Του Παππουλή
Κώστα
«Η ανατομία
της εξόδου»:
Αν
σταματήσει αυτή η έκτακτη χρηματοδότηση προς τις ελληνικές τράπεζες, η
ρευστότητά τους θα στερέψει και θα αναγκαστούν να περιορίσουν την ανάληψη
μετρητών από τους καταθέτες. Το κοινό θα αποθηκεύει μετρητά στα στρώματα. Τα
περιουσιακά στοιχεία των ελληνικών τραπεζών σε ξένες χώρες θα παγώσουν και οι
διεθνείς συναλλαγές δεν θα μπορούν να πραγματοποιούνται πλέον μέσω αυτών. Η
Ελλάδα θα πρέπει να βγει από το σύστημα του ευρώ μέσω διαπραγματεύσεων με τις
χώρες του ευρώ, επειδή η χρηματοδότηση θα σταματήσει.
Είναι σωστό αυτό
που γράφεται. Την στιγμή που θα παγώσει η χρηματοδότηση της Ε.Κ.Τ., παύει να
υπάρχει κεντρικός εγγυητής του τραπεζικού συστήματος. Οι τράπεζες αναγκαστικά θα
παγώσουν τις αναλήψεις, μέχρι να υπάρξει έξοδος από το ευρώ. Νέος κεντρικός
εγγυητής του συστήματος θα είναι η Τράπεζα της Ελλάδας. Οι διεθνείς συναλλαγές
θα πραγματοποιούνται με την μεσολάβηση για αλλαγή συναλλάγματος της Τράπεζας της
Ελλάδας. Τα τραπεζογραμμάτια του ευρώ που θα μείνουν στις τράπεζες θα
μετατραπούν σε συναλλαγματικά διαθέσιμα της Τράπεζας της Ελλάδας,
Τα
χρέη των ελληνικών τραπεζών προς την ΕΚΤ θα αναδιαρθρωθούν πλήρως ή θα επεκταθεί
η περίοδος αποπληρωμής τους. Θεωρητικά μιλώντας, η ελληνική κυβέρνηση είναι
υπεύθυνη για όποιες απώλειες προκύψουν από την έκτακτη χρηματοδότηση. Μια έξοδος
της χώρας από το ευρώ ή /και χρεοκοπία πιθανώς θα καταλήξει σε απώλειες των
κεντρικών τραπεζών των άλλων χωρών του ευρώ μέσω του ευρωπαϊκού συστήματος
κεντρικών τραπεζών.»
Τα
χρέη των τραπεζών θα είναι απίθανο να πληρωθούν, όπως άλλωστε και το υπόλοιπο
δημόσιο χρέος. Στην πραγματικότητα έχουν δοθεί από το «ευρωσύστημα», από την
αρχή της κρίσης, 80 δις περίπου, για να αναπληρωθούν καταθέσεις που έφυγαν και
60 δις για να αγοραστεί ελληνικό δημόσιο χρέος . Το δεύτερο «κουρεύτηκε», αλλά
οι ελληνικές εγγυήσεις «υπάρχουν» στην Ε.Κ.Τ. . Υποθέτουμε ότι σε μια πορεία
εξόδου, οι πολίτες θα σηκώνουν χρήματα από τις τράπεζες μέχρι να διακοπεί η
παροχή ρευστότητας από την Ε.Κ.Τ. , άρα τα χρέη των ελληνικών τραπεζών και
τελικά του ελληνικού δημοσίου θα μεγαλώσουν και άλλο. ¶ρα και αυτό το λεγόμενο
χρέος των 140 και πλέον σήμερα δις ευρώ, θα περάσει σε διαδικασία αναδιάρθρωσης.
Πρέπει
να σημειώσουμε όμως, ότι ένα κομμάτι αυτού του χρέους, αυτό που προέρχεται από
τον έκτακτο μηχανισμό της Τράπεζας της Ελλάδας, προέρχεται από απλή εκτύπωση
ηλεκτρονικού χρήματος. Δεν διαφέρει και πολύ από «εθνικό» χρήμα. Εν γένει, η
παράμετρος αυτού του χρέους προς το ευρωσύστημα, μένει «κρυφή» τόσο στο
εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό, άσχετα αν είναι μεγαλύτερη από 70% του ΑΕΠ,
και δεν συνυπολογίζεται στο εξωτερικό δημόσιο χρέος.
Το ελληνικό
νόμισμα θα υποτιμηθεί σημαντικά:
Η
Ελλάδα τελικά θα πάρει την πολιτική απόφαση να υιοθετήσει δικό της νόμισμα , τη
δραχμή. Κατ' αρχάς, θα χρησιμοποιούνται διάφοροι τύποι προσφοράς χρήματος πριν
τυπωθεί το νέο νόμισμα. Οι καταθέσεις θα μετατραπούν σε δραχμές. Ο πιο εύκολος
τρόπος για τη μετάβαση είναι να μετατραπούν σε δραχμές οι καταθέσεις σε ευρώ με
μια ισοτιμία 1:1. Η αγοραία αξία της δραχμής βεβαίως θα μειωνόταν. Στην αρχική
φάση, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν χαρτονόμισμα οι τραπεζικές επιταγές σε
δραχμές και τα ομόλογα που έχουν κάποιοι στα χέρια τους.
Η
Τράπεζα της Ελλάδας έπρεπε να έχει επεξεργαστεί κάποιο σχέδιο B, μια που η
έξοδος από το ευρώ μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή. Σε κάθε περίπτωση πάντως,
τα νέα χαρτονομίσματα μπορεί να τυπωθούν γρήγορα, εκτός από το νομισματοκοπείο
στον Χολαργό και σε ειδικές εταιρίες του εξωτερικού, που κάνουν αυτή την
δουλειά. ¶λλωστε τα περισσότερα κράτη δεν διαθέτουν δικά τους νομισματοκοπεία.
Στο βαθμό που τα χαρτονομίσματα δεν είναι έτοιμα την στιγμή της εξόδου, γιατί οι
ελληνικές κυβερνήσεις έχουν αδρανήσει να προετοιμάσουν την χώρα για το σχέδιο Β,
για τις λίγες εβδομάδες της νομισματικής αναστάτωσης που θα ακολουθήσουν, θα
χρησιμοποιηθούν και επιταγές και κάρτες, ενώ σταδιακά θα εισέρχεται και στην
κυκλοφορία το νέο εθνικό νόμισμα. Τα ευρώ θα λειτουργήσουν στην κυκλοφορία από
την πρώτη μέρα, ως ξένο συνάλλαγμα, ενώ όλες οι τιμές θα εκφραστούν στο νέο
εθνικό νόμισμα.
Αυτός
είναι ο εύκολος τρόπος 1:1, για την αρχική μετατροπή της ισοτιμίας, ώστε να μην
χρειάζεται να αλλάξουν τα συστήματα των τραπεζών κλπ. Στο βαθμό που δεν
πληρωθούν τα χρέη προς την Ε.Κ.Τ, όπως και το υπόλοιπο δημόσιο χρέος –που
αντικειμενικά λόγω μεγέθους είναι το ρεαλιστικό σενάριο-είναι εφικτό οι
καταθέσεις να αλλάξουν με ισοτιμία διαφορετική από το 1:1. και πιο συμφέρουσα
για τους καταθέτες. Γιατί οι καταθέσεις είναι σήμερα 160 δις και τα δάνεια 240
δις. ¶ρα θα μπορούσαν οι καταθέσεις σε μέγεθος να πλησιάσουν τα δάνεια μια που
και αυτά θα μετατραπούν σε δραχμές. Από την άλλη για να ενισχυθούν οι καταθέτες
θα μπορούσαν να δοθούν και ειδικές κρατικές εγγυήσεις στις τράπεζες, αν και οι
τράπεζες θα εθνικοποιηθούν.
Αρχικά
η δραχμή θα έχει σαφείς τάσεις υπερβάσεις. Το φιλανδικό μάρκο, π.χ., υποτιμήθηκε
κατά 30% τη δεκαετία του 1990 μετά την ελεύθερη διακύμανση του νομίσματος, μέχρι
να σταθεροποιηθεί περίπου στο 20% κάτω από το προ κρίσης επίπεδο μέσα σε λίγα
χρόνια (Σχεδιάγραμμα 1). Εάν συγκρίνουμε τη σταθερότητα της ελληνικής οικονομίας
έναντι της φιλανδικής εκείνης της εποχής και λάβουμε υπόψη μας τη σημαντική
έλλειψη εμπιστοσύνης της αγοράς για τις ελληνικές πολιτικές αποφάσεις, η
υποτίμηση σαφώς θα ξεπεράσει την υποτίμηση του φιλανδικού μάρκου κατά πάσα
πιθανότητα. Η έλλειψη εμπιστοσύνης της αγοράς είναι εμφανής, π.χ., στις αξίες
των νέων κρατικών ομολόγων που εκδίδονται μετά την αναδιάρθρωση των ομολόγων της
ελληνικής κυβέρνησης, που έχουν μειωθεί κάτω από το 40% της ονομαστικής αξίας
τους.
Μακροπρόθεσμα,
η ισοτιμία καθορίζεται στη βάση εξισορρόπησης της οικονομίας της χώρας. Όσο πιο
ψηλό είναι το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και το ποσοστό της ανεργίας, τόσο
μεγαλύτερη η υποτιμητική πίεση. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της Ελλάδας
βελτιώθηκε στα 2007-2011, επειδή τα μέτρα λιτότητας μείωσαν τις εισαγωγές, ενώ
οι εξαγωγές αυξήθηκαν ελαφρά (Σχεδιάγραμμα 2) . Όμως, ταυτόχρονα, το ποσοστό της
ανεργίας αυξήθηκε στο 20%. Τους τελευταίους μήνες, η ανεργία στην Ελλάδα έφτασε
στο 25%. Το ποσοστό της ανεργίας θα μπορούσε να μειωθεί με δημοσιονομικά μέτρα,
αλλά η χρηματοδότησή τους σε μια χώρα υπερχρεωμένη είναι δύσκολη.»
Αναγκαστικά
η υποτίμηση θα είναι μεγάλη και όπως όλα δείχνουν (έλλειμμα
εξωτερικό-ανεργία-ανταγωνιστικότητα) μεγαλύτερη από 50%. Αυτό σημαίνει ότι ένα
ευρώ θα αξίζει τουλάχιστον όσο μιάμιση νέα δραχμή. Η Ελλάδα όμως μπορεί να βάλει
περιορισμούς στην κυκλοφορία των κεφαλαίων, και έτσι να περιορίσει το εύρος της
υποτίμησης, και να μην επιτρέψει να πουληθούν «επιθετικά» δραχμές για
κερδοσκοπία. Πάντως ακόμη και στην αρχή μπορεί να υπάρξει ένα μικρό
δημοσιονομικό έλλειμμα, ώστε με δημοσιονομικά μέτρα να μειωθεί τμήμα της
ανεργίας, μέσω νομισματικής χρηματοδότης. Σε συνθήκες τέτοιας ύφεσης το να κοπεί
λίγο χρήμα παραπάνω, δεν οδηγεί σε πληθωρισμό. Αν βέβαια υπάρξει διμερές κρατικό
δάνειο, τότε μπορεί να γίνει και επεκτατική δημοσιονομική πολιτική σε συνδυασμό
με την υποτίμηση.
«Η υποτίμηση
θα ωφελήσει τις εξαγωγικές εταιρείες
Αρχικά,
οι ανωμαλίες στις διεθνείς πληρωμές και η μεγάλη αβεβαιότητα για το μέλλον της
Ελλάδας θα δυσχεράνουν τις εξαγωγές. Ποιος θα θέλει να ταξιδέψει σε μια χαοτική
Ελλάδα όπου τα ΑΤΜ δεν λειτουργούν και οι πιστωτικές κάρτες δεν γίνονται
δεκτές;
Αυτό θα συμβεί μόνο στο βαθμό που βγούμε με χαοτικό τρόπο από το ευρώ, δηλαδή
χωρίς προετοιμασία.
Ωστόσο,
με τον καιρό η λειτουργία της κοινωνίας θα αρχίσει να αποκαθίσταται και ένα πιο
ασθενές νόμισμα θα ωφελήσει τον εξαγωγικό τομέα και τον τουρισμό. Οι εταιρείες
μπορούν να μεταφέρουν, εν μέρει ή εξ ολοκλήρου, το όφελος της υποτίμησης στις
τιμές , πράγμα που θα μειώσει τις τιμές σε ευρώ, το οποίο, με τη σειρά του, θα
στηρίξει την ζήτηση για εξαγώγιμα προϊόντα. Η βελτιωμένη ζήτηση θα οδηγήσει στην
ανάγκη πρόσληψης νέων υπαλλήλων. Επιπροσθέτως, η βελτιωμένη επίδοση θα προσφέρει
ευκαιρίες για νέες επενδύσεις. Από τη σκοπιά της εθνικής οικονομίας, η υποτίμηση
είναι πιο ευεργετική όσο περισσότερο τα αποτελέσματά της διοχετεύονται σε
υψηλότερους ρυθμούς απασχόλησης και σε επενδύσεις. Τα οφέλη της υποτίμησης, από
την άλλη, μειώνουν τους περισσότερους μισθούς και αυξάνουν τα άλλα κόστη
παραγωγής. Η
υποτίμηση γενικά αυξάνει το προϊόν και μεταφέρει πιέσεις της κρίσης στο
εξωτερικό. Σωστά γράφεται, η ανεργία θα μειωθεί σημαντικά.
Το
καλάθι της κατανάλωσης θα αλλάξει και ο εισαγόμενος πληθωρισμός, δηλαδή το
πληθωριστικό κύμα της υποτίμησης θα εισέρχεται σταδιακά και μειούμενο από χρόνο
σε χρόνο στις τιμές. Οι εργαζόμενοι μπορούν να πάρουν αρχικά αυξήσεις ίσες με
τον πληθωρισμό, ενώ αργότερα να διεκδικήσουν μερίδιο από την αύξηση του
προϊόντος. Είναι λάθος ότι οι μισθοί θα μειωθούν. Οι μισθοί θα μειωθούν
ονομαστικά, αποτιμώμενοι σε ξένο νόμισμα. Όμως σε σχέση με την αγοραστική
δυνατότητα, αποτιμώμενη σε ένα καλάθι προϊόντων δεν θα μειωθούν, ενώ
μεσοπρόθεσμα μπορούν να αυξηθούν. Επίσης μέσω του φορολογικού συστήματος όπως
και της γενικής εισοδηματικής πολιτικής, ή έξοδος από το ευρώ μπορεί να γίνει
αφετηρία για μια γενναία αναδιανομή του εισοδήματος.
Αν
οι υποχρεώσεις μιας εξαγωγικής εταιρείας μετατραπούν σε δραχμές , η υποτίμηση θα
τις μειώσει σε ευρώ, κάνοντας πιο εύκολη την κάλυψή τους. Η πληρωμή των
υποχρεώσεων που παραμένουν σε ευρώ θα γίνει ευκολότερη μόνο μέσω της υψηλότερης
κερδοφορίας που θα προκύψει από την υποτίμηση. Δυστυχώς για την Ελλάδα , ο
εξαγωγικός της τομέας είναι μικρός.»
Στον
εξαγωγικό τομέα περιλαμβάνεται και ο τουρισμός. Όμως το κύριο επιχείρημα υπέρ
της εξόδου στην Ελλάδα είναι η υποκατάσταση των εισαγωγών από την εγχώρια
παραγωγή. Αυτό είναι κάτι που δεν το αναφέρει ή παρούσα έκθεση και είναι δύσκολα
μετρήσιμο. Όμως αυτή θα πρέπει να είναι η κατεύθυνση και της κρατικής
πολιτικής.
Τα
εγχώρια μέρη θα υποφέρουν από την υποτίμηση:
Η
υποτίμηση, αρχικά, θα είναι βλαπτική για τις εταιρείες που παράγουν για την
εσωτερική αγορά και για τους καταναλωτές. Μισθοί, συντάξεις και άλλοι τύποι
εισοδήματος θα μειωθούν σε πραγματικούς όρους από τη στιγμή που θα μετατραπούν
σε δραχμές. Βεβαίως, οι τιμές των εγχώριων προϊόντων και υπηρεσιών θα μειωθούν
εξίσου, αλλά τα εισαγόμενα προϊόντα θα έχουν τις ίδιες τιμές σε ευρώ.
Δεν
είναι σωστό αυτό. Η αγορά θα στραφεί στα εγχώρια αγαθά. Οι εταιρίες που παράγουν
για το εσωτερικό θα ωφεληθούν. Πρόσφατα, ξένοι οικονομολόγοι, πρότειναν, στο
βαθμό που η Ελλάδα παραμείνει στο ευρώ, να βάλει μεγάλους φόρους στα βιομηχανικά
προϊόντα (αυτοκίνητα, ηλεκτρικά είδη) και γενικά σε προϊόντα που είναι κατ
εξοχήν εισαγόμενα, για να στραφεί η κατανάλωση σε εγχώρια αγαθά για να ανακάμψει
η οικονομία. Δυστυχώς τα κόμματα που υποστηρίζουν το ευρώ στην Ελλάδα, δεν
κάνουν ούτε τέτοιες απλές σκέψεις. Οι
τιμές σε ευρώ των εισαγόμενων μπορεί ακόμη και να αυξηθούν, ενώ η αβεβαιότητα
και οι ανωμαλίες στις πληρωμές θα κάνουν τις εισαγωγές πιο δύσκολες. Αυτό
είναι λάθος. Οι τιμές των εισαγομένων ναι μεν θα αυξηθούν, αλλά σε πολλά
είδη όχι ανάλογα με την υποτίμηση, μια που και οι εισαγωγείς θα αναγκαστούν να
ρίξουν τις τιμές, που είναι μονοπωλιακές. Εδώ μπορεί να υπάρξει και κρατική
παρέμβαση. Όντως για ένα διάστημα μερικών μηνών θα υπάρξει αβεβαιότητα και ίσως
κάποιες ελλείψεις σε ορισμένα αγαθά. Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα είναι η
τιμή των καυσίμων , που πιθανώς θα αυξηθεί, αυξάνοντας το κόστος εταιρειών και
νοικοκυριών. Αυτό είναι λάθος. Σήμερα η βενζίνη έχει φτάσει περίπου τα 2
ευρώ. Στα δυο αυτά ευρώ, το μισό ευρώ πάνω-κάτω είναι η πραγματική τιμή και το
1,5 ευρώ φόροι. Αν η νέα ισοτιμία είναι 1 ευρώ = 1,5 δραχμή, τότε η πραγματική
τιμή θα είναι 0,75 της δραχμής, ακόμα και αν είχαμε φόρους 100% (που είναι
υπερβολικοί) τότε θα κοστίζει 1,5 δραχμή. Η τελική τιμή των καυσίμων θα είναι
αποτέλεσμα μιας συνολικής οικονομικής πολιτικής, που θα περιλαμβάνει μέτρα για
τον πληθωρισμό, την ανταγωνιστικότητα, τις ανάγκες των πολιτών, την φορολογία,
την κοινωνική δικαιοσύνη και τα δημόσια έσοδα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η
Ελλάδα είναι η τρίτη πιο ακριβή χώρα σε βενζίνη στον κόσμο και αυτό έγινε κατ’
εντολή του μνημονίου και των ξένων δανειστών. Και γι’ αυτό το λόγο χρειάζεται το
«Σχέδιο Β’».
Ο
πληθωρισμός θα επιταχυνθεί και το ποσοστό της ανεργίας θα αυξηθεί, προκαλώντας
κοινωνικά προβλήματα. Εδώ αντιφάσκει η έκθεση όσο αφορά την ανεργία, με τα
προηγούμενα. Το μόνο βέβαιο της εξόδου είναι ότι η ανεργία θα μειωθεί σημαντικά.
Ο πληθωρισμός θα αυξηθεί λόγω, του εισαγόμενου πληθωρισμού αλλά όχι πολύ. Το
πρόβλημα μας τουλάχιστον στην αρχή δεν θα είναι ο πληθωρισμός γιατί ή ύφεση
είναι βαθιά, θα είναι η γρήγορη έξοδος από την ύφεση.
Τα
έσοδα των εταιρειών που παράγουν για την εσωτερική αγορά θα είναι σε δραχμές.
Ωστόσο, οι εταιρείες αυτές θα έχουν ακόμη έξοδα σε ευρώ, π.χ. για πρώτες ύλες.
Το κόστος θα αυξηθεί ως αποτέλεσμα της υποτίμησης και η κερδοφορία θα μειωθεί.
Στο βαθμό που τα δάνεια μετατρέπονται σε δραχμές , η άμεση επίδραση στην
εξυπηρέτηση του χρέους θα παραμείνει ελάχιστη. Από την άλλη, δάνεια που μένουν
σε ευρώ θα είναι όλο και πιο δύσκολο να αποπληρωθούν. Η εγχώρια αγορά δεν θα
ωφεληθεί από την υποτίμηση μέχρι να αυξήσουν οι εξαγωγικές εταιρείες το
προσωπικό και τις επενδύσεις τους. Όπως είπαμε και πριν αυτό είναι λάθος, η
εγχώρια αγορά θα ωφεληθεί από την στροφή της κατανάλωσης στα εγχώρια αγαθά. Όσο
για το κέρδος των επιχειρήσεων, δεν θα μειωθεί αφού τις αυξήσεις των τιμών
κόστους (ή μέρος τους) μπορούν να την περάσουν στην τελική τιμή (αλλιώς πως θα
ανέβει ο πληθωρισμός που γράφουν παραπάνω;), ενώ συγχρόνως η αγορά τους θα
διευρυνθεί. Όλα τα δάνεια θα γίνουν βέβαια δραχμές. Θα έχουν πρόβλημα μόνο
επιχειρήσεις, που έχουν πάρει δάνεια από το εξωτερικό και θα χρειαστούν κρατική
στήριξη.
Το δημόσιο χρέος
θα αναδιαρθρωθεί:
Ο
δημόσιος τομέας έχει εγχώριο και εξωτερικό χρέος. Στην Ελλάδα, τα κρατικά
ομόλογα τα κρατούν κυρίως οι εγχώριες τράπεζες που τα έχουν αγοράσει με
χρηματοδότηση της ΕΚΤ. Αυτό
ακριβώς τονίσαμε και παραπάνω. Δώσαμε κρατικές εγγυήσεις, ετσι πήραν δάνεια οι
ελληνικές τράπεζες 60 δις από την Ε.Κ.Τ., αγόρασαν ελληνικά ομόλογα από ξένες
τράπεζες, τα ομόλογα αυτά κουρεύτηκαν, χρεοκόπησαν οι ελληνικές τράπεζες, αλλά
«χρωστάμε τις εγγυήσεις!!!». Είναι ασύλληπτο αυτό που συνέβη για αυτά τα 60 δις.
Το
εξωτερικό χρέος βρίσκεται στα χέρια κυρίως άλλων χωρών του ευρώ μέσω των δύο
πακέτων βοήθειας, του ΔΝΤ και της ΕΚΤ. Η υποτίμηση του νέου νομίσματος θα
αυξήσει το βάρος του χρέους του ελληνικού δημόσιου τομέα, εάν το χρέος αυτό
μείνει σε ευρώ και τα δημόσια έσοδα είναι σε δραχμές. Πριν από την αναδιάρθρωση
των δανείων του ιδιωτικού τομέα την άνοιξη του 2012, το δημόσιο χρέος υπέκειτο
πρωταρχικά στο ελληνικό δίκαιο, αλλά τα νέα ομόλογα που εκδόθηκαν με την
αναδιάρθρωση ακολουθούν το αγγλικό δίκαιο, κάνοντας πιο δύσκολη την μετατροπή
των δανείων σε δραχμές.
Δυστυχώς είναι έτσι και μόνο η παύση πληρωμών μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή του
συσχετισμού υπέρ μας.
Η
Ελλάδα θα ανακοινώσει ότι δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τα χρέη της, επειδή δεν
λαμβάνει πλέον τα τρέχοντα πακέτα στήριξης, μετά την έξοδο από το
ευρώ.
Είναι απολύτως σωστό.
Ωστόσο, θα γίνουν προσπάθειες διαπραγμάτευσης για τα χρονοδιαγράμματα
εξυπηρέτησης του χρέους ή , τουλάχιστον, της μερικής αποπληρωμής του, επειδή οι
εξαγωγές που θα αυξηθούν λόγω υποτίμησης του νομίσματος αυξάνουν τα φορολογικά
έσοδα. Οι οφειλέτες θα υποστηρίξουν τις αξιώσεις τους στα
δικαστήρια.
Η Ελλάδα δεν πρέπει να περιμένει από τα δικαστήρια, γιατί εκεί υπάρχει το δίκαιο
του ισχυρού, αλλά θα προχωρήσει σε πολιτικές διαπραγματεύσεις.
Είναι
προς το συμφέρον της Ελλάδας να πληρώσει εν μέρει το χρέος της, προκειμένου να
διατηρήσει την ιδιότητα του μέλους της Ε.Ε.
Αυτό δεν είναι καθόλου δεδομένο, ότι είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας. Η
νομισματική πολιτική δεν φτάνει για να βγάλει την χώρα μπροστά. Είναι
βραχυπρόθεσμη και αναγκαστική λύση για να απαλλαγούμε από το χρέος και να βγούμε
από την βαθιά κρίση. Είναι η αφετηρία για μια άλλη πορεία. Θα χρειαστεί όμως
βιομηχανική και αγροτική πολιτική και εκεί αναγκαστικά θα συγκρουστούμε με την
Ε.Ε.. Το ίδιο ισχύει και με την εθνικοποίηση των τραπεζών, ώστε το πιστωτικό
σύστημα, μέσω διαφορικών επιτοκίων να στηρίζει τους κλάδους, τους τομείς, τους
συνεταιρισμούς, τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που προσφέρουν στην
ανασυγκρότηση της οικονομίας. Τα εθνικά εργαλεία για την ανάπτυξη, τα δημόσια
αγαθά, τα «κλειδιά» της οικονομίας και οι ανάλογοι κλάδοι, δεν μπορεί να
εξυπηρετούν το ιδιωτικό κέρδος και την απληστία ξένων και ντόπιων μονοπωλίων και
κεφαλαίων, μετατρέποντας την χώρα με τους κατοίκους της σε αποικία για να
ληστευθεί. Το νερό, οι εγκαταστάσεις και το δίκτυο της ΔΕΗ, οι υποδομές, οι
δρόμοι, τα λιμάνια και τα αεροδρόμια, οι τηλεπικοινωνίες, θα αποτελέσουν μοχλούς
για την πρόοδο και το δημόσιο συμφέρον. Αν
είναι η Ελλάδα, ανάμεσα σε αυτά και στην Ε.Ε. να πρέπει να διαλέξει, σίγουρα δεν
την συμφέρει να διαλέξει την Ε.Ε. Η
μερική αποπληρωμή επίσης συμβάλλει στην επιστροφή στις διεθνείς
χρηματοπιστωτικές αγορές.» Οι
αγορές ξεχνούν γρήγορα. Στο βαθμό που υπάρξει ανάκαμψη, οι αγορές θα μας
δανείσουν αμέσως. Επίσης, το ελληνικό κράτος θα μπορούσε να βρει προσωρινά
δάνεια, συνάπτοντας διμερείς συμφωνίες με άλλα κράτη. Όμως, το ελληνικό κράτος
φεύγοντας από το ευρώ, σύντομα θα στηρίζεται στην εγχώρια αποταμίευση, όπως στο
παρελθόν και θα επισκέπτεται τις αγορές σε έκτακτες
περιστάσεις.
Οι άμεσες
απώλειες από την έξοδο της Ελλάδας είναι ασήμαντες:
Οι
άμεσες επιπτώσεις της ελληνικής αποχώρησης από το ευρώ είναι περιορισμένες για
τη Φιλανδία και για τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης. Η Ελλάδα είναι μικρή
χώρα, οι άλλες έχουν ήδη προετοιμαστεί για την έξοδό της και το μεγαλύτερο μέρος
του κρατικού χρέους που ήταν στα χέρια ιδιωτών επενδυτών έχει ήδη αναδιαρθρωθεί.
Το εμπόριο της Φιλανδίας με την Ελλάδα είναι ελάχιστο και τα εισπρακτέα
ασήμαντα. Οι αξιώσεις του δημόσιου τομέα από την Ελλάδα φτάνουν περίπου τα 6
δισ. ευρώ.»
Αυτή η διαπίστωση είναι σωστή. Τόσο ο επίσημος τομέας, όσο και η Ε.Κ.Τ. αντέχουν
μια διαγραφή του συνολικού ελληνικού χρέους. Σίγουρα δεν αντέχουν μια διαγραφή
των χρεών συνολικά του Νότου και για αυτό θα πρέπει να συγκρατήσουν τους
κραδασμούς, όπως άλλωστε λέει και παρακάτω ή έκθεση. Ίσως το πιο επικίνδυνο
στοιχείο της ελληνικής αποχώρησης, για το ευρώ και την Ε.Ε., είναι η δημιουργία
ενός νέου πολιτικού και οικονομικού παραδείγματος για την Μεσόγειο, όπως και η
ανατροπή γεωπολιτικών ισορροπιών στην περιοχή.
