''To ευρώ ήταν μία απο τις μορφές εδραίωσης του νεοφιλελευθερισμού στην Ευρώπη''
- ''To ευρώ ήταν μία απο τις
μορφές εδραίωσης του νεοφιλελευθερισμού στην Ευρώπη''
«Ο εκδημοκρατισμός της δημοκρατίας μέσω
ενός πολύ δυνατού λαϊκού κινήματος μπορεί μερικές φορές να αποβαίνει βίαιος, αν
και ποτέ σε βάρος των ανθρώπων, και μερικές φορές παράνομος, γιατί ένα από τα
χαρακτηριστικά των νεοφιλελεύθερων κρατών είναι ότι εφαρμόζουν ολοένα και
περισσότερη καταστολή». Συνέντευξη του Μποαβεντούρα ντε Σόουσα Σάντος*,
καθηγητή Κοινωνιολογίας του Δικαίου στην Ανα Πάρντο δε Βέρα για το www.publico.es/
- Μποαβεντούρα ντε
Σόουσα Σάντος
Μπορεί να πει κανείς ότι το όραμα της
ΕΕ έχει αποτύχει;
Ναι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν ένα σχέδιο
κοινωνικής συμπόρευσης που είχε σκοπό την δημιουργία ενός νέου ισχυρού
συνασπισμού δυνάμεων . Ενός οικονομικού, πολιτικού και κοινωνικού μπλοκ με
πολύ σημαντικές πολιτικές ομογενοποίησης. Ο σχεδιασμός της ΕΕ βασίστηκε σε δύο
πολύ ισχυρές ιδέες: αυτή της μη επιστροφής στους παγκόσμιους πολέμους, που είχαν
αμφότεροι προκληθεί από την ίδια χώρα, και αυτή της κατάργησης των περιφερειών
που υπήρχαν από το 15ο αιώνα: των βορείων χωρών, του ευρωπαϊκού νότου
(Πορτογαλία, Ισπανία και Ιταλία), της νοτιοανατολικής Ευρώπης (Βαλκάνια και
Ελλάδα) και της ανατολικής Ευρώπης.
Το ευρωπαϊκό όραμα θα έθετε τέλος σε αυτές τις
περιφέρειες, εφαρμόζοντας πολύ σημαντικές διαρθρωτικές πολιτικές με σκοπό την
ενοποίηση του πλούτου στην Ευρώπη. Από αυτή την άποψη, το σχέδιο απέτυχε, αλλά
πολλοί από εμάς υποπτευόμασταν ότι αυτό θα συνέβαινε , γιατί οι περιφέρειες
είχαν μακρά ζωή και ιστορία .
Ωστόσο, τα πρώτα χρόνια της ευρωπαϊκής
ολοκλήρωσης, φαινόταν ότι η ΕΕ τα κατάφερνε : για παράδειγμα, το 2000, στην
Πορτογαλία, το μέσο εισόδημα άγγιξε το 75% του ευρωπαϊκού εισοδήματος. Χωρίς
αμφιβολία, ερχόμασταν πιο κοντά στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Ξαφνικά, όμως ,όλα
κατέρρευσαν και οι πρώην περιφερειακές χώρες τυγχάνουν και πάλι της ίδιας
μεταχείρισης
Από τότε, η συλλογική αντίληψη για την
κοινωνική, οικονομική και πολιτική ευρωπαική δόμηση μετατράπηκε σε μια δυναμική
πολιτική που αναγνώριζε μόνο τον διαχωρισμό κέντρου- περιφέρειας, και που
κυριάρχησε στις άλλες λογικές. Μια λογική όπου το κέντρο δεν είναι καν η
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά η Γερμανία.
Η ΕΕ πρέπει να επαναπροσδιοριστεί, να
επανεφευρεθεί. Το μέλλον της Ευρώπης μοιάζει ιδιαίτερα δυσοίωνο.
Και το όραμα του
ευρώ;
Το ερώτημα για το όραμα του ευρώ δεν αφορά στο
αν απέτυχε ή όχι, αλλά ποιος ήταν ο σκοπός της δημιουργίας του. Και σε αυτή την
περίπτωση, υπήρχε εξαρχής στημένη μία παγίδα .Το ευρώ ήταν ένας από τους
τρόπους με τους οποίους ο διεθνής νεοφιλελευθερισμός διείσδυσε στην Ευρώπη που,
μέχρι τότε, ήταν το προπύργιο άμυνας του κοινωνικού Κράτους, το μόνο όπου ο
νεοφιλελευθερισμός δεν είχε διεισδύσει λόγω του ότι οι χώρες είχαν πολύ δυνατά
σοσιαλιστικά κόμματα και, επίσης, καμιά φορά στην αντιπολίτευση, κομμουνιστικά
κόμματα.
Τα κόμματα είχαν πίσω τους μία
σοσιαλδημοκρατική παράδοση βαθιά ριζωμένη που απαιτούσε δημόσια εκπαίδευση,
δημόσια υγεία ή δημόσιο σύστημα συντάξεων, και εξαιτίας αυτού, η αντίσταση στην
είσοδο του νεοφιλελευθερισμού από χώρα σε χώρα ήταν πολύ μεγάλη. Γι’ αυτό δε
διείσδυσε έτσι, αλλά το έκανε από τα πάνω: μέσω της Κομισιόν στην αρχή, από την
Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) στη συνέχεια και τέλος μέσω της δημιουργίας
του Ευρώ.
Μέσω της νεοφιλελεύθερης δομής του ευρώ και της
ΕΚΤ, η κυρίαρχη έκτοτε χώρα, η Γερμανία, έθεσε τους κανόνες της και η διεθνής
αξία του νομίσματος καθορίστηκε σύμφωνα με τα οικονομικά συμφέροντα της
Γερμανίας και όχι σύμφωνα με αυτά της Πορτογαλίας ή της Ισπανίας, για
παράδειγμα.
Οι χώρες του νότου μοιάζει απίστευτο ότι ποτέ
δε σκέφτηκαν ότι θα μπορούσε να συμβεί αυτό, γιατί πίστεψαν ότι βρίσκονταν σε
ένα οικονομικό και πολιτικό μπλοκ, όπου δεν υπήρχε ελληνικό, ισπανικό ή
πορτογαλικό χρέος, αλλά πολιτική συνοχή και συνεργασία οπότε φαινόταν αδιανόητη
η κερδοσκοπία.
Ωστόσο, εξαιτίας των συμφερόντων των τραπεζών
της, η Γερμανία αποφάσισε ότι υπήρχε ελληνικό, ιρλανδικό, πορτογαλικό ή ισπανικό
χρέος, γεγονός που αποδυνάμωσε πολύ αυτές τις χώρες, χωρίς η Ευρώπη να τους
δώσει εγγυήσεις και προωθώντας την χρηματιστική κερδοσκοπία μεταδίδοντας την
ιδέα ότι αυτές οι χώρες θα έβρισκαν λύση μόνο μέσω μίας βίαιης
επέμβασης.
Μία επέμβαση που δε χρησίμευσε σε
τίποτα και που τώρα μοιάζει να αρχίζουν να το αναγνωρίζουν εκείνοι που την
επέβαλαν. Είμαστε μπροστά σε έναν αυτοσχεδιασμό ή το παιχνίδι είναι εντελώς
στημένο;
Είναι ακόμα πιο τραγικό, γιατί δεν είναι
καθόλου καινούριο. Το πρόβλημα της Ευρώπης είναι ότι δεν έχει τίποτα να μάθει
στον κόσμο, ούτε μπορεί να μάθει μέσω του κόσμου. Δεν έχει να διδάξει τίποτε
γιατί η έλλειψη ιδεών, καινοτομιών ή εναλλακτικών προτάσεων είναι πλήρης και
δεν μπορεί να διδαχθεί γιατί ο αποικιοκρατικός εγωισμός αυτής της ηπείρου είναι
τόσο απόλυτος που δεν της επιτρέπει να μάθει να μάθει τίποτε.
Για παράδειγμα, όταν λέμε: «Στη Βραζιλία, στην
Αργεντινή ή στο Εκουαδόρ έγινε έτσι…» και στη συνέχεια απαντάμε: «Αυτές είναι
λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες».
Συνεχίζουμε να έχουμε αυτό το αίσθημα
ανωτερότητας;
Συνεχίζουμε να έχουμε αποικιακή αλαζονεία, ναι.
Και δεν το παίρνουμε στα σοβαρά, αλλά όσα δήλωσε πρόσφατα το ΔΝΤ σήμερα, τα
είχε πει και στην Τανζανία, τη Μοζαμβίκη και την Ινδονησία προηγουμένως, το
γνωρίζω καλά. Η εφαρμογή μέτρων και μετά η παραδοχή ότι ήταν υπερβολικά είναι
συνήθης. Και ένας οργανισμός που έχει εφαρμόσει μέτρα που προκάλεσαν τόση
φτώχεια, τόση δυστυχία στις χώρες, θα έπρεπε να καταγγελθεί ενώπιον των
δικαστηρίων αν όχι για ένα κακούργημα, τουλάχιστον για αμέλεια. Πρέπει να
υπάρξει αστική αποζημίωση για τις χώρες που επλήγησαν γιατί, επιπρόσθετα, λένε
ότι έκαναν ένα λάθος με τις πολιτικές τους και παρόλα αυτά εξακολουθούν να τις
εφαρμόζουν.
Δεν υπάρχει πρόθεση
διόρθωσης…
Καμία. Αλλά, επίσης, πρέπει να πούμε ότι στην
ΕΕ δεν αρέσει να παίρνει πίσω το ΔΝΤ όσα λέει, γιατί έχει δεσμευτεί με τις
πολιτικές λιτότητας και αν στη Γερμανία γίνει ευρέως αντιληπτό ότι αυτές έχουν
αρνητικό αποτέλεσμα ,η Άνγκελα Μέρκελ μπορεί να χάσει τις εκλογές. Όλα είναι
οργανωμένα ώστε τίποτα να μην αλλάξει μέχρι τις γερμανικές εκλογές, με
αποτέλεσμα η Ιταλία, η Ελλάδα, η Πορτογαλία ή η Ισπανία να πρέπει να περιμένουν
και το κάνουν, αλλά όπως πάντοτε λέω , καταστέλλοντας τη δημοκρατία
τους.
Και οι πολίτες που υφιστάμεθα
περικοπές, τι μπορούμε να κάνουμε; Έχουμε να ελπίζουμε από τη διενέργεια των
γερμανικών εκλογών για να πιέσουμε τις κυβερνήσεις μας να κάνουν κάτι με τη
σειρά τους;
Οι κυβερνήσεις δεν θα κάνουν τίποτα γιατί είναι
απόλυτα εξαρτημένες από τις γερμανικές εντολές. Και παρόλο που ο κόσμος αυτό το
απορρίπτει, δεν το κάνει δυναμικά και συγκροτημένα. Στη συνάντηση του Λαϊκού
Πανεπιστημίου Κοινωνικών Κινημάτων(UPMS), θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε τους
τρόπους αντίστασης, λαμβάνοντας υπόψη την διαφορετικότητα απόψεων των διαφόρων
ομάδων, να διαπιστώσουμε γιατί κάποιοι ενδιαφέρονται σε ένα βαθμό και άλλοι σε
άλλο ή γιατί μερικοί πιστεύουν ότι θα έπρεπε να δημιουργηθεί ένα κόμμα και άλλοι
όχι.
Πριν λίγες μέρες, στην Πορτογαλία, συνεργάστηκα
για μια πρωτοβουλία με τον πρώην πρόεδρο της Δημοκρατίας, Μάριο Σοάρες, μέσω
της οποίας συγκεντρώσαμε 600 άτομα για να ζητήσουμε την πτώση της σημερινής
κυβέρνησης, τις πρόωρες εκλογές και μια αριστερή διακυβέρνηση. Ήταν η πρώτη
φορά, μετά από την 25η Απριλίου, που καταφέραμε να συγκεντρώσουμε
αντιπροσώπους του Κομμουνιστικού Κόμματος, του Σοσιαλιστικού Κόμματος και του
Μπλόκο της Αριστεράς για να δημιουργήσουμε μια αριστερή εναλλακτική. Αν και
ξέραμε ότι για ιστορικούς λόγους είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί.
Όπως στην Ισπανία…
Ναι όπως κι εδώ … Και στην Πορτογαλία, εν
τέλει, διαπιστώσαμε ότι ήταν αδύνατο, ότι δεν θα υπήρχε μία αριστερή εναλλακτική
διέξοδος. Γιατί; Διότι, αφ’ ενός το Μπλόκο της Αριστεράς και το Κομμουνιστικό
Κόμμα θέλουν να επαναδιαπραγματευτούν το χρέος -εφόσον έχουν καταλήξει ότι ένα
μεγάλο μέρος του χρέους δε μπορεί να αποπληρωθεί, το 130% του ΑΕΠ, εκτός κι αν
βυθίσουμε στη φτώχεια τις μελλοντικές γενιές. Όλα τα χρήματα που θα έρχονται
από την Τρόικα θα χρησιμοποιηθούν για να αποπληρωθεί το χρέος, και δε θα
διατεθεί ούτε δεκάρα για την υγεία ή τη στέγαση των ανθρώπων.
Αφ’ ετέρου, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που εδώ και
καιρό κυριαρχείται από τη λογική του νεοφιλελευθερισμού, θέλει να γίνει
κυβέρνηση, εντός του ευρωπαικού πλαισίου που επίσης κυριαρχείται από το
νεοφιλελευθερισμό. Επομένως, προτάσσει ότι η διαπραγμάτευση του χρέους δεν
αποδίδει τίποτα: πρέπει να αποπληρωθεί εξ ολοκλήρου, ακόμα κι αν τύχει
διαπραγμάτευσης όσον αφορά στα επιτόκια και την περίοδο αποπληρωμής, για
παράδειγμα.
Και εκεί τελείωσε ο σκοπός της συνάντησης, η
ενότητα της Αριστεράς. Αυτό ήταν το τέλος.
Πώς βλέπετε τα αριστερά κόμματα στην
Ισπανία;
Η ίδια διάσπαση, αν και στην Πορτογαλία είναι
πιο έντονη, επειδή… Ποιοι ήταν οι Ισπανοί προσκεκλημένοι στη συνεδρίαση της
Λέσχης Μπίλντερμπεργκ στο Χέρτφορντσάιρ (Ηνωμένο Βασίλειο);
Ο Υπουργός Οικονομικών, Λουίς δε Γίνδος, ο
διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου Prisa, Χουάν Λουίς Θεμπριάν, ο σύμβουλος του
Ομίλου Inditex, Πάμπλο Ίσλα… Γιατί αυτοί άραγε;
Διότι η παρουσία από την Πορτογαλία ήταν πολύ
ενδιαφέρουσα και ιδιαίτερα αποκαλυπτική για το μέλλον: παρέστησαν στη Λέσχη
Μπίλντερμπεργκ ο γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος και ο γραμματέας του
δεξιού κόμματος που βρίσκεται στην κυβέρνηση. Με άλλα λόγια, η διεθνής ελίτ έχει
ήδη αποφασίσει τις εκλογές. Οι Πορτογάλοι θα δουλεύουν μέχρι τις επόμενες
εκλογές, παλεύοντας για να υπάρξει αριστερή κυβέρνηση –τι ηλίθιοι-,ενώ οι
εκλογές έχουν ήδη αποφασιστεί και οι σοσιαλιστές συμφωνούν με αυτό.
Για όλους αυτούς τους λόγους ,πιστεύω ότι η
Ευρώπη εισέρχεται σε μία περίοδο επιδείνωσης των συνθηκών , με περισσότερες
περικοπές, που την αποκαλώ μεταθεσμική περίοδο (‘εποχή μετά από τους θεσμούς’),
διότι οι θεσμοί του Κράτους δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις και ο κόσμος δεν
αισθάνεται να εκπροσωπείται από τους θεσμούς.
Τι μπορούμε να περιμένουμε από μια
τέτοια περίοδο;
Θα είναι μια περίοδος μακρόχρονων αναταραχών,
κατά τη γνώμη μου, και θα είναι ένας αγώνας για τον επανακαθορισμό της
δημοκρατίας. Δεν είναι τυχαίο που οι νέοι στην Ισπανία ή την Πορτογαλία μιλούν
για Πραγματική Δημοκρατία ή ζητάνε Δημοκρατία Τώρα, γιατί η δημοκρατία στην
Ευρώπη είναι στον αέρα, έχει ηττηθεί. Υπήρξε σύγκρουση ανάμεσα στην
αντιπροσωπευτική δημοκρατία και τον καπιταλισμό και νίκησε το κεφάλαιο
.
Και, υπάρχει καμία πιθανότητα να
αναστηθεί και πάλι η δημοκρατία;
Μόνο όταν ο καπιταλισμός θα φοβηθεί. Μέχρι
τώρα, οι τράπεζες σώθηκαν με δημόσιο χρήμα, αλλά δεν θα υπάρξει πιθανότητα να
σωθούν ξανά με τον ίδιο τρόπο, εκτός αν οι πολίτες βρεθούν σε κατάσταση
σκλαβιάς. Μπορεί να υπάρξει καταστροφή και πρέπει να παλέψουμε πριν έρθει,
αναζητώντας όλα τα λάθη που έγιναν στις προοδευτικές πολιτικές της
Ευρώπης.
Όπως για παράδειγμα, το να πιστέψουμε ότι μόνο
μια μικρή ομάδα σε κάθε χώρα είναι πολιτικοποιημένη: τα μέλη των κομμάτων, των
ΜΚΟ ή των κοινωνικών κινημάτων. Οι υπόλοιποι πολίτες ήταν μια άμορφη μάζα,
απολίτικη, που δεν είχε κανένα πολιτικό σημείο αναφοράς, αλλά αυτοί τώρα
βρίσκονται στο δρόμο.
Από αυτούς θα προκύψει το μέλλον. Ο
δημοκρατικός μετασχηματισμός θα φτάσει μαζί με όλους τους αγανακτισμένους:
συνταξιούχους, νέους, γιατρούς, επαγγελματίες,… που αποτελούν μια νέα
συλλογικότητα που διαπερνά όλες τις γενιές, που πριν δεν υπήρχε και που
καλείται σήμερα να πραγματοποιήσει μια δημοκρατική επανάσταση. Τη χρειαζόμαστε,
για να μη φτάσουμε στην καταστροφή.
Πώς προσεγγίζεται μια δημοκρατική
επανάσταση στις σημερινές συνθήκες; Τι περιεχόμενο έχει πέρα από τους
όρους;
Σημαίνει εκδημοκρατισμό της δημοκρατίας μέσω
ενός πολύ δυνατού λαϊκού κινήματος που μπορεί μερικές φορές να αποβαίνει βίαιος,
αν και ποτέ σε βάρος των ανθρώπων, και μερικές φορές παράνομος, γιατί ένα από τα
χαρακτηριστικά των νεοφιλελεύθερων Κρατών είναι ότι εφαρμόζουν ολοένα και
περισσότερη καταστολή.
Με τον όρο «βίαιος» αναφέρεστε, για
παράδειγμα στις διαδηλώσεις τύπου Αργεντινής (escraches)* και με τον όρο
«παράνομος» τις πρωτοβουλίες όπως «Περικυκλώστε το
Κονγκρέσο»;
Ναι, πρέπει να ενδυναμωθούν αυτά τα
κινήματα.
Και το κίνημα της 15ης Μαΐου
στο σύνολό του; Κάποιοι πιστεύουν ότι είναι ένα κίνημα που γεννήθηκε με πολλή
ορμή και ξεφούσκωσε, αποδυναμώθηκε. Ενδεχομένως γιατί η Ισπανία είναι μια χώρα
που εύκολα παραιτείται ;
Δε νομίζω ότι είμαστε, και συμπεριλαμβάνω τη
χώρα μου, την Πορτογαλία, παραιτημένες χώρες, αλλά έχουμε υποφέρει πάνω από 40
χρόνια δικτατορίας, 48 χρόνια στη χώρα μου, περισσότερα από την Ισπανία. Στο
διάστημα εκείνο, περνούσαν από δίπλα μας ευρωπαϊκά κινήματα πολιτικής συμμετοχής
(το φοιτητικό κίνημα, το κίνημα του 1968, το κίνημα για την απελευθέρωση των
αποικιών,…)
Ήμασταν πολύ απομονωμένοι, γι’ αυτό και οι
χώρες μας δεν έχουν σήμερα δημοκρατική κουλτούρα αντίστασης. Από την άλλη μεριά,
υπάρχουν γενικά στοιχεία που επηρεάζουν τα κινήματα όπως , για παράδειγμα, δε
μπορούμε να πιστέψουμε ότι οι πλατείες θα γεμίσουν το ίδιο το χειμώνα όπως την
άνοιξη ή το καλοκαίρι.
Επίσης, τα κινήματα, όσο ωριμάζουν τόσο
διαιρούνται: υπάρχει κόσμος που επικεντρώνεται στις κατασχέσεις σπιτιών, άλλος
στην υγεία, κόσμος που πιστεύει ότι θα έπρεπε να δημιουργηθεί ένα κόμμα, άλλος
που όχι, άτομα που μιλούν για λαϊκά συμβούλια, μορφές ελέγχου από τους
πολίτες…
Και πώς οργανώνεται όλο αυτό; Τι πρέπει
να γίνει;
Η δημοκρατική επανάσταση θα έχει δύο άξονες: να
αλλάξει τη νεοφιλελεύθερη αντιπροσωπευτική δημοκρατία μέσω της αλλαγής του
πολιτικού συστήματος, που επισύρει, με τη σειρά του, αλλαγή στο σύστημα των
κομμάτων. Με άλλα λόγια, που επισύρει τη συμμετοχή ανεξαρτήτων πολιτών στο
πολιτικό σύστημα, στη ρύθμιση κανόνων για τα κόμματα και στη χρηματοδότηση των
κομμάτων, στο εκλογικό σύστημα…
Πρέπει να κάνουμε πολλά, αλλά κυρίως,
γνωρίζοντας ότι η μεταρρύθμιση ποτέ δεν θα έρθει από τα κόμματα που γνωρίζουν
ότι θα χάσουν από αυτό, αλλά από τους πολίτες.
Η συμμετοχική δημοκρατία που θα προκύψει, και
από την οποία έχουμε πείρα εκτός Ευρώπης, θα φέρει νέους τρόπους δράσης:
δημοψηφίσματα, λαϊκά συμβούλια, τομεακά συμβούλια, συμμετοχικούς προϋπολογισμούς
σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο, για παράδειγμα…
Με άλλα λόγια, άμεση δημοκρατία που να ελέγχει
τους εκλεγμένους, που θα πάει πιο πέρα από την εξουσιοδότηση να κυβερνά, που θα
φτάσει να λογοδοτήσει, αυτή που πρέπει να έρθει απ’ έξω, από οργανωμένους
πολίτες. Το πρόβλημα είναι ότι τώρα δεν είναι οργανωμένοι.
Αναφέρεστε στο κίνημα των
αγανακτισμένων; Τι κριτική έχετε να τους κάνετε;
Υπάρχουν πολλά σημεία για κριτική.
Πρώτον, στις συνελεύσεις όπου λαμβάνονται αποφάσεις στη βάση
της ομοφωνίας, οι οποίες μπορεί να είναι εντελώς παραλυτικές, καθώς μια μικρή
μειοψηφία μπορεί να εμποδίσει οποιαδήποτε απόφαση.
Με τέτοιες μορφές λήψης αποφάσεων δεν μπορεί να
υπάρξει διαμόρφωση πολιτικής . Και χωρίς πολιτική χάραξη , δεν μπορούν να
υπάρξουν εναλλακτικές προτάσεις.
Δεύτερον, έχω να ασκήσω κριτική στον τρόπο λειτουργίας του
κινήματος της ατομικής αυτονομίας (ο καθένας διαλέγει πότε θα μπει και πότε θα
βγει, για παράδειγμα) που μοιάζει περισσότερο απ’ όσο νομίζουν με το
νεοφιλελευθερισμό.
Ένα κίνημα δε δομείται με την ατομική
αυτονομία, αλλά με τη συλλογική αυτονομία. Και δεν την έχουν.
Τρίτον, ένα χαρακτηριστικό που βλέπουμε, κυρίως στις
κατασκηνώσεις στις ΗΠΑ και σε μερικές από εδώ: έχει μεγαλύτερη νομιμοποίηση
όποιος μείνει περισσότερο καιρό στην κατασκήνωση της πλατείας.
Δεν έχουν λάβει υπόψη ότι υπάρχει κόσμος που
είναι πολύ σοβαρός αλλά που πρέπει να πάει στη δουλειά ή στο σπίτι, να προσέξει
τα παιδιά… Νομιμοποιούνται λιγότερο γι αυτό το λόγο; Όχι, γιατί η παραμονή για
περισσότερο χρόνο σε μια πλατεία δεν είναι κριτήριο δημοκρατικής
νομιμοποίησης.
Όλα αυτά εμπόδισαν το κίνημα των
αγανακτισμένων να προχωρήσει;
Εγώ δουλεύω μαζί τους ως διανοούμενος στα
μετόπισθεν, έτσι θεωρώ τον εαυτό μου, και πιστεύω ότι σήμερα δεν αποτελούν ένα
κίνημα. Είναι παρουσίες που δεν έχουν πολύ συγκεκριμένες προτάσεις αλλά τους
καταλαβαίνω γιατί ολόκληρο το σύστημα είναι σάπιο και θέλουν να το αναδομήσουν
από τα κάτω.
Γι’ αυτό, ζητούν ένα νέο Σύνταγμα και αυτό
είναι θετικό. Ζητούν μια συνταγματική αλλαγή, πράγμα το οποίο κι εγώ
υπερασπίζομαι: ένα νέο Σύνταγμα που να αποσύρει το μονοπώλιο της πολιτικής
αντιπροσώπευσης από τα κόμματα, που να εγκαθιδρύσει διαφορετικές μορφές
ιδιοκτησίας, πέρα από την κρατική και την ιδιωτική- έχουν χαθεί οι μορφές
κοινοτικής ή συνεταιριστικής ιδιοκτησίας, για παράδειγμα- που να πατάει σε μια
νέα, πιο συγκροτημένη μορφή κοινωνικού ελέγχου, μια πλήρη αναδιοργάνωση του
συστήματος δικαιοσύνης, ένα τρόπο να προστατευθούν τα συντάγματά μας από τη
χρηματιστική κερδοσκοπία και από χρέη που δε μπορούν να αποπληρωθούν.
Αυτό το χρέος ήταν η αφορμή για να
επιβληθούν οι πολιτικές λιτότητας…
Ας δούμε λοιπόν τα αποτελέσματα των πολιτικών
λιτότητας στην Πορτογαλία : ένα χρέος που φτάνει στο 130% του ΑΕΠ, μία
αυξανόμενη ανεργία και μία ολοένα μεγαλύτερη ύφεση. Όσοι κυβερνούν το ξέρουν
και, γι’ αυτό, σκέφτομαι όλο περισσότερο ότι δεν πρόκειται μόνο για μία κρίση.
Πρέπει να παλεύουμε και για τους όρους αυτών των πολιτικών που εφαρμόζονται γι
αυτό πιστεύω ότι είναι ένα μεγάλο τέχνασμα του διεθνούς χρηματιστικού
καπιταλισμού για την καταστροφή του τελευταίου προπυργίου που υπήρχε στον κόσμο,
της κοινωνικής προστασίας και της δουλειάς με δικαιώματα.
Η θεραπεία της κρίσης επιδεινώνει την κρίση ή,
όπως λέμε , ‘’η εγχείρηση επέτυχε ο ασθενής απεβίωσε’’ . Το χειρότερο είναι ότι,
δεν φουντώνει η αντίσταση όσο επιδεινώνεται η κρίση. Γιατί υπάρχουν επίπεδα
κρίσης τόσο βαθιά στα οποία ο λαός είναι τόσο φτωχοποιημένος, τόσο
απογοητευμένος, που δε βγαίνει στο δρόμο. Κόσμος που αυτοκτονεί, που παίρνει
αγχολυτικά, που εσωτερικεύει την κρίση και αυτή στρέφεται εναντίον του.
Μπαίνουμε σε αυτή τη διαδικασία.
Γι’ αυτό νομίζω ότι αυτός ο χρόνος θα είναι
αποφασιστικός για να μάθουμε αν έχουμε τη δύναμη να ανατρέψουμε αυτή την
κατάσταση, για να δούμε αν μπορούμε να οικοδομήσουμε κάτι που θα προκαλέσει
πολιτικές αναταράξεις που δεν θα επιτρέπουν σε αυτές τις κυβερνήσεις- σε αυτά
τα συστήματα προτεκτοράτων- να συνεχίσουν να κυβερνούν.
Μετάφραση:contramee
………………………………………
*Ο Μποαβεντούρα ντε Σόουσα Σάντος
είναι καθηγητής Κοινωνιολογίας του
Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ και έχει την έδρα της Κοινωνιολογίας του
Πανεπιστημίου της Κοΐμπρα.
………………………………..
*Escrache είναι μια λέξη που προέρχεται από την
Αργεντινή και την Ουρουγουάη και δηλώνει την διαδήλωση μπροστά στην κατοικία ή
τον χώρο εργασίας συγκεκριμένων πολιτικών (ή άλλων προσώπων) με σκοπό να
εκτεθούν και να καταγγελθούν οι πράξεις τους. Είναι ένας τρόπος να «σημαδέψεις»
κάποιον δημόσια, ώστε να μην μπορέσει να κρυφτεί και να μην αποφύγει τις ευθύνες
του. Στην Αργεντινή ξεκίνησε σαν πίεση της κοινής γνώμης το 1995, από τοπικές
οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όταν το καθεστώς αποφάσισε να αποσιωπήσει τα
εγκλήματα της Δικτατορίας και να ελευθερώσει τους κατηγορούμενους για
αυτά.
