ΠΕΤΡΟΣ
ΚΟΣΜΑΣ
ΚΥΠΡΟΣ
Όταν ήρθαν στην Κύπρο οι Βρετανοί αποικιοκράτες, ήταν
έντονη η εξάρτηση των αγροτών από τους τοκογλύφους και φοροσυλλέκτες της εποχής,
οι περισσότεροι των οποίων ήταν έμποροι που τους υπεξαιρούσαν την παραγωγή.
Παραδόξως, στο οθωμανικό δίκαιο δεν προβλεπόταν κατάσχεση γης λόγω χρεών, αλλά
μόνο ποινή φυλάκισης. Μέχρι το 1880, η μικρή ιδιοκτησία ώς ένα βαθμό
προστατευόταν.
Με την επιβολή του βρετανικού δικαίου, το σύστημα που
έβαζε φραγμούς στις βλέψεις των τοκογλύφων άλλαξε και η κατάσχεση γης λόγω χρεών
μπήκε σε εφαρμογή. Έτσι άρχισε μια διαπάλη μεταξύ φοροσυλλεκτών και τοκογλύφων
για το ποιος θα έχει τον πρώτο λόγο στη κατάσχεση της ιδιοκτησίας χρεωμένων
αγροτών. Κατόπιν εισήγησης του τότε Νομοθετικού Συμβουλίου, μπήκε σε εφαρμογή
ένας νόμος που υποτίθεται ότι προστάτευε τους αδύνατους αγρότες από τους
φοροεισπράκτορες, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο για τους τοκογλύφους να υπεξαιρούν
την περιουσία των μικροαγροτών. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση ενός βρετανού
αξιωματούχου ονόματι Cobham: «Ο φοροεισπράκτορας είναι ένας, οι τοκογλύφοι είναι
πλήθος». Εικάζεται ότι οι πρώτοι ιδρυτές τοπικών τραπεζών στη Κύπρο ήταν
τοκογλύφοι που βρήκαν γόνιμο έδαφος στο θεσμικό πλαίσιο το οποίο είχαν εισαγάγει
οι βρετανοί αποικιοκράτες, που ήταν οι πρωτομάστορες της τοκογλυφικής
τεχνογνωσίας. «Το μυστικό της κερδοσκοπίας είναι να αγοράζεις όταν το αίμα
κυλάει στους δρόμους» είπε κάποτε ο βρετανός τραπεζίτης βαρόνος Ρότσιλντ. Έτσι
εμφανίζεται με εμβρυακή μορφή η διαπλοκή των τοκογλύφων, δηλαδή του
χρηματοπιστωτικού τομέα, με τους πολιτικούς παράγοντες της εποχής. Πολλές είναι
και οι περιπτώσεις από τότε έως και σήμερα που ο ρόλος των δύο αναλαμβάνεται από
ένα πρόσωπο…
Εικάζεται ότι πολλοί φοροσυλλέκτες, από την περίοδο της
οθωμανικής αυτοκρατορίας μέχρι τον μερικό αφανισμό τους, σχετίζονταν άμεσα με
τους κόλπους της εκκλησίας. Σε όλη την επικράτεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας η
ορθόδοξη εκκλησία κατείχε αξιώματα. Οι περισσότεροι φοροσυλλέκτες ήταν
ταυτόχρονα αυλικοί της εκκλησίας. Εξ ου και η αδυναμία της ντόπιας αστικής τάξης
να απογαλακτιστεί μέχρι σήμερα από την εκκλησία. Δεν είναι καθόλου τυχαίο σήμερα
που η εκκλησία της Κύπρου είναι ο μεγαλύτερος καπιταλιστής στη χώρα. Το 1912
ιδρύθηκε η Τράπεζα Κύπρου με πρώτο πρόεδρο του ΔΣ της τον Αντώνη Θεοδότου,
ανιψιό του Αρχιεπίσκοπου Σωφρονίου. Υπήρξε μεγαλοπαράγοντας και διετέλεσε και
πολιτικός. Λέγεται ότι εκμεταλλευόταν υπερχρεωμένους αποκομίζοντας μεγάλη κέρδη.
Έτσι, υπό τις ευλογίες της εκκλησίας, αναδείχτηκε και ένας από τους μεγαλύτερους
τραπεζικούς κολοσσούς του νησιού, η Τράπεζα Κύπρου.
Πάνω, λοιπόν, σε αυτό το πλαίσιο χτίστηκε ένας
πανίσχυρος συνασπισμός συμφερόντων που θεμελιώθηκε σε ένα σύστημα διαπλοκής
μεταξύ τραπεζών, δικηγορικών γραφείων, πολιτικού κατεστημένου και
εκκλησίας.
Παρασιτισμός και πλυντήρια
Λόγω του μικρού μεγέθου της η Κύπρος δεν διαθέτει κάποια
αναπτυξιακή δυναμική. Ο ετήσιος πλούτος σε όρους ΑΕΠ είναι μόλις 18 δισ. ευρώ.
Πέρα από τον υπερδιογκωμένο χρηματοπιστωτικό τομέα, ο (παρασιτικός) τουρισμός
είναι η «βαριά βιομηχανία» του νησιού. Αποτελεί κλασική περίπτωση
αποβιομηχανοποιημένης οικονομίας που σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να
αντιμετωπίσει με δικά της μέσα τα προβλήματα του χρηματοπιστωτικού της
τομέα.
Το μεγάλο πρόβλημα της Κύπρου είναι ο συνολικός (δηλαδή
δημόσιος και ιδιωτικός) δανεισμός. Στις αρχές του 2012, το ιδιωτικό χρέος
(νοικοκυριών και επιχειρήσεων) άγγιζε το 288% του ΑΕΠ. Αν στο ιδιωτικό χρέος
προστεθεί και το δημόσιο (72%), τότε η Κύπρος είναι ένα από τα πιο χρεωμένα
κράτη στον κόσμο. Τούτη η διόγκωση του χρέους είναι αποτέλεσμα των υπερκερδών
του χρηματοπιστωτικού συστήματος από την εισροή ξένου κεφαλαίου και τον
υπερδανεισμό των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Πάνω σε αυτή τη φούσκα
δημιουργήθηκε και η δανεική ευημερία της Κύπρου. Αφορμή για να σκάσει η φούσκα
ήταν το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων αφού το άνοιγμα των κυπριακών τραπεζών
σε ελληνικούς κρατικούς τίτλους ήταν τεράστιο. Αυτό είχε ως συνέπεια να
δημιουργεί μία τεράστια «μαύρη τρύπα» στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της
Κύπρου.
Έχοντας ήδη κάνει αίτηση για ένταξη στον Μηχανισμό και
με τους «Τροϊκανούς», σαν έτοιμοι από καιρό, να αλωνίζουν στο νησί
ακτινογραφώντας την οικονομία του για να βγάλουν το λογαριασμό που άφησαν οι
τράπεζες στον κυπριακό λαό, η επιβολή σκληρών μέτρων λιτότητας είναι θέμα
ημερών. Η λιτότητα θα μειώσει την συνολική ζήτηση. Στη συνέχεια θα επέλθει μια
τεράστια απομόχλευση στην οικονομία που θα οδηγήσει στη «φτωχοποίηση» της
εργαζόμενης πλειονότητας και των άλλων λαϊκών στρωμάτων. Η ύφεση θα βαθαίνει και
θα συνοδεύεται από μεγαλύτερη απομόχλευση, ενώ ο φαύλος κύκλος θα
βαθαίνει…
Υπάρχει και μια άλλη πτυχή του παρασιτισμού της
οικονομίας της Κύπρου. Είναι γνωστές οι επιδόσεις της στο ξέπλυμα χρήματος. «28
κατασκευαστές» πιστοποιούν ότι η Κύπρος διατηρεί ένα από τα ισχυρότερα
«πλυντήρια» για τη νομιμοποίηση βρώμικου χρήματος στην Ευρώπη. Δεν έχει περάσει
ένας μήνας που η Αίγυπτος ζήτησε από τις κυπριακές αρχές να διερευνήσουν κατά
πόσον υπάρχουν στην Κύπρο τραπεζικοί λογαριασμοί του Χόσνι Μουμπάρακ και άλλων
μελών της οικογένειάς του. Στάλθηκε μάλιστα κατάλογος ονομάτων για να
διερευνηθεί το κατά πόσο έχουν εγγραφεί εταιρείες στο όνομα αυτών. Οι έρευνες
συνεχίζονται μέχρι σήμερα ενώ στάλθηκε στην Κύπρο και κλιμάκιο αξιωματούχων της
αιγυπτιακής κυβέρνησης. Μέχρι τώρα έχει δεσμευθεί ποσό περίπου ενός εκατομμυρίου
ευρώ στο όνομα ενός ατόμου που βρίσκεται στον σχετικό κατάλογο.
Η υπόθεση θυμίζει την εποχή που ξεπλένονταν τα περίφημα
δολάρια του Μιλόσεβιτς, τα οποία τα διαχειρίζονταν το δικηγορικό γραφείο του
βουλευτή του ΔΗΚΟ, Νικόλα Παπαδόπουλου, ο οποίος είναι πρόεδρος της Επιτροπής
Οικονομικών της κυπριακής Βουλής! Την ίδια ώρα ο Παπαδόπουλος αντιπροσωπεύει
νομικά τη Λαϊκή Τράπεζα. Εξελιγμένη περίπτωση αδιαφανών διαδικασιών και
πολλαπλών ρόλων αφού στο πρόσωπό του συνδυάζονται «τρία σε ένα»: πολιτικός,
τραπεζίτης και δικηγόρος.
MIG: Money is gone
Δεν έχει περάσει ένας χρόνος που η περιοδική έκδοση των
Φαϊνάνσιαλ Τάιμς «The Banker» απένειμε τον τίτλο της καλύτερης
τράπεζας της χρονιάς στη Marfin Popular Bank. Ο λόγος ήταν η επέκταση της
τράπεζας σε 11 χώρες με ένα δίκτυο άνω των 500 υποκαταστημάτων. Δεν πέρασε ένας
χρόνος και η πρωταθλήτρια τράπεζα καταλήγει να είναι η πιο
προβληματική.
Επι διοικήσεως Ανδρέα Βγενόπουλου, το 2007, η τράπεζα
προέβη σε μεγάλα πιστωτικά ανοίγματα στην Ελλάδα. Ακολούθησαν αθρόες αγορές
ελληνικών ομολόγων στα «καζίνα» της δευτερογενούς αγοράς ομολόγων από ξένους
πιστωτές που τα ξεφορτώνονταν άρον άρον. Με το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων,
δημιουργείται μια τεραστιών διαστάσεων «μαύρη τρύπα» ύψους 1,8 δισ. ευρώ, που
αντιστοιχεί στο 10% του ΑΕΠ της Κύπρου. Ο κύριος MIG όμως είχε ήδη φροντίσει να
πηδήσει από το καράβι πριν καν αυτό να αρχίζει να μπάζει νερά.
Τα τελευταία χρόνια η Λαϊκή Τράπεζα δάνεισε σε μέλη του
ΔΣ και μετόχους σχεδόν ένα δισ. ευρώ χωρίς τις απαιτούμενες εξασφαλίσεις και
εγγυήσεις. Αυτό συνέβαινε τα τελευταία 10 χρόνια και άρα επί διοικήσεως
Βγενόπουλου. Υπάρχει μια θεωρία των Akelrof και Romer, καθηγητές κι οι δύο στο
Μπέρκλεϊ, που υποστηρίζει ότι ο καλύτερος τρόπος να ληστέψεις μια τράπεζα είναι
να την αγοράσεις. Αν οι μεγαλομέτοχοι είναι και διευθύνοντες σύμβουλοι, τα
πάντρα γίνονται ευκολότερα. Δάνεια διοχετεύονται σε ελεγχόμενα δίκτυα και οι
εμπλεκόμενοι επωφελούνται από την προσωρινή κερδοφορία της τράπεζας, καθώς και
από τους ευνοϊκούς όρους των δανείων που πήραν. Επιπλέον, ως διευθύνοντες
σύμβουλοι απολαμβάνουν και υψηλά μπόνους για την «επιτυχή» διοίκηση της
τράπεζας. Όταν έρθει η ώρα της αλήθειας, ανακαλύπτεται ότι τα δάνεια που πήραν
είναι σημαντικά υψηλότερα από το μετοχικό κεφάλαιο που επένδυσαν. Αν χάσουν τη
διευθυντική τους θέση, αυτό δεν έχει σημασία. Η απώλεια εισοδήματος μερικών
εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ ετησίως είναι πολύ μικρή μπροστά στα μπόνους
εκατομμυρίων που ήδη είχαν λάβει.
Όταν πήδησε από το καράβι ο Βγενόπουλος, τον ακολούθησαν
οι δυο πιο πιστοί συνεργάτες του, ο τελευταίος διευθύνων σύμβουλος Ε. Μπουλούτας
και ο Ηρακλής Κουνάδης, πρώην μέλος του ΔΣ της τράπεζας. Ο πρώτος έφυγε κατά 2,7
εκατ. ευρώ πλουσιότερος, αφού εκτός από τις ετήσιες απολαβές του ύψους 1,166
εκατ. ευρώ, πήρε επιπλέον 1,543 εκατ. ευρώ ως μπόνους παραίτησης. Αλληλουχία
γεγονότων που θυμίζει έντονα την περίπτωση της Ισλανδικής τράπεζας Landbsanki
που πτώχευσε…
Όσον αφορά το τραπεζικό σύστημα στο σύνολό του, οι
ανάγκες της Τράπεζας Κύπρου και της Λαϊκής Τράπεζας για ανακεφαλαιοποίηση (από
το κράτος) ήδη ανέρχονται σε περίπου 2,5 δισ. ευρώ. Σε αυτό το ποσό πρέπει να
προστεθούν δύο παράμετροι: Πρώτον, η χορήγηση 23 δισ. ευρώ σε πελάτες στην
Ελλάδα και δεύτερον, ότι σύμφωνα με τους Τάιμς της Νέας Υόρκης το
σύνολο των εκκρεμών δανείων και επισφαλών τοποθετήσεων ανέρχονται στα 152 δισ.
(!!!), όταν ο ετήσιος πλούτος της Κύπρου είναι μόλις 17,8 δισ. ευρώ
Με έτοιμη την τεχνογνωσία…
Η νέα πραγματικότητα που επιβάλλεται από τη μεταμοντέρνα
δικτατορία των αγορών παράγει νέα ήθη, τα οποία συμπορεύονται με τον τοκογλυφικό
ιμπεριαλισμό που ριζώνει στο εσωτερικό του κράτους. Η νέα αντίληψη που κυριαρχεί
είναι ότι το κοινωνικό κράτος θεωρείται αναχρονιστικό. Κι οι θιασώτες αυτής της
αντίληψης την εφαρμόζουν πιστά.
Σύσσωμη η εγχώρια Τρόικα που απαρτίζεται από το πολιτικό
κατεστημένο, το τραπεζικό λόμπι και τους γιάπηδες δικηγόρους με κοινό
παρονομαστή τα κυπριακά μίντια, προπαγανδίζει συνεχώς ότι το «Σίτι της
Ανατολικής Μεσογείου» κατέρρευσε επειδή μολύνθηκε από μια μεταδοτική ασθένεια.
Έφταιξε ένας κολλητικός ιός που προήλθε από τη μεγάλη έκθεση κυπριακών κεφαλαίων
στα ελληνικά ομόλογα.
Αυτή είναι η μισή αλήθεια, που αποκρύπτει σκοπίμως την
άλλη μισή: ότι η κατάρρευση οφείλεται στην αισχροκέρδεια του εγχώριου
χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, που τζογάρισε στα ελληνικά ομόλογα στη λεγόμενη
δευτερογενή αγορά. Την ώρα, δηλαδή, που γερμανοί, γάλλοι και άγγλοι ομολογιούχοι
μανιωδώς τα ξεφορτώνονταν. Φυσικά δεν κλείστηκε καμία συμφωνία με το ελληνικό
κράτος, αλλά με τα κοράκια του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Οι
αδίστακτοι τραπεζίτες είναι υπόλογοι απέναντι στον κυπριακό λαό.
Τα υπόλοιπο μέρος της απολογητικής ρητορικής της
προσφυγής θυμίζει τον προπαγανδιστικό μηχανισμό που συγκροτήθηκε στα άλλα κράτη
τα οποία έχουν υπαχθεί σε καθεστώς Μνημονίου. «Η Κύπρος έχει έλλειμμα
ανταγωνιστικότητας. Αν γίνουμε ανταγωνιστικοί, τότε θα μπορούμε να λύσουμε τις
λεγόμενες μακροοικονομικές ανισορροπίες αφού καταναλώνουμε περισσότερο απ’ ό,τι
παράγουμε». Ξεχνούν, βέβαια, ότι στην εποχή της φούσκας και πριν την ένταξη στην
ΟΝΕ, η Κύπρος είχε πλεονάσματα, ασχέτως αν και τότε δεν είχε πραγματική
οικονομία και ότι τώρα πληρώνει τον υπερδιογκωμένο χρηματοπιστωτικό τομέα όπως η
Ιρλανδία και η Ισλανδία. «Είναι πάμπολλοι τούτοι οι τεμπέληδες δημόσιοι
υπάλληλοι», λένε οι εκπρόσωποι του συστήματος, αποκρύπτοντας την αδηφαγία των
διεφθαρμένων τραπεζιτών και τις σκοτεινές διαδρομές που διέγραφε το χρήμα πριν
φτάσει στους μεγαλοεπιχειρηματίες. «Το κράτος δεν έχει να πληρώσει μισθούς και
συντάξεις στο τέλος του μηνός», κραυγάζουν προβάλλοντας την επιβολή Μνημονίου ως
τη μόνη βιώσιμη λύση.
Οι παραπάνω φράσεις αποτελούν πιστή «αντιγραφή κι
επικόλληση» της επικοινωνιακής τρομοκρατίας των μνημονιακών κατεστημένων της
Ελλάδας, της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας. Μία συνταγή άκρως επιτυχημένη μέχρι
στιγμής που καλλιεργεί τα φοβικά σύνδρομα για να ακολουθήσουν οι «θεραπείες
σοκ» στους εργαζομένους και στα πλατιά λαϊκά στρώματα.
Το «αβύθιστο αεροπλανοφόρο»
Ταπεινωμένη η Κυπριακή Δημοκρατία ανέλαβε και την
Ευρωπαϊκή Προεδρία. Είχε επενδύσει πολλά στο να αναδείξει το χρόνιο εθνικό της
ζήτημα που δεν είναι άλλο από αυτό της τουρκικής εισβολής και κατοχής. Είναι το
πρώτο κράτος με περιορισμένη εθνική κυριαρχία που αναλαμβάνει την Προεδρία. Ο
θεσμός αυτός έχει χάσει εδώ και χρόνια την αίγλη που είχε κάποτε λόγω της κρίσης
της ευρωζώνης.
Η αριστερή κυβέρνηση Χριστόφια έχει ήδη κάνει προσφυγή
στον Μηχανισμό Στήριξης ώστε η Κύπρος να υπαχθεί σε καθεστώς «Πλήρους
Μνημονίου». Το περίεργο είναι ότι ο Χριστόφιας συνεχίζει να τρέχει να βρει
επιπλέον «διασώστες» σε Ρωσία και Κίνα. Δηλαδή και Μνημόνιο και διακρατικό
δάνειο ώσπου οι αλυσίδες να σφίξουν γερά τη μεγαλόνησο. Έχοντας ήδη τις
βρετανικές βάσεις και την Τουρκία στο βόρειο μέρος, αν προστεθούν κι οι δύο
«πυρηνικές» υπερδυνάμεις τότε το αβύθιστο αεροπλανοφόρο, όπως το χαρακτηρίζει ο
Νταβούτογλου, θα βουλιάξει σε χρόνο ρεκόρ.
Αντί λοιπόν ως αριστερή κυβέρνηση να προχωρήσει σε πλήρη
κρατικοποίηση των τραπεζών και να παλέψει για διαγραφή του χρέους, προτιμά να
βάζει τον πρόεδρο Χριστόφια να παίζει με τις εντυπώσεις και να καθησυχάζει τους
ευρωπαίους εταίρους ότι «μπορεί να είμαι κομμουνιστής αλλά δεν θα κάνω καμιά
επανάσταση, μην ανησυχείτε». Από την άλλη, η αντιπολίτευση ως ο εκφραστής των
πιο επιθετικών τμημάτων του κεφαλαίου υπομονόμευσε ευθύς εξαρχής τη λήψη
διακρατικών δανείων πιέζοντας για προσφυγή στο Μηχανισμό και την υπαγωγή της
Κύπρου σε καθεστώς Μνημονίου.
Σε αυτό το έδαφος (απίστευτα γόνιμο για να αναδειχθεί το
αδελφό κόμμα της Χρυσής Αυγής, το ΕΛΑΜ, ως το μόνο αντιμνημονιακό κόμμα
διεκδικώντας δάφνες ΕΟΚΑ Γ’) είναι σχεδόν σίγουρο ότι ο διεθνής παράγοντας θα
επιδιώξει να επαναφέρει εκ νέου διχοτομικά φιλοτουρκικά σχέδια, όπως το σχέδιο
Ανάν που απορρίφθηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία του κυπριακού λαού. Και τότε
με τι σθένος θα το απορρίψει μια Κύπρος αποδυναμωμένη και
υπερχρεωμένη;
(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Unfollow, No. 8, σελ.
68-75)
