερη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού δεν οφείλεται στα πολύ περισσότερα γονίδια, αλλά σε μια ανώτερη συνεργασία τους, η οποία μένει ακόμα να κατανοηθεί. Πολλοί επιστήμονες μίλησαν για «γονίδια-μάνατζερ(!)», δηλαδή γονίδια που αναλαμβάνουν συντονιστικό ρόλο.
Μάλιστα υπογράμμισαν ότι η ανάπτυξη του ανθρώπινου είδους καταγράφεται και σε μεγάλο βαθμό οφείλεται, ακριβώς σε αυτά τα γονίδια πλέι-μέικερ.
Την ίδια στιγμή, άγνωστος παραμένει ο ακριβής ρόλος του 40% περίπου των καταγεγραμμένων γονιδίων. Αλλά κι αυτά ακόμα τα αναγνωρισμένα γονίδια δεν είναι παρά ένα μικρό μέρος του συνολικού ανθρώπινου γονιδιώματος. Λιγότερο από το 1,5% των 3,2 δισεκατομμυρίων Α, C, G και Τ (των «γραμμάτων» του γονιδιακού αλφαβήτου) καταγράφονται στα γονίδια. Και το υπόλοιπο;
Οι επιστήμονες με έκπληξη ανακάλυψαν ότι σχεδόν το 95% του ανθρώπινου γονιδιώματος είναι... σκουπίδια! Παλαιότερα βιάστηκαν να το χαρακτηρίσουν άχρηστο DNA («junk DNA»), με όλη την αμετροέπεια του ημιμαθή. Σήμερα θεωρείται ότι αυτό το σκοτεινό τμήμα του DNA όχι μόνο καταγράφει την εξέλιξη του ανθρώπου, αλλά κρύβει και σημερινές λειτουργίες που πρέπει να εξιχνιαστούν. Τα μυστήρια πληθαίνουν· η αισιοδοξία επίσης. Η ανακοίνωση των δύο Ομίλων συνοδεύτηκε από καταιγισμό υποσχέσεων για νέα φάρμακα και για νέες μορφές θεραπείας που θα βασίζονται στην προσωπική γονιδιακή ανάλυση. Η προοπτική ενός ατομικού τσιπ DNA, που θα περιέχει ολόκληρο τον γενετικό κώδικα του κάθε ξεχωριστού ανθρώπου μέσα σε ένα... DVD -και θα είναι εξίσου εύχρηστο- εμφανίζεται ρεαλιστική.
Στην περίπτωση αυτή θα μπορεί ο γιατρός να ανακαλύψει συγκεκριμένα προβλήματα και αλλοιώσεις σε κάθε ασθενή και να παρέχει θεραπεία και φάρμακα «αλά καρτ». Η γονιδιακή ιατρική υπόσχεται ότι βαρύτατες (και εν πολλοίς ανίκητες) ασθένειες σήμερα, από τον καρκίνο μέχρι το Αλτσχάιμερ, θα μπορούν όχι μόνο να αντιμετωπιστούν στο μέλλον, αλλά και να αποτραπούν αφού ανιχνευθούν έγκαιρα.
Φυσικά, κανείς δεν μιλά για κάτι που μπορεί να γίνει αύριο. Οι πιο αισιόδοξοι, δηλαδή οι εκπρόσωποι των εταιρειών, υποστηρίζουν ότι οι πρώτες γονιδιακές θεραπείες θα εφαρμοστούν τα επόμενα δέκα χρόνια, ενώ η συνολική εμφάνιση αυτών των μεθόδων σε είκοσι.
Παρ' όλα αυτά το έργο που πρέπει να γίνει ακόμα είναι τεράστιο. Σε αντίθεση με ό,τι αρχικά είχε πιστευτεί, το κάθε γονίδιο αποτελεί μέρος μιας συμφωνικής ορχήστρας. Δεν εκτελεί ένα έργο μόνο του, αλλά σε μια συνδυαστική λειτουργία μαζί με άλλα γονίδια, που δεν έχει ακόμα κατανοηθεί. Τα γονίδια παράγουν πρωτεΐνες, οι οποίες καθορίζουν σε τελική ανάλυση την κυτταρική λειτουργία. Υπολογίζεται ότι τα περίπου 30.000 γονίδια του ανθρώπου δημιουργούν 250.000 πρωτεΐνες, των οποίων η καταγραφή και πάνω απ' όλα η κατανόηση της λειτουργίας τους αποτελεί τον επόμενο δύσκολο στόχο της επιστήμης. Χωρίς να είναι σίγουρο ότι πρόκειται και για το τελικό κλειδί για την ερμηνεία του μυστήριου της ζωής. Πάντως, χωρίς τις πρωτεΐνες, γονιδιακή θεραπεία και αποτελεσματικά φάρμακα, δεν μπορεί να υπάρξουν.
Χαρακτηριστικό απ' αυτή την άποψη είναι ότι μέχρι τώρα μόνο 1.778 γονίδια έχουν χαρακτηρισθεί ως πιθανά υπεύθυνα για την ανάπτυξη ή τη θεραπεία κάποιας ασθένειας. Ταυτόχρονα, οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν μόνο 483 «στόχους» στο ανθρώπινο σώμα για την παραγωγή φαρμάκων. Από αυτή την άποψη, είναι βάσιμες οι ανησυχίες επιστημόνων ότι τυχόν βιαστικές παρεμβάσεις σε ένα ξεχωριστό γονίδιο, χωρίς να έχει κατανοηθεί η συνολική ένταξή του στην ορχήστρα του DNA, μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα.
Βιοηθική: σεβασμός σε άνθρωπο και φύση
Το «Βιβλίο της Ζωής», εκεί όπου όλοι έχουμε χαραγμένο το αποτύπωμά μας, άνοιξε. Μπροστά στο θαυμαστό αυτό επίτευγμα της σύγχρονης επιστήμης, ορόσημο στην ιστορία αυτού του κόσμου, δεν μπορεί κανείς παρά να σταθεί με δέος. Μετά, έρχεται η σκέψη... Θα καταφέρουμε να διαχειριστούμε καλά αυτή τη γνώση; Θα γίνουμε όλοι κοινωνοί της;
Πρώτο μέλημα, η ανασυγκρότηση των ανά τον κόσμο Επιτροπών Βιοηθικής. «Είναι ανάγκη να εντατικοποιηθούν», τονίζει στην «Κ» ο καθηγητής Γενετικής του τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Βιολόγων, κ. Ζαχαρίας Σκούρας. «Οι θαυμαστές αυτές ανακαλύψεις πρέπει να μπουν σε ένα κανάλι, ώστε να είναι πράγματι προς όφελος του ανθρώπου». Ο προβληματισμός για τη μελλοντική χρήση των γενετικών δεδομένων εκφράστηκε και κατά την πρόσφατη συνάντηση του πρωθυπουργού, κ. Κ. Σημίτη, με τα μέλη της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, ο πρόεδρος της οποίας, ομότιμος καθηγητής του Αστικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Γ. Κουμάντος, είχε επισημάνει την ανάγκη να αποτελεί σημείο αναφοράς «ο σεβασμός της προσωπικότητας του ανθρώπου και της φύσης».
Ο βασικός κίνδυνος που ελλοχεύει στους νέους δρόμους που άνοιξε η αποκωδικοποίηση της γενετικής μας φύσης είναι, βεβαίως, η διάκριση των ανθρώπων βάσει αυτής. Ήδη έχει εκφραστεί ο φόβος ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες και οι εργοδότες θα είναι σε θέση να επιλέγουν τους ασφαλισμένους και τους εργαζομένους τους, αντίστοιχα, με βάση την πιο... προσοδοφόρο γενετική τους σύσταση. Μιλώντας στην «Κ», ο καθηγητής Βιολογίας του τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών και αναπληρωτής πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, κ. Γεώργιος Μανιάτης -έχοντας ήδη επισημάνει ότι «τα γονίδιά μας δεν καθορίζουν την προσωπικότητά μας»- διευκρίνισε ότι δεν συμφωνεί με τις παραπάνω χρήσεις του DNA, αν και, όπως είπε, είναι ασύμφορο για τις ασφαλιστικές εταιρείες να λειτουργούν κατ' αυτόν τον τρόπο. Η λύση, ωστόσο, λέει ο κ. Μανιάτης, έχει βρεθεί στις ΗΠΑ, όπου απαγορεύεται δια νόμου η εξέταση του γενετικού υλικού των ασφαλισμένων από τις εταιρείες. Η νεοαποκτηθείσα γνώση μάς έφερε επίσης ένα βήμα πιο κοντά στην κλωνοποίηση του ανθρώπου. «Αυτή τη στιγμή», τονίζει ο κ. Μανιάτης, «οι γνώσεις μας είναι ατελείς γύρω από την αναπαραγωγική κλωνοποίηση. Σήμερα, όλοι συμφωνούν ότι δεν πρέπει να γίνει.» «Η κλωνοποίηση αφορά στην παραγωγή "καλών" απογόνων», εξηγεί ο κ. Σκούρας. «Ο καλός απόγονος, όμως, είναι καλός στο συγκεκριμένο περιβάλλον. Και η κοινωνία μας δεν χρειάζεται έναν τύπο ανθρώπου.»
Υπενθυμίζεται ότι στις 3 Μαρτίου η Επιτροπή Βιοηθικής αναμένεται να πάρει θέση για το ζήτημα της χρήσης του DNA για εγκληματολογικούς σκοπούς. Ο κ. Μανιάτης, ενώ θεωρεί ότι η παραπάνω χρήση ίσως έχει νόημα, τονίζει ότι «δεν πρέπει να επιτραπεί στην Αστυνομία να κρατά και βιολογικό δείγμα των υπόπτων». Λίνα Γιάνναρου
Ο «θάνατος» του εγωιστικού γονιδίου
Όταν ο νομπελίστας βιολόγος Τζέιμς Γουάτσον έγραφε πριν από μερικά χρόνια το βιβλίο του «Το εγωιστικό γονίδιο», έδωσε το εναρκτήριο λάκτισμα για την επίθεση του βιολογικού αναγωγισμού, δηλαδή της άποψης που υποστηρίζει ότι τελικά η ανθρώπινη συμπεριφορά καθορίζεται από τα γονίδια. Τα προηγούμενα χρόνια οι σελίδες των εφημερίδων φιλοξενούσαν συχνά ανακοινώσεις, όπου ενοχοποιούνταν γονίδια για μια σειρά ασθένειες ή για διάφορες εξαρτήσεις, όπως ο αλκοολισμός και το κάπνισμα. Οι κοινωνικές συνθήκες ήταν φυσικά απούσες. Μέχρι και γονίδιο υπεύθυνο για τον... πνιγμό είχε «ανακαλυφθεί».
Οι έρευνες των ίδιων των γενετιστών, σύμφωνα και με τις πρόσφατες ανακοινώσεις, καταρρακώνουν αυτές τις αντιλήψεις. Η λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού αποκαλύπτεται εξαιρετικά πολύπλοκη και η συγκεκριμένη συμπεριφορά, αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του περιβάλλοντος (φυσικού και κοινωνικού) και των όποιων γενετικών τάσεων, με κυρίαρχο τον ρόλο του περιβάλλοντος.
Το περιβάλλον
Μάλιστα, η επίδραση του περιβάλλοντος εισέρχεται και αποτυπώνεται μακροπρόθεσμα και μέσα στο ίδιο το γονιδίωμα. Εκατοντάδες γονίδια, που συμμετέχουν στη δημιουργία τουλάχιστον 223 πρωτεϊνών, φαίνεται να έχουν εισαχθεί απευθείας από βακτήρια, ενώ χιλιάδες άλλα είναι παράγωγα πολλαπλών γονιμοποιήσεων. Το γονιδιακό υλικό του ανθρώπου δεν είναι αιώνιο και απαρασάλευτο. Εξελίσσεται. Το συμπέρασμα όλων αυτών είναι ότι η προσπάθεια βελτίωσης της ανθρώπινης ζωής περνά πρωτίστως μέσω της παρέμβασης και της αλλαγής του περιβάλλοντος.
Δεύτερο μεγάλο θύμα των πρόσφατων ανακοινώσεων είναι ο εγωισμός. Όταν ο χιμπατζής έχει κατά 98% όμοιο γονιδίωμα με τον άνθρωπο, όταν άλλες θεωρούμενες πολύ κατώτερες μορφές ζωής -όπως ένα σκουλήκι- έχουν αριθμό γονιδίων που φτάνει μέχρι και το 50% του ανθρώπου, όταν τελικά η ίδια η εξέλιξη του ανθρώπινου οργανισμού οφείλεται στην αλληλεπίδραση με τη φύση, τότε πώς μπορεί ο άνθρωπος να συμπεριφέρεται σαν θεός, αγνοώντας ακόμα και τις πιο άμεσες συνέπειες των πράξεών του; Κι ακόμα πώς μπορούν να μιλούν κάποιοι για τον υπεράνθρωπο που θα υψωθεί δήθεν πάνω από τις συνθήκες ζωής του, ζώντας σ' έναν εξ ολοκλήρου κατασκευασμένο κόσμο;
Ρατσισμός
Ιδιαίτερα άσχημα πρέπει να αισθάνθηκαν και οι πάσης φύσεως ρατσιστές. Όσοι αναζητούν διαφορές των ανθρώπων στη βάση της ράτσας, της φυλής, του χρώματος του δέρματος. Όλοι οι άνθρωποι της εποχής μας έχουν κοινή γενετική ταυτότητα κατά 99,8%. Η χαρτογράφηση του γονιδιώματος από τη Celera έγινε με βάση το DNA που πρόσφεραν πέντε ενήλικες εθελοντές. «Χρησιμοποιήσαμε DNA από έναν Ασια-αμερικανό, έναν Αφρο-αμερικανό, έναν Ισπανο-αμερικανό και δύο άλλους και δεν μπορούμε να βγάλουμε άκρη ποιανού είναι το κάθε δείγμα», δήλωσε ο Γκρεγκ Βέντερ.
Οι σημερινές ανακαλύψεις επιβεβαιώνουν τη βασική ιδέα της δαρβίνειας θεωρίας της εξέλιξης, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για έναν άνθρωπο λιγότερο εγωιστή, καθόλου ρατσιστή, ενταγμένου στη φύση με αρμονία και μέτρο, κοινωνικά ανήσυχου, έλλογου και σοφού. Κι όμως την ίδια ώρα που ο Δαρβίνος θριαμβεύει, σε πολλές Πολιτείες των ΗΠΑ απαγορεύεται η διδασκαλία του στα σχολεία, γιατί δεν συνάδει με τη θρησκευτική άποψη της δημιουργίας του κόσμου!
Στο περιθώριο της Γενετικής, ο Τρίτος Κόσμος
Τέλος στον καρκίνο και στη νόσο του Αλτσχάιμερ. Πρώιμη διάγνωση και αποτελεσματική θεραπεία με τις επαναστατικές μεθόδους της γονιδιακής Ιατρικής. Νέα γενιά «φαρμάκων αλά καρτ», προσαρμοσμένων στα ιδιαίτερα γενετικά χαρακτηριστικά κάθε ασθενούς. «Έξυπνα φάρμακα» που θα βελτιώνουν τη μνήμη, την ψυχολογική διάθεση ή τα εξωτερικά χαρακτηριστικά μας κατά βούληση. Όνειρα θερινής νυκτός μέχρι χθες, παρόμοιες επαγγελίες εμφανίζονται ως ρεαλιστικές υποσχέσεις, σε ορίζοντα τριών δεκαετιών, χάρη στα επιτεύγματα της Γενετικής και της Μοριακής Βιολογίας. Αλλά όχι για όλους...
Την περασμένη Δευτέρα, ακριβώς την ημέρα που κυκλοφορούσαν σε όλο τον κόσμο τα αισιόδοξα νέα για την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, ο βρετανικός «Γκάρντιαν» αφιέρωνε το πρώτο του θέμα σε μια λιγότερο χαρμόσυνη είδηση. Στην πρωτεύουσα της Νότιας Αφρικής, Πρετόρια, ξεκινούσε μια πολύκροτη δίκη που έφερε σε αντιπαράθεση 42 φαρμακευτικές εταιρείες της Δύσης με την κυβέρνηση της χώρας. Οι δυτικές εταιρείες θέλουν να εμποδίσουν δικαστικά την παραγωγή φτηνών φαρμάκων για το έιτζ από την πλευρά του νοτιοαφρικανικού κράτους, επικαλούμενες τα δικά τους «πνευματικά δικαιώματα» στις πατέντες των σχετικών φαρμάκων - δικαιώματα που τους παρέχει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου.
Περισσότεροι από 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο στην Αφρική από το έιτζ. Τα φάρμακα των δυτικών εταιρειών, που θα μπορούσαν να τους κρατήσουν στη ζωή, κοστίζουν σε κάθε ασθενή περίπου 15.000 δολάρια το χρόνο, ενώ τα ετήσια εισοδήματα ενός μέσου Νοτιοαφρικανού εργαζόμενου είναι κάτω των 3.000 δολαρίων. Ακολουθώντας το ιδιαίτερα επιτυχημένο παράδειγμα της Βραζιλίας, η Νότια Αφρική σκοπεύει να αναπτύξει αντίγραφα των δυτικών φαρμάκων με πολύ χαμηλότερο κόστος. Κάτι που οι πολυεθνικές του φαρμάκου απορρίπτουν κατηγορηματικά. Τι κι αν η Αφρική έχει το 80% των θυμάτων του έιτζ σε πλανητική κλίμακα, ενώ της αντιστοιχεί μόλις το 1% των αντίστοιχων φαρμάκων;
Αν αυτά συμβαίνουν με το έιτζ, γιατί δεν θα συμβούν τα ίδια και χειρότερα με τα φάρμακα νέας γενεάς της Γενετικής και της Μοριακής Βιολογίας, για τα οποία οι πολυεθνικές του φαρμάκου έχουν επενδύσει τεράστια κεφάλαια επί σειράν ετών και αδημονούν να τα αποσβέσουν, πουλώντας τα νέα τους προϊόντα σε πανάκριβες τιμές; Π. Γ. Π.
Το χρονικό της μεγάλης ανακάλυψης
Επιμέλεια χρονικού: Μανίνα Ντάνου
1944: Για πρώτη φορά οι επιστήμονες συνδέουν το DNA με την κληρονομικότητα των ιδιαίτερων ανθρώπινων χαρακτηριστικών. Ανακαλύπτουν, δηλαδή, ότι το DNA είναι πληροφοριακό υλικό.
1953: Οι επιστήμονες Τζέιμς Γουότσον και Φράνσις Κρικ ανακαλύπτουν κάτι που θα τους χαρίσει το Νόμπελ εννιά χρόνια αργότερα: την τρισδιάστατη δομή της διπλής έλικας του DNA.
1969: Λαμβάνει χώρα η απομόνωση του πρώτου γονιδίου.
1970: Ανακαλύπτονται τα -λεγόμενα- περιοριστικά ένζυμα, τα «χημικά ψαλίδια» δηλαδή, με τα οποία μπορούμε να κόβουμε το DNA σε συγκεκριμένα σημεία.
1973: Για πρώτη φορά εισάγεται από τους επιστήμονες γενετικό υλικό σε μικροοργανισμούς, γεγονός που ανοίγει πια το δρόμο για την επιστήμη της γενετικής μηχανικής.
1977: Πέντε χρόνια αργότερα, οι επιστήμονες προχωρούν ένα βήμα παρακάτω: επιτυγχάνουν για πρώτη φορά την εισαγωγή τεχνητού γονιδίου σε βακτήριο. Ταυτόχρονα, αποκωδικοποιούνται τα πρώτα γονιδιώματα που αντιστοιχούν σε ιούς.
1978: Η έρευνα καταλήγει στην επίτευξη της γενετικής τροποποίησης βακτηρίων με σκοπό την παραγωγή ινσουλίνης.
1981: Μεταφορά γονιδίου από ένα ζωικό είδος σε ένα άλλο.
1983: Δημιουργία του πρώτου τεχνητού χρωμοσώματος.
1988: Κατοχυρώνεται η πρώτη αμερικανική πατέντα για ένα τρανσεγενετικό σπονδυλωτό, το μεταλλαγμένο ποντίκι «Μικ». Το αρμόδιο γραφείο πατεντών των ΗΠΑ, όμως, αναστέλλει τη χορήγηση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για ζωντανούς οργανισμούς μέχρι το 1992.
1990: Ξεκινάει επίσημα το πρόγραμμα για την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος με στόχο η αποκωδικοποίηση να επιτευχθεί πλήρως μέσα στα επόμενα 15 χρόνια.
1993: Ερευνητές του γαλλικού εργαστηρίου «Ζενετόν» φτιάχνουν τον πρώτο χάρτη του 21ου χρωμοσώματος, που αντιστοιχεί στο 1,7% του γονιδιώματος.
1996: Αποκρυπτογραφείται το γονιδίωμα του σακχαρομύκητα, του πιο σύνθετου οργανισμού έως τότε.
1997: Πραγματοποιείται η κλωνοποίηση του πρώτου θηλαστικού, του προβάτου Ντόλι, από το Ινστιτούτο Ρόσλιν στη Σκωτία. Με αφορμή τις ραγδαίες εξελίξεις, η ΟΥΝΕΣΚΟ υιοθετεί παγκόσμια διακήρυξη που απαγορεύει την κλωνοποίηση ανθρώπινων εμβρύων.
1998: Αποκρυπτογραφείται το γονιδίωμα του πρώτου πολυκύτταρου οργανισμού, του σκώληκος C. elegans.
Την ίδια χρονιά, Αμερικανοί επιστήμονες δημοσιεύουν ένα χάρτη με σχεδόν τα μισά ανθρώπινα γονίδια και τη θέση τους στα διάφορα χρωμοσώματα. Ταυτόχρονα, ο Κρεγκ Βέντερ, πρώην στέλεχος του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ, που έχει «πέσει στη μάχη» της αποκρυπτογράφησης από το 1992, δημιουργεί μαζί με την επιχείρηση ηλεκτρονικών «Πέρκιν-Ελμερ», την εταιρεία «Σελέρα Τζενόμικς». «Σε τρία χρόνια θα έχουμε αποκωδικοποιήσει το ανθρώπινο γονιδίωμα», δηλώνει. Την ίδια χρονιά και έπειτα από διαμάχη πέντε χρόνων, τα όργανα της Ε.Ε. επιτρέπουν την κατοχύρωση πατέντας για ανθρώπινα όργανα και γονίδια.
1999: Τον Δεκέμβριο, το Πρόγραμμα Ανθρώπινου Γονιδιώματος (HGP) εμφανίζει την πρώτη πλήρη αποκωδικοποίηση ανθρώπινου χρωμοσώματος (χρωμόσωμα 22).
26 Ιουνίου 2000: Το HGP και η εταιρεία «Σελέρα» του Βέντερ παρουσιάζουν ταυτόχρονα τις εργασίες τους, που εμφανίζουν σχεδόν ολοκληρωμένη την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος. Το HGP υπολογίζει τα ανθρώπινα γονίδια σε 38.000 περίπου, ενώ ο Βέντερ κάνει λόγο για 100.000.
11 Φεβρουαρίου 2001: Η «Σελέρα» και το HGP -τέσσερα χρόνια νωρίτερα απ' ό,τι είχε προβλέψει ο Βέντερ- παρουσιάζουν τις «ολοκληρωμένες» εναλλακτικές εκδοχές τους για το ανθρώπινο γονιδίωμα, καταλήγοντας ότι ο αριθμός των ανθρώπινων γονιδίων είναι μεταξύ 26.000 και 40.000.
Το εγωιστικό γονίδιο
Γιατί υπάρχουν άνθρωποι;
Η ευφυής ζωή σ’ έναν πλανήτη ωριμάζει από τη στιγμή που αποκαλύπτει την προέλευσή της. Αν επισκέπτονταν τη Γη ανώτερα πλάσματα από το Διάστημα, το πρώτο που θα ρωτούσαν για να εκτιμήσουν το επίπεδο του πολιτισμού μας, είναι αν ανακαλύψαμε ακόμη την εξέλιξη. Ζωντανοί οργανισμοί υπήρχαν στη Γη εδώ και τρία δισεκατομμύρια χρόνια, χωρίς κανείς να ξέρει από πού προέκυψαν, ως τη στιγμή που κάποιος ανακάλυψε την αλήθεια. Το όνομά του είναι Κάρολος Δαρβίνος. Για να είμαστε δίκαιοι, υπήρξαν και άλλοι που είχαν υποψιαστεί την αλήθεια. Πρώτος όμως ο Δαρβίνος έδωσε μια λογική και συνεπή εξήγηση του λόγου της ύπαρξής μας. Ο Δαρβίνος μας έδωσε τη δυνατότητα να ικανοποιούμε την περιέργεια ενός παιδιού δίνοντάς του λογική απάντηση όταν μας θέτει ως ερώτημα την επικεφαλίδα αυτού του κεφαλαίου. Δεν χρειάζεται πλέον να καταφεύγουμε σε δεισιδαιμονίες όταν βρισκόμαστε μπροστά σε βαθιά προβλήματα: «Έχει νόημα η ζωή; Γιατί υπάρχουμε; Τι είναι ο άνθρωπος;». Για το τελευταίο ερώτημα ο διακεκριμένος ζωολόγος G. G. Simpson έκανε την ακόλουθη παρατήρηση: «Θέλω να επισημάνω ότι όσες προσπάθειες έγιναν ως το 1859 για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα είναι ανάξιες λόγου, θα ήταν καλύτερο να τις αγνοήσουμε παντελώς».
Σήμερα η θεωρία της εξέλιξης είναι τόσο βέβαιη όσο βέβαιο είναι ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο. Εντούτοις, οι συνέπειες της δαρβινικής επανάστασης δεν έχουν αναγνωριστεί ακόμη σε όλη τους την έκταση. Στα πανεπιστήμια, η Ζωολογία παραμένει θέμα δευτερευούσης σημασίας. Όσοι διαλέγουν αυτόν τον τομέα σπουδών, συχνά το κάνουν δίχως να κατανοούν τη βαθιά φιλοσοφική σημασία του. Η Φιλοσοφία και οι ονομαζόμενες «ανθρωπιστικές» επιστήμες διδάσκονται ακόμη σαν να μην υπήρξε ποτέ ο Δαρβίνος. Αναμφίβολα, αυτό θα αλλάξει με τον καιρό. Εν πάση περιπτώσει, το βιβλίο δεν έχει σκοπό να υπερασπιστεί το δαρβινισμό στο σύνολό του. Προορισμός του είναι να διερευνήσει τις συνέπειες της θεωρίας της εξέλιξης σ’ ένα συγκεκριμένο ζήτημα. Σκοπός μου είναι να εξετάσω τη βιολογία του εγωισμού και του αλτρουισμού.
Το θέμα, εκτός από το ακαδημαϊκό του ενδιαφέρον, έχει προφανή σημασία για τον άνθρωπο επειδή αγγίζει κάθε πλευρά της κοινωνικής ζωής μας: την αγάπη και το μίσος, την αντιπαράθεση και τη συνεργασία, την προσφορά και την κλοπή, την απληστία και τη γενναιοδωρία. Το καθένα απ’ αυτά θα μπορούσε ν’ αποτελέσει αντικείμενο ολόκληρου βιβλίου, όπως γίνεται με τα βιβλία: Επιθετικότητα* του K. Lorenz, Η κοινωνική σύμβαση του Ardery και Αγάπη και μίσος του Eibl-Eibesfekdt. (* Σημ. Σύνταξης: Βρετανοαμερικανός ανθρωπολόγος διάσημος από τα εκλαϊκευτικά έργα του. Η φυσική ανωτερότητα της γυναίκας, Ο πιο επικίνδυνος μύθος του ανθρώπου: η πλάνη της φυλής κ. ά. Υποστήριξε την άποψη ότι ο μύθος της αγριότητας των θηρίων χρησιμοποιήθηκε συμφεροντολογικά από τον δυτικό άνθρωπο επειδή τον εξυπηρέτησε να «εξηγήσει» την προέλευση της επιθετικότητάς του και να απαλλαγεί από την ευθύνη γι’ αυτήν: εφόσον η επιθετικότητα είναι έμφυτη κληρονομημένη από τους πρώτους πιθηκοειδείς προγόνους, ουδείς μπορεί να τον κατηγορήσει γι’ αυτήν)
Το λυπηρό με αυτά τα βιβλία είναι ότι οι συγγραφείς τους τα έγραψαν εντελώς λανθασμένα. Κι αυτό γιατί παρανόησαν τον τρόπο που λειτουργεί η εξέλιξη. Έκαναν την εσφαλμένη υπόθεση ότι το σημαντικό στην εξέλιξη είναι το καλό του είδους (ή της ομάδας), και όχι το καλό του ατόμου (ή του γονιδίου). Αποτελεί ειρωνεία η κριτική του Asley Montagu** (Σημ. Σύνταξης: Σε ελεύθερη απόδοση οι περίφημοι στίχοι του Tennyson έχουν ως εξής:
«Ανθρωπε…
Που πίστεψες πως ο Θεός ήταν πραγματικά αγάπη
Και η αγάπη ο τελικός νόμος της Δημιουργίας---
Αν και η Φύση με τα ματωμένα νύχια και δόντια
των αρπακτικών που κατασπαράζουν τη λεία τους
βοά ενάντια στην πίστη σου»)
ότι ο Lorenz είναι άμεσος συνεχιστής των διανοητών του 19ου αιώνα, οι οποίοι δέχονταν πως η φύση δείχνεται «με ματωμένα νύχια και δόντια»**. Αν καταλαβαίνω καλά την άποψη του Lorenz για την εξέλιξη, η άποψή του συμφωνεί με αυτήν του Montagu, ο οποίος απορρίπτει τις συνέπειες της παραπάνω περίφημης φράσης του Tennyson. Σε αντίθεση και με τους δύο, πιστεύω πως η φράση η Φύση δείχνεται «με ματωμένα νύχια και δόντια» συνοψίζει θαυμάσια τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε σήμερα τη φυσική επιλογή.
Πριν προχωρήσω στο κύριο θέμα μου, θα ήθελα να εξηγήσω εν συντομία τι είναι αυτό το βιβλίο και τι δεν είναι. Αν μας έλεγαν ότι στον κόσμο των «γκάνγκστερ» του Σικάγου έζησε κάποιος πολλά κι ευτυχισμένα χρόνια, θα μπορούσαμε να μαντέψουμε τι είδους άνθρωπος ήταν. Θα περιμέναμε να ήταν σκληρός, γρήγορος στο πιστόλι και ικανός να διαλέγει έμπιστους φίλους. Βέβαια, τα συμπεράσματα αυτά δεν θα ήταν αλάνθαστα. Μπορούμε όμως να κάνουμε ορισμένες υποθέσεις για το χαρακτήρα ενός ατόμου αν έχουμε πληροφορίες για τις συνθήκες στις οποίες ζούσε και ευημερούσε. Το συζητούμενο θέμα σ’ αυτό το βιβλίο είναι ότι εμείς, όπως και τα άλλα ζώα, είμαστε μηχανές δημιουργημένες από τα γονίδιά μας. Όπως οι επιτυχημένοι γκάνγκστερ του Σικάγου, έτσι και τα γονίδιά μας έχουν επιβιώσει (σε μερικές περιπτώσεις για εκατομμύρια χρόνια) σ’ έναν κόσμο έντονα ανταγωνιστικό. Αυτό μας επιτρέπει να μαντέψουμε ορισμένες ιδιότητες των γονιδίων μας. Θα υποστηρίξω ότι η σπουδαιότερη ιδιότητα που πρέπει να περιμένουμε για ένα επιτυχημένο γονίδιο είναι ο σκληρός εγωισμός. Αυτός ο εγωισμός του γονιδίου θα αναπτύξει κατά κανόνα την εγωιστική συμπεριφορά του ατόμου. Εντούτοις, όπως θα δούμε, υπάρχουν ειδικές περιπτώσεις που ένα γονίδιο πετυχαίνει καλύτερα τους εγωιστικούς σκοπούς του αν στο επίπεδο των μεμονωμένων ατόμων υιοθετήσει κάποια περιορισμένη μορφή αλτρουισμού. Στην τελευταία πρόταση, οι λέξεις «ειδικές» και «περιορισμένη», έχουν ιδιαίτερη σημασία. Όσο κι αν θέλουμε να πιστεύουμε το αντίθετο, η οικουμενική αγάπη και η ευημερία των ειδών στο σύνολό τους είναι έννοιες που δεν έχουν κανένα νόημα από την άποψη της εξέλιξης.
Αυτά με οδηγούν στο πρώτο σημείο σχετικά με το τι δεν είναι αυτό το βιβλίο. Δεν υποστηρίζω μια ηθική βασισμένη στην εξέλιξη. Απλώς περιγράφω το πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα. Δεν λέω πως πρέπει να συμπεριφέρονται οι άνθρωποι στο ηθικό επίπεδο. Το τονίζω επειδή ξέρω πως υπάρχει κίνδυνος να παρεξηγηθώ από τους ανθρώπους (κι είναι πολλοί αυτοί) που δεν μπορούν να διακρίνουν μια πρόταση που εκφράζει αυτό που νομίζουμε πως συμβαίνει από μιαν άλλη που εκφράζει αυτό που νομίζουμε πως θα έπρεπε να συμβαίνει. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι μια ανθρώπινη κοινωνία βασισμένη απλώς στο νόμο του γονιδίου, δηλαδή τον καθολικό σκληρό εγωισμό θα ήταν φρικτή για όλους, δυστυχώς, όσο κι αν θρηνούμε για κάτι, δεν μπορούμε να το κάνουμε να μην είναι αληθινό. Ο κύριος στόχος του βιβλίου είναι να σας κινήσει το ενδιαφέρον, αλλά αν θέλατε να βγάλετε ένα ηθικό δίδαγμα απ’ αυτό, διαβάστε το ως προειδοποίηση. Πρέπει να ξέρετε ότι αν θέλετε, όπως εγώ, να χτίσετε μια κοινωνία στην οποία τα άτομα θα συνεργάζονται με γενναιοφροσύνη και χωρίς εγωισμούς για το κοινό καλό, μην περιμένετε μεγάλη βοήθεια από τη βιολογική φύση των πραγμάτων. Επειδή γεννηθήκαμε εγωιστές πρέπει να προσπαθήσουμε να διδάξουμε τη γενναιοφροσύνη και τον αλτρουισμό. Πρέπει να καταλάβουμε τι θέλουν να κάνουν τα εγωιστικά μας γονίδια γιατί έτσι θα έχουμε τουλάχιστον μια πιθανότητα να ανατρέψουμε τα σχέδιά τους, να κάνουμε δηλαδή κάτι που κανένα άλλο είδος ζώου δεν το φιλοδόξησε ποτέ.
Ένα πόρισμα αυτών των παρατηρήσεων ως προς τη διδασκαλία, είναι το συνηθισμένο σφάλμα να πιστεύουμε ότι τα γενετικά κληρονομούμενα χαρακτηριστικά είναι εξ ορισμού σταθερά και αμετάβλητα. Μπορεί τα γονίδιά μας να μας παραγγέλλουν να είμαστε εγωιστές, όμως δεν είμαστε υποχρεωμένοι να υπακούμε σ’ αυτά τα παραγγέλματα σε όλη μας τη ζωή. Βέβαια, αν είμαστε γενετικά προγραμματισμένοι για αλτρουιστές θα ήταν πολύ ευκολότερο να διδαχτούμε τον αλτρουισμό. Ανάμεσα σε όλα τα ζώα μόνο ο άνθρωπος υπόκειται σε πνευματική καλλιέργεια επιρροών που μαθαίνονται και μεταβιβάζονται. Μερικοί λένε πως η πνευματική καλλιέργεια είναι τόσο σημαντική ώστε τα γονίδια, είτε εγωιστικά είτε όχι, στην πραγματικότητα δεν παίζουν κανένα ρόλο στην κατανόηση της ανθρώπινης φύσης. Άλλοι διαφωνούν. Όλα εξαρτώνται από τη θέση που παίρνει κανείς στη διαμάχη «φύση ή ανατροφή», στο πρόβλημα ποιο από τα δύο καθορίζει τις χαρακτηριστικές ιδιότητες του ανθρώπου. Αυτό με οδηγεί στο δεύτερο σημείο σχετικά με το τι δεν είναι αυτό το βιβλίο: δεν υποστηρίζω καμιά από τις δυο απόψεις της αντίθεσης φύση – ανατροφή. Φυσικά, έχω κι εγώ τη γνώμη μου που όμως δεν πρόκειται να την εκφράσω αλλά μπορεί να υπονοηθεί στο τελευταίο κεφάλαιο, όταν θα μιλήσω για την πολιτιστική καλλιέργεια* (* Σημείωση Σύνταξης: Κουλτούρα, το σύνολο των θεσμών, των τρόπων συμπεριφοράς, ζωής, συνηθειών, εντυπώσεων, πεποιθήσεων, αξιών που χαρακτηρίζουν μια κοινωνία). Αν αποδειχτεί πραγματικά ότι τα γονίδια δεν έχουν καμιά σχέση στον προσδιορισμό της συμπεριφοράς του σύγχρονου ανθρώπου, αν πραγματικά είμαστε μοναδικοί στον κόσμο των ζώων ως προς αυτό, σε τελική ανάλυση είναι ενδιαφέρον να εξετάσουμε τους λόγους για τους οποίους αποτελέσαμε τόσο πρόσφατα την εξαίρεση. Κι αν το είδος μας δεν είναι τόσο εξαιρετικό όσο μας αρέσει να πιστεύουμε, είναι ακόμη πιο σημαντικό να μελετήσουμε τους λόγους.
Το τρίτο πράγμα που δεν είναι αυτό το βιβλίο είναι ότι δεν περιγράφει λεπτομερώς τη συμπεριφορά του ανθρώπου ή κάποιου άλλου συγκεκριμένου ζωικού είδους. Μόνο ως ενδεικτικά παραδείγματα θα χρησιμοποιήσω τεκμηριωμένες λεπτομέρειες. Δεν πρόκειται να πω: «Αν εξετάσετε τη συμπεριφορά των βαβουίνων θα τη βρείτε εγωιστική, συνεπώς υπάρχουν πολλές πιθανότητες να είναι επίσης εγωιστική και η συμπεριφορά του ανθρώπου». Η λογική στο παράδειγμα «ο γκάνγκστερ του Σικάγου» είναι εντελώς διαφορετική. Εγώ σκέφτομαι ως εξής: Οι άνθρωποι και οι βαβουίνοι εξελίχθηκαν με φυσική επιλογή. Αν εξετάσετε τον τρόπο που λειτουργεί η φυσική επιλογή πρέπει να είναι εγωιστικό. Συνεπώς, αν εξετάσουμε τη συμπεριφορά των βαβουίνων, των ανθρώπων και κάθε ζωντανού πλάσματος, πρέπει να τη βρούμε εγωιστική. Αν διαπιστώσουμε ότι η πρόβλεψή μας είναι λαθεμένη, αν βρούμε ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι πραγματικά αλτρουιστική, τότε πρόκειται για κάτι το αινιγματικό, για κάτι που χρειάζεται εξήγηση.
Πριν προχωρήσουμε περισσότερο χρειαζόμαστε έναν ορισμό. Λέμε ότι ένα ον, π.χ. ένας βαβουίνος, είναι αλτρουιστικό αν συμπεριφέρεται με τέτοιον τρόπο ώστε να μεγαλώνει την ευημερία ενός άλλου όντος εις βάρος της δικής του ευημερίας. Η εγωιστική συμπεριφορά έχει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Η ευημερία ορίζεται ως η «πιθανότητα επιβίωσης», έστω κι αν οι επιπτώσεις του αλτρουισμού στην προοπτική ζωής ή θανάτου είναι τόσο μικρές ώστε να φαίνονται αμελητέες. Μια από τις εκπληκτικότερες συνέπειες της σύγχρονης άποψης της δαρβινικής θεωρίας είναι ότι φαινομενικά ασήμαντες, ελάχιστες επιρροές στην πιθανότητα επιβίωσης μπορεί να έχουν μεγάλης κλίμακας επιπτώσεις στην εξέλιξη. Όμως για να γίνουν αντιληπτές τέτοιες επιρροές χρειάζεται να περάσει τεράστιος χρόνος.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι οι παραπάνω ορισμοί του αλτρουισμού και του εγωισμού είναι οι ορισμοί συμπεριφοράς και όχι υποκειμενικοί. Εδώ δεν θα μας απασχολήσει η ψυχολογία των κινήτρων. Δεν πρόκειται να συζητήσω αν οι άνθρωποι που συμπεριφέρονται αλτρουιστικά το κάνουν «πραγματικά» με κρυφά ή υποσυνείδητα εγωιστικά κίνητρα. Μπορεί ναι, μπορεί όχι, και πιθανώς να μη το μάθουμε ποτέ. Οπωσδήποτε, το θέμα δεν αφορά αυτό το βιβλίο. Ο ορισμός μου αναφέρεται μόνο στο αποτέλεσμα μιας πράξης, αν δηλαδή μειώνει ή αυξάνει τις προοπτικές επιβίωσης του ατόμου που ονομάζουμε αλτρουιστική, και εκείνου που θεωρούμε ότι ευεργετείται.
Η εξακρίβωση των αποτελεσμάτων της συμπεριφοράς στις μακροπρόθεσμες προοπτικές επιβίωσης είναι εξαιρετικά περίπλοκη εργασία. Στην πράξη, όταν εφαρμόζουμε τον ορισμό στην αληθινή συμπεριφορά πρέπει να τη χαρακτηρίζουμε με τη λέξη «φαινομενική». Η φαινομενικά αλτρουιστική πράξη είναι αυτή που επιφανειακά φαίνεται ότι τείνει να αυξήσει (έστω και ελάχιστα) τις πιθανότητες θανάτου του αλτρουιστή και επιβίωσης του ευεργετούμενου. Σε λεπτομερέστερη εξέταση, διαπιστώνεται συχνά ότι πράξεις φαινομενικού αλτρουισμού στην πραγματικότητα είναι μεταμφιεσμένος εγωισμός. Για μια φορά ακόμη, δεν ισχυρίζομαι ότι τα βασικά κίνητρα είναι καλυμμένος εγωισμός αλλά ότι τα πραγματικά αποτελέσματα της πράξης στις προοπτικές επιβίωσης είναι αντίθετα απ’ αυτά που υποθέσαμε αρχικά.
Θα δώσω μερικά παραδείγματα φαινομενικά εγωιστικής και φαινομενικά αλτρουιστικής συμπεριφοράς. Είναι δύσκολο να απαλλαγούμε από υποκειμενικές έξεις στον τρόπο που σκεφτόμαστε όταν έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους, γι’ αυτό λοιπόν θα χρησιμοποιήσω παραδείγματα από άλλα ζώα. Θα αρχίσω με παραδείγματα εγωιστικής συμπεριφοράς μεμονωμένων ζώων.
Οι μαυροκέφαλοι γλάροι ζουν σε μεγάλες αποικίες όπου οι φωλιές τους είναι πολύ γειτονικές. Όταν εκκολάπτονται οι νεοσσοί είναι πολύ μικροί, ανυπεράσπιστοι, και αποτελούν εύκολη λεία. Είναι συνηθισμένο το φαινόμενο κάποιος γλάρος να καταπιεί ένα νεοσσό του γείτονά του μόλις αυτός απομακρυνθεί από τη φωλιά του αναζητώντας τροφή. Έτσι ο γλάρος εξασφαλίζει ένα καλό θρεπτικό γεύμα χωρίς να μπει στον κόπο να πιάσει ένα ψάρι και χωρίς ν’ αφήσει απροστάτευτη τη φωλιά του.
Πολύ πιο γνωστός είναι ο μακάβριος κανιβαλισμός που εκδηλώνουν οι θηλυκές μάντεις (κν. Αλογάκι της Παναγίας). Οι μάντεις είναι μεγαλόσωμα σαρκοφάγα έντομα. Συνήθως τρέφονται με μικρότερα έντομα, π.χ. με μύγες, αλλά επιτίθενται σχεδόν σε οτιδήποτε κινείται. Για να ζευγαρώσουν, το αρσενικό έρπει προσεχτικά πάνω στο θηλυκό. Το θηλυκό, αν βρει ευκαιρία, τρώει το αρσενικό αρχίζοντας από το κεφάλι του, είτε καθώς πλησιάζει είτε μόλις ανέβει πάνω της, ή μόλις χωρίσουν. Για το θηλυκό θα ήταν λογικότερο να περιμένει να τελειώσει το ζευγάρωμα και ύστερα να επιτεθεί. Εντούτοις, ο αποκεφαλισμός του αρσενικού δεν αποτελεί εμπόδιο στην ερωτική ορμή του υπόλοιπου σώματός του. Μάλιστα, επειδή το κεφάλι είναι η έδρα ορισμένων νευρικών κέντρων αναστολής, είναι πιθανό το θηλυκό τρώγοντας το κεφάλι του αρσενικού να βελτιώνει την ερωτική του επίδοση. Αν είναι έτσι, έχει ένα επιπλέον όφελος. Το βασικό είναι ότι το θηλυκό κερδίζει ένα καλό γεύμα.
Η λέξη «εγωιστής» μπορεί να φαίνεται ήπια για τέτοιες ακραίες περιπτώσεις όπως ο κανιβαλισμός, ταιριάζει όμως καλά σύμφωνα με τον ορισμό μας. Ίσως συμπαθούμε περισσότερο τη δειλή συμπεριφορά των αυτοκρατορικών πιγκουίνων της Ανταρκτικής: Στέκονται στην άκρη του πάγου διστάζοντας να πέσουν στο νερό, μήπως τους φάνε οι φώκιες. Αν βουτούσε ένας μόνο, οι υπόλοιποι θα μάθαιναν αν υπάρχουν φώκιες ή όχι. Φυσικά, κανένας δεν θέλει να γίνει πειραματόζωο, έτσι περιμένουν, και καμιά φορά κάποιος επιχειρεί να σπρώξει τον διπλανό του μέσα στο νερό.
Συνηθέστερα, η εγωιστική συμπεριφορά συνίσταται στην άρνηση διαμοιρασμού ενός πολύτιμου εφοδίου, όπως π.χ. τροφής, επικράτειας ή ερωτικών συντρόφων. Θα δώσουμε τώρα μερικά παραδείγματα φαινομενικά αλτρουιστικής συμπεριφοράς.
Η συμπεριφορά των εργατριών μελισσών να κεντρίζουν όσους θέλουν να κλέψουν το μέλι είναι αποτελεσματικότατη προστασία. Όμως η μέλισσα που κεντρίζει, αυτοκτονεί. Με το κέντρισμα αποσπούνται από το σώμα της εσωτερικά όργανα και πολύ σύντομα πεθαίνει. Με την αυτοκτονία της, διέσωσε τα ζωτικής σημασίας αποθέματα τροφής της κοινότητας αλλά η ίδια δεν θα απολαύσει τα οφέλη. Σύμφωνα με τον ορισμό μας, αυτή είναι πράξη αλτρουιστικής συμπεριφοράς. Θυμηθείτε ότι δεν μιλάμε για συνειδητά κίνητρα. Μπορεί να υπάρχουν ή όχι (όπως και στα παραδείγματα της εγωιστικής συμπεριφοράς), είναι όμως άσχετα με τον ορισμό μας.
Το να θυσιάζει κανείς τη ζωή του για τη ζωή των φίλων του είναι προφανώς αλτρουιστική συμπεριφορά, όμως αλτρουιστική συμπεριφορά είναι επίσης όταν αναλαμβάνει κάποιο μικρό κίνδυνο γι’ αυτούς. Πολλά μικρά πουλιά μόλις αντιληφθούν ένα αρπακτικό, π.χ. ένα γεράκι, εκπέμπουν μια χαρακτηριστική «κραυγή κινδύνου», στο άκουσμα της οποίας όλο το κοπάδι απομακρύνεται. Είναι φανερό ότι το πουλί που δίνει το σήμα κινδύνου εκθέτει τον εαυτό του σε ιδιαίτερο κίνδυνο επειδή προσελκύει πάνω του την προσοχή του αρπακτικού. Ο επιπρόσθετος κίνδυνος είναι βέβαια ελάχιστος, αλλά, οπωσδήποτε, εκ πρώτης όψεως, σύμφωνα με τον ορισμό μας η ενέργεια του μικρού πουλιού χαρακτηρίζεται αλτρουιστική πράξη.
Οι συνηθέστερες και εμφανέστερες πράξεις αλτρουισμού στα ζώα γίνονται από τους γονείς, και ειδικότερα από τις μητέρες, για τα παιδιά τους. Οι μητέρες τα επωάζουν είτε σε φωλιές είτε μέσα στο ίδιο τους το σώμα, τα τρέφουν με τεράστιο τίμημα για τις ίδιες και διακινδυνεύουν τα πάντα για να τα προστατέψουν από τους εχθρούς τους. Αναφέρουμε μόνο ένα παράδειγμα: πολλά πουλιά που έχουν τις φωλιές τους στο έδαφος, όταν αντιληφθούν να πλησιάζει κάποιος εχθρός, λόγου χάρη μια αλεπού, εκτελούν τη λεγόμενη «επίδειξη αντιπερισπασμού». Ο γονιός απομακρύνεται κουτσαίνοντας από τη φωλιά και αφήνει να κρέμεται ένα φτερό του σαν να ήταν σπασμένο. Το αρπακτικό, δελεασμένο από την εικόνα ενός εύκολου θηράματος απομακρύνεται από τη φωλιά όπου βρίσκονται οι νεοσσοί. Τελικά ο γονιός παύει έγκαιρα να προσποιείται και πετά στον αέρα, ξεφεύγοντας από τα δόντια της αλεπούς. Πιθανώς να έσωσε τη ζωή των νεοσσών, αλλά διέτρεξε κάποιο κίνδυνο ο ίδιος.
Δεν προσπαθώ να βγάλω συμπεράσματα λέγοντας ιστορίες. Τα επιλεγμένα παραδείγματα ουδέποτε αποτελούν σοβαρές ενδείξεις για κάποια αξιόλογη γενίκευση. Τα παραδείγματα που χρησιμοποιώ απλώς σκοπεύουν να δείξουν τι εννοώ όταν λέω αλτρουιστική και εγωιστική συμπεριφορά σε επίπεδο ατόμων. Το βιβλίο θα δείξει με ποιο τρόπο ο ατομικός εγωισμός και ο ατομικός αλτρουισμός εξηγούνται από τον θεμελιώδη νόμο που ονομάζω γονιδιακό εγωισμό. Πρώτα όμως θα ασχοληθώ με μια σαφέστατα εσφαλμένη εξήγηση του αλτρουισμού, επειδή είναι ευρύτατα γνωστή και διδάσκεται ακόμη και στα σχολεία.
Αυτή η εξήγηση βασίζεται στην παρανόηση που ήδη αναφέραμε, ότι δηλαδή τα ζώντα πλάσματα εξελίσσονται για να δράσουν «για το καλό του είδους» ή «για το καλό της ομάδας». Είναι εύκολο να δούμε ότι η εν λόγω ιδέα ξεκίνησε από τη βιολογία. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής ενός ζώου αφιερώνεται στην αναπαραγωγή, και οι περισσότερες πράξεις αλτρουιστικής αυτοθυσίας που παρατηρούνται στη φύση γίνονται από τους γονείς για τα παιδιά τους. Η «διαιώνιση του είδους» είναι ένας συνήθης ευφημισμός της αναπαραγωγής, ενώ αναμφισβήτητα είναι συνέπεια της αναπαραγωγής. Δεν χρειάζεται παρά ελάχιστο τέντωμα της λογικής για να συμπεράνουμε ότι το «έργο» της αναπαραγωγής είναι η «διαιώνιση» του είδους. Κατόπιν δεν χρειάζεται παρά ένα μικρό λαθεμένο βήμα για να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι τα ζώα γενικώς συμπεριφέρονται με τέτοιον τρόπο ώστε να ευνοείται η διαιώνιση των ειδών. Ακολουθεί ο αλτρουισμός για τα συντροφικά μέλη του είδους.
Αυτή η συλλογιστική μπορεί να διατυπωθεί αόριστα με δαρβινική ορολογία. Η εξέλιξη λειτουργεί διαμέσου της φυσικής επιλογής, και φυσική επιλογή σημαίνει επιλεκτική επιβίωση του «ικανότερου». Αλλά για ποιο ικανότερο μιλάμε; Το ικανότερο άτομο, την ικανότερη ράτσα, το ικανότερο είδος ή τι άλλο; Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό δεν έχει μεγάλη σημασία, είναι όμως καθοριστικό όταν μιλάμε για αλτρουισμό. Αν πρόκειται για ανταγωνισμό ειδών στον αγώνα που ο Δαρβίνος ονόμασε αγώνα για την επιβίωση, τότε το άτομο πρέπει να θεωρηθεί πιόνι του παιχνιδιού που πρέπει να θυσιαστεί όταν το απαιτεί το γενικότερο συμφέρον του είδους ως συνόλου. Με κάπως σοβαρότερη διατύπωση, μια ομάδα (ένα είδος ή ένας πληθυσμός μέσα σ’ ένα είδος) που τα μεμονωμένα μέλη είναι πρόθυμα να θυσιαστούν για το καλό της, έχει λιγότερες πιθανότητες να εξαφανιστεί από μια ανταγωνιστική ομάδα που τα άτομά της δίνουν προτεραιότητα στα εγωιστικά τους συμφέροντα. Κατά συνέπεια, ο κόσμος θα περιλαμβάνει κυρίως ομάδες αποτελούμενες από άτομα έτοιμα να θυσιαστούν. Αυτή είναι η θεωρία της «επιλογής ομάδων» (Σημ. Σύνταξης, αναφέρεται και ως «ομαδική επιλογή») που δέχονταν για καιρό όσοι βιολόγοι δεν ήταν εξοικειωμένοι με τις λεπτομέρειες της εξελικτικής θεωρίας. Η θεωρία αυτή δημοσιεύτηκε σε ένα διάσημο βιβλίο του V.C. Wynne-Edwards και εκλαϊκεύτηκε από τον Robert Ardrey με το έργο του Η κοινωνική σύμβαση. Η ορθόδοξη αντίθετη άποψη συνήθως ονομάζεται «επιλογή ατόμων» ή «ατομική επιλογή» αν και εγώ προτιμώ να την ονομάζω «γονιδιακή επιλογή».
Στην παραπάνω συλλογιστική, ο υποστηρικτής της «ατομικής επιλογής» ίσως θα έδινε την ακόλουθη απάντηση: Ακόμη και σε μια ομάδα αλτρουιστών είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα υπάρχει μια μειονότητα που θα αρνείται να κάνει οποιαδήποτε θυσία. Αν υπάρχει έστω και ένας αντάρτης εγωιστής έτοιμος να εκμεταλλευτεί τον αλτρουισμό των άλλων, τότε, εξ ορισμού, είναι πολύ πιθανό να επιβιώσει και να αποκτήσει απογόνους. Κάθε παιδί του θα έχει την τάση να κληρονομήσει τα εγωιστικά χαρακτηριστικά του γονιού του. Μετά από μερικές γενεές διαμέσου αυτής της φυσικής επιλογής η «αλτρουιστική ομάδα» θα αποτελείται κυρίως από εγωιστικά άτομα και δεν θα διακρίνεται από μια «εγωιστική ομάδα». Ακόμη κι αν δεχτούμε την απίθανη περίπτωση να υπάρχουν αρχικά αμιγώς αλτρουιστικές ομάδες χωρίς κανένα αντάρτη εγωιστή, δεν βλέπουμε το λόγο που θα εμπόδιζε εγωιστικά άτομα γειτονικών εγωιστικών ομάδων να διεισδύσουν, και τα οποία με ενδογαμία να μολύνουν την καθαρότητα των αλτρουιστικών ομάδων.
Ο υποστηρικτής της ατομικής επιλογής θα δεχόταν ότι ομάδες πράγματι μπορεί να εκλείψουν και ότι μια ομάδα, είτε εξαφανιστεί είτε όχι, επηρεάζεται από τη συμπεριφορά των μεμονωμένων ατόμων της. Θα μπορούσε ακόμη να παραδεχτεί ότι αν σε μια ομάδα μόνο τα μεμονωμένα άτομα είχαν το χάρισμα της πρόβλεψης, θα μπορούσαν να δουν το μακροπρόθεσμο συμφέρον τους και να εμποδίσουν την καταστροφή όλης της ομάδας περιορίζοντας την εγωιστική τους απληστία. (Άραγε πόσες φορές τα τελευταία χρόνια ειπώθηκε κάτι τέτοιο στους βρετανούς εργαζόμενους;). Όμως η εξαφάνιση μιας ομάδας είναι αργή διαδικασία συγκριτικά με τους ταχείς διαξιφισμούς του ατομικού ανταγωνισμού. Ακόμη και όταν η ομάδα παίρνει αργά τον αδυσώπητο κατήφορο, τα εγωιστικά άτομα βραχυπρόθεσμα ευημερούν εις βάρος των αλτρουιστών. Μπορεί οι πολίτες της Βρετανίας να έχουν ή όχι το χάρισμα της πρόβλεψης, η εξέλιξη όμως είναι τυφλή ως προς το μέλλον.
Η θεωρία της επιλογής ομάδων ελάχιστα υποστηρίζεται σήμερα από τους ειδικούς βιολόγους που κατανοούν την εξέλιξη, εντούτοις έχει μεγάλη διαισθητική έλξη. Αλλεπάλληλες γενεές σπουδαστών της ζωολογίας ξαφνιάζονταν όταν, βγαίνοντας από το πανεπιστήμιο, διαπίστωναν ότι η επιλογή ομάδων δεν είναι η ορθόδοξη άποψη. Κανείς δεν μπορεί να τους κατηγορήσει γι’ αυτό. Στον οδηγό βιολογίας “Nuffield” (απευθύνεται σε καθηγητές που διδάσκουν στα σχολεία της Βρετανίας βιολογία σε προχωρημένο επίπεδο) διαβάζουμε τα εξής: «Στα ανώτερα ζώα, για να διασφαλιστεί η επιβίωση του είδους, η συμπεριφορά είναι δυνατό να πάρει τη μορφή ατομικής αυτοθυσίας». Ο ανώνυμος συγγραφέας του οδηγού αγνοεί μακαρίως το γεγονός ότι λέει κάτι που αμφισβητείται. Απ’ αυτή την άποψη ανήκει στην παρέα των τιμημένων με βραβείο Νόμπελ* (Σημ. Σύνταξης. Ένας απ’ αυτούς είναι ο K. Lorenz) Ο Konrad Lorenz στο βιβλίο του Επιθετικότητα, μιλά για το «είδος που διαιωνίζει» λειτουργίες επιθετικής συμπεριφοράς, μια από τις οποίες είναι να επιτρέπεται να μεγαλώνουν μόνο τα ικανότερα άτομα. Αυτό είναι αριστούργημα φαύλου κύκλου, όμως εδώ θέλω να τονίσω πως η ιδέα της επιλογής ομάδων είναι τόσο βαθιά ριζωμένη ώστε ο Lorenz όπως και ο συγγραφέας του οδηγού “Nuffield” προφανώς δεν κατάλαβε ότι οι προτάσεις του αντιτίθενται στην ορθόδοξη δαρβινική θεωρία.
Ακουσα πρόσφατα ένα απολαυστικό παράδειγμα γι’ αυτό το θέμα σ’ ένα θαυμάσιο κατά τα άλλα τηλεοπτικό πρόγραμμα του BBC για τις αράχνες της Αυστραλίας. Η «ειδικός» του προγράμματος παρατήρησε ότι η μεγάλη πλειονότητα των μωρών-αραχνών καταλήγει λεία άλλων ειδών και συνέχισε: «Ίσως αυτό να είναι ο πραγματικός σκοπός της ύπαρξής τους, εφόσον για να διατηρηθεί το είδος δεν χρειάζεται παρά να επιβιώσουν μόνο λίγες αράχνες»!
Ο Robert Ardrey στο βιβλίο του Η Κοινωνική σύμβαση χρησιμοποίησε τη θεωρία της επιλογής ομάδων για να εξηγήσει γενικά την κοινωνική τάξη στο σύνολό της. Θεωρεί τον άνθρωπο ως είδος που απομακρύνθηκε σαφώς από το δρόμο της ζωώδους ηθικής. Στο κάτω κάτω ο Ardrey έκανε την επιλογή του. Η απόφασή του να διαφωνήσει με την ορθόδοξη θεωρία ήταν συνειδητή κι αυτό εγγράφεται στο ενεργητικό του.
Μια από τις αιτίες της μεγάλης έλξης που ασκεί η θεωρία της επιλογής ομάδων είναι ίσως ότι συμφωνεί απόλυτα με τις ηθικές και τις πολιτικές ιδέες των περισσοτέρων μας. Μπορεί συχνά να συμπεριφερόμαστε εγωιστικά ως άτομα, όμως στις πιο ιδεαλιστικές στιγμές μας τιμούμε και θαυμάζουμε όσους θέτουν πάνω απ’ όλα το καλό των άλλων. Εντούτοις μπερδευόμαστε λιγάκι όταν θέλουμε να προσδιορίσουμε ποιοι ακριβώς είναι οι «άλλοι». Συχνά ο αλτρουισμός μέσα σε μια ομάδα συμβαδίζει με τον εγωισμό ανάμεσα σε ομάδες. Αυτό αποτελεί βασικό στοιχείο του συνδικαλισμού. Σε άλλο επίπεδο, το έθνος είναι ο μέγας ευεργετούμενος από την αλτουιστική αυτοθυσία μας, και περιμένουμε νέοι άνθρωποι ως μεμονωμένα άτομα να σκοτώνονται για τη δόξα της πατρίδας τους ως συνόλου. Επιπλέον, ως στρατιώτες ενθαρρύνονται να σκοτώνουν άλλους ανθρώπους, που τους είναι εντελώς άγνωστοι, μόνο και μόνο επειδή ανήκουν σε άλλο έθνος. (Είναι πολύ περίεργο που οι εν καιρώ ειρήνης εκκλήσεις να δεχτούν τα μεμονωμένα άτομα να θυσιάσουν κάτι από την καλοπέρασή τους είναι λιγότερο αποτελεσματικές από τις εκκλήσεις να θυσιάσουν την ίδια τη ζωή τους εν καιρώ πολέμου).
Πρόσφατα αναπτύχθηκε ένα κίνημα εναντίον του ρατσισμού και του σοβινισμού, και μια τάση να θεωρηθεί ολόκληρο το ανθρώπινο γένος ως αντικείμενο αδελφικών αισθημάτων. Αυτή η πανανθρώπινη διερεύνηση του αντικειμένου του αλτρουισμού μας έχει την ενδιαφέρουσα συνέπεια ότι φαίνεται να ενισχύει την ιδέα «για το καλό του είδους». Οι φιλελεύθεροι πολιτικοί, που συνήθως είναι οι θερμότεροι συνήγοροι της ηθικής του είδους, συχνά χλευάζουν όσους διεύρυναν λίγο περισσότερο τον αλτρουισμό τους ώστε να συμπεριλάβει και άλλα είδη. Αν ισχυριστώ πως ενδιαφέρομαι περισσότερο να μην εξοντωθούν οι μεγάλες φάλαινες απ’ όσο να βελτιωθούν οι οικιστικές συνθήκες των ανθρώπων, είναι πιθανό να ενοχλήσω μερικούς φίλους μου.
Είναι παλιό και βαθύ το συναίσθημα ότι τα μέλη του είδους μας δικαιούνται ειδικής ηθικής φροντίδας συγκριτικά με τα μέλη άλλων ειδών. Η ανθρωποκτονία εν καιρώ ειρήνης θεωρείται ως το σοβαρότερο από τα διαπραττόμενα εγκλήματα. Η αυστηροτέρα απαγορευόμενη από τον πολιτισμό μας πράξη είναι η ανθρωποφαγία (ακόμη και όταν πρόκειται για πτώματα). Εντούτοις απολαμβάνουμε τρώγοντας μέλη άλλων ειδών. Πολλοί αποστρέφονται την εκτέλεση ακόμη και των χειρότερων κακούργων, ενώ επιδοκιμάζουν με ευχαρίστηση τη χωρίς δίκη θανάτωση εντελώς άκακων ζώων. Φτάνουμε να σκοτώνουμε ακόμη και αβλαβή ζώα άλλων ειδών χάριν αναψυχής ή διασκέδασης. Ένα ανθρώπινο έμβρυο, που τα ανθρώπινα αισθήματά του δεν είναι ανώτερα από μιας αμοιβάδας, απολαμβάνει σεβασμό και νομική προστασία σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από έναν ενήλικο χιμπαντζή. Κι όμως, ο χιμπαντζής αισθάνεται και σκέφτεται, και (σύμφωνα με πρόσφατες πειραματικές μαρτυρίες) μπορεί ακόμη και να μάθει ένα είδος ανθρώπινης γλώσσας. Επειδή το έμβρυο ανήκει στο δικό μας είδος αποκτά αυτομάτως ειδικά προνόμια και δικαιώματα. Δεν ξέρω αν η ηθική του «υπεράνω όλων το είδος», {σπεσισμός (speciesism) είναι ο όρος που πρότεινε ο Richard Ryder}, έχει υγιέστερα λογικά ερείσματα από την ηθική του ρατσισμού. Ξέρω όμως ότι δεν έχει θέση στην εξελικτική βιολογία.
Η σύγχυση που υφίσταται στην ανθρώπινη ηθική σχετικά με το επίπεδο όπου πρέπει να ασκείται ο αλτρουισμός (οικογένεια, έθνος, φυλή, είδος ή το σύνολο των ζωντανών πλασμάτων) αντανακλάται στη βιολογία με μια παράλληλη σύγχυση σχετικά με το επίπεδο όπου περιμένουμε να ασκείται σύμφωνα με την εξελικτική θεωρία ο αλτρουισμός. Ακόμη και ο υποστηρικτής της επιλογής ομάδων δεν θα έπρεπε να εκπλαγεί αν έβρισκε μέλη αντίπαλων ομάδων του ίδιου είδους να συμπεριφέρονται άσχημα μεταξύ τους: για παράδειγμα, οι συνδικαλιστές ή οι στρατιώτες ευνοούν τη δική τους ομάδα στον αγώνα για την απόκτηση ορισμένων αγαθών. Όμως τότε αξίζει να ρωτήσουμε με ποιο τρόπο ο υποστηρικτής της επιλογής ομάδων αποφαίνεται ποιο είναι το σημαντικό επίπεδο. Αν η επιλογή λειτουργεί μεταξύ ομάδων του ίδιου είδους, και μεταξύ ακόμη μεγαλύτερων ομάδων; Τα είδη ομαδοποιούνται σε γένη, τα γένη σε οικογένειες, οι οικογένειες σε τάξεις. Τα λιοντάρια και οι αντιλόπες ανήκουν στην τάξη των θηλαστικών, όπως άλλωστε και εμείς. Δεν πρέπει λοιπόν να περιμένουμε ότι τα λιοντάρια δεν θα σκοτώνουν τις αντιλόπες «για το καλό των θηλαστικών». Βέβαια, για να μην εξαφανιστεί η τάξη θα κυνηγούσαν πουλιά ή ερπετά. Αλλά τότε τι να πούμε για την ανάγκη διαιώνισης όλης της ομοταξίας των σπονδυλωτών;
Είναι πολύ εύκολο να εφαρμόσω τη μέθοδο της εις «άτοπον απαγωγής» και να εντοπίσω τις δυσκολίες που έχει η θεωρία της επιλογής ομάδων, όμως παραμένει το πρόβλημα να εξηγηθεί η φαινομενική ύπαρξη ατομικού αλτρουισμού. Ο Ardrey προχωρεί τόσο ώστε να λέει ότι η επιλογή ομάδων είναι η μόνη πιθανή εξήγηση της συμπεριφοράς, όπως αυτή που δείχνουν τα πηδήματα που κάνουν οι γαζέλες του Thomson. Αυτά τα ζωηρά και ευδιάκριτα πηδήματα μπροστά σ’ ένα αρπακτικό είναι ανάλογα με τις κραυγές κινδύνου των πουλιών επειδή φαίνεται να προειδοποιούν τους συντρόφους τους για τον κίνδυνο, ενώ προφανώς η προσοχή του αρπακτικού στρέφεται στη γαζέλα που χοροπηδά. Πρέπει να εξηγήσουμε με υπευθυνότητα αυτές τις σπασμωδικές κινήσεις και όλα τα παρόμοια φαινόμενα, κι αυτό προτίθεμαι να κάνω σε επόμενα κεφάλαια.
Προηγουμένως, όμως, πρέπει να θεμελιώσω την άποψή μου ότι ο καλύτερος τρόπος για να εξετάσουμε την εξέλιξη είναι να εφαρμόσουμε την ιδέα της επιλογής στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο. Στη διαμόρφωση αυτής της άποψης επηρεάστηκα σε μεγάλο βαθμό από το εξαίρετο βιβλίο του G.C. Williams Προσαρμογή και φυσική επιλογή. Η βασική ιδέα στην οποία θα στηριχτώ πρωτοδιατυπώθηκε στις «προγονιδιακές» μέρες, στην αρχή του αιώνα, από τον A. Weismann – είναι η δοξασία του για τη «συνέχεια του πλάσματος-σπέρματος». Θα υποστηρίξω ότι η θεμελιώδης μονάδα επιλογής, και συνεπώς ατομικού συμφέροντος, δεν είναι το είδος ούτε η ομάδα ούτε ακόμη (με αυστηρή έννοια) το άτομο. Είναι το γονίδιο, η μονάδα κληρονομικότητας. Εκ πρώτης όψεως αυτή η άποψη μπορεί να φανεί ακραία σε μερικούς βιολόγους. Ελπίζω πως όταν αντιληφθούν το νόημα που της δίνω, θα συμφωνήσουν ότι ουσιαστικά αυτή είναι η ορθόδοξη άποψη, έστω κι αν εκφράζεται με ασυνήθιστο τρόπο. Επειδή η επιχειρηματολογία χρειάζεται χρόνο για να αναπτυχθεί, πρέπει να ξεκινήσουμε από την προέλευση της ίδιας της ζωής.
Διαβάστε ολόκληρο το Βιβλίο του Ρίτσαρντ Ντόκινς - Το εγωιστικό γονίδιο, πατώντας το παρακάτω link. Βάλτε τον Κωδικό που σας δίνει και ανοίχτε το zip
http://rapid-share.gr/download.php?file=678Richard_Dawkins_-_To_egoistiko_gonidio.zip
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)