Αφιέρωμα στις καταλήψεις: «Στην κατάληψη της ζωής μας, απαντάμε με καταλήψεις»

Αφιέρωμα στις καταλήψεις: «Στην κατάληψη της ζωής μας, απαντάμε με καταλήψεις»

Στις 20 Δεκεμβρίου αστυνομικές δυνάμεις εισβάλλουν στην κατάληψη Βίλλα Αμαλίας, μετά από ανώνυμη καταγγελία και συλλαμβάνουν 8 άτομα. Στις 28/12 η ΕΛ.ΑΣ. μπαίνει αυτή τη φορά, στο κτήριο της ΑΣΟΕΕ και με πρόσχημα την πάταξη του παρεμπορίου κάνει φύλλο και φτερό στέκια αριστερών οργανώσεων και αυτοδιαχειριζόμενους χώρους, ενώ κατάσχεται ο εξοπλισμός του ραδιοφωνικού σταθμού 98fm. Στις 9/1/13 πραγματοποιείται αστυνομική επιχείρηση στην κατάληψη Σκαραμαγκά, ενώ την ίδια μέρα αναρχικοί ανακαταλαμβάνουν τη Βίλλα Αμαλίας. Δύο ώρες αργότερα η αστυνομία προχωρά σε νέα επιχείρηση εκκένωσης, συλλαμβάνοντας αυτή τη φορά 93 άτομα. Στις 15/1 η αστυνομία εισβάλλει στην παλαιότερη εν ενεργεία κατάληψη, αυτής της Λέλας Καραγιάννη 37. Συνολικά 14 άτομα προσαγάγονται, αλλά λίγες ώρες αφήνονται ελεύθερα και το κτήριο ανακαταλαμβάνεται. Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Νίκος Δένδιας, εξήγγειλε ότι όλες οι καταλήψεις θα διαλυθούν και θα αξιοποιηθούν από το Δημόσιο. "Οι χώροι είναι πιο δημόσιοι από ποτέ", απαντούν στην «Αυγή» της Κυριακής συμμετέχοντες στους αυτοδιαχειριζόμενους χώρους, αλλά και κάτοικοι των περιοχών όπου εδρεύουν. «Δεν αποτελούν ορμητήρια βίας, αλλά πολιτιστικά, πολιτικά και κοινωνικά κέντρα, που καλύπτουν σημαντικές ανάγκες, που ξεκινούν από τη στέγαση και φτάνουν στην ανταλλαγή ιδεών», λένε με μία φωνή.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Κώστας Παπαντωνίου - Μανώλης Γασπαράκης

«Η Βίλλα έμεινε ζωντανή χάρη σε εμάς, τα... κακοποιά στοιχεία»

Από το 1973 και για 17 ολόκληρα χρόνια η Βίλλα Αμαλίας, ήταν ένα από τα πολλά εγκαταλειμμένα παλιά κτήρια της Αθήνας. Από τη στιγμή που πέρασε στα χέρια του Δημοσίου έπαψε να λειτουργεί. Ο Οργανισμός Σχολικών Κτηρίων την άφησε στο έλεος της φθοράς του χρόνου, χωρίς να δείξει ποτέ το παραμικρό ενδιαφέρον για την αξιοποίησή της. Αντιεξουσιαστές αποφάσισαν να την καταλάβουν και να της δώσουν ζωή το 1990. Οι κάτοικοι αντιμετώπιζαν το γεγονός επιφυλακτικά. Σύντομα όμως "τα παιδιά της κατάληψης" έγιναν μέρος της καθημερινότητάς τους.

"Το κτήριο βρισκόταν σε άθλια κατάσταση. Ήταν παρατημένο από όλους τους φορείς. Κρατήθηκε στη ζωή με πολύ κόπο. Εμείς οι... άνομοι το συντηρήσαμε", λέει με νόημα στην "Αυγή" ο Λ., μέλος της κατάληψης στη Βίλλα Αμαλίας. «Δεν μιλώ εκ μέρους της συνέλευσης», τονίζει. Δεν θέλει να «καπελώσει» με τα λεγόμενά του τους υπόλοιπους συμμετέχοντες. Μιλά για το πώς ο ίδιος βίωσε την κατάληψη και το πώς λειτουργούσε.

"Η λογική της κατάληψης βασίζεται στην αυτενέργεια. Στην απουσία της διαμεσολάβησης. Ποτέ δεν λειτούργησε με προεδρεία. Όλες οι αποφάσεις λαμβάνονταν μέσω της συνέλευσης της κατάληψης και η δράση καθοριζόταν από όσους είχαν δραστηριοποιηθεί".

Στον χώρο της Βίλλας Αμαλίας αναπτύχθηκαν με την πάροδο του χρόνου μια σειρά από δραστηριότητες. Οι επιλογές πολλές και για όλους. Μαθήματα ελληνικών σε μετανάστες, μαθήματα μουσικής, ομάδες θεάτρου, προβολές ταινιών και ντοκιμαντέρ, εργαστήριο ραπτικής κάλυπταν μια ευρεία γκάμα αναγκών και προτιμήσεων. Υπήρχαν ακόμα βιβλιοπωλείο, τυπογραφείο και καφενείο, ενώ συχνά γίνονταν συναυλίες, με την πανκ σκηνή να βρίσκει πρόσφορο έδαφος.

Ένα κύτταρο πολιτισμού "κόντρα στην υπάρχουσα κουλτούρα, του γυμναστήριου και του σκυλάδικου" και μάλιστα χωρίς το παραμικρό αντίτιμο. Φαίνεται όμως ότι ενοχλούσε. "Πολλοί λένε ότι μας χρησιμοποιούν για να αποπροσανατολίσουν τον κόσμο. Η Βίλλα Αμαλία όμως πάντα ενοχλούσε. Μας έχουν πάει τρεις φορές στα δικαστήρια και τις τρεις αθωωθήκαμε. Η Βίλα ενοχλούσε και ενοχλεί γιατί προτείνει έναν άλλο τρόπο ζωής και οργάνωσης και όχι, εξατομικευμένο μοντέλο ζωής. Προτείνει τη συλλογική ζωή, τη συλλογική αντίσταση, μια ζωή που δεν αρέσει στην εξουσία. Ενοχλούσε γιατί πραγματοποιούσε συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις χωρίς αντίτιμο".

Τα τελευταία 3-4 χρόνια "η κατάσταση έχει γίνει πολύ δύσκολη". Δεν είναι λίγοι όσοι θεωρούν πως η εκ διαμέτρου αντίθετη εικόνα της πλατείας Βικτωρίας με αυτή του Αγίου Παντελεήμονα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον συνεχή αγώνα των καταληψιών. "Η Χρυσή Αυγή έχει στήσει ένα νέο Απαρτχάιντ. Στη Βικτώρια αυτό δεν υπάρχει. Όλα αυτά τα χρόνια έχουν διοργανωθεί αντιρατσιστικές διαδηλώσεις, χαριστικά παζάρια, συσσίτια, συλλογικές κουζίνες. Δημιουργούνταν γέφυρες επικοινωνίας. Δεν υπάρχει για μας ο διαχωρισμός".

Ο νόμος για τη χρησικτησία θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο, αλλά "είμαστε ενάντια στη λογική της ιδιοκτησίας" και υπογραμμίζει "ότι ο χώρος είναι πιο δημόσιος από ποτέ", γεγονός που αποδεικνύεται από τη μαζική προσέλευση στις εκδηλώσεις αλλά και από τη μαζική συμμετοχή στις διαδικασίες για τη λειτουργία της κατάληψης.

Θεωρεί ακόμα απαράδεκτο "να μην αξιοποιούνται τόσα άδεια παρατημένα σπίτια, τη στιγμή που υπάρχουν χιλιάδες άστεγοι. Στη Βίλλα Αμαλίας, εκτός από την κατάληψη ενός χώρου, είχαμε μια κατάληψη στέγης".

Το προφίλ όσων συμμετείχαν δεν αποτελείται από... "κακοποιά στοιχεία. Είμαστε άνθρωποι όπως όλοι. Νέοι, μεσήλικες, εργαζόμενοι, άνεργοι, φοιτητές. Δεν είμαστε ζάμπλουτοι, ούτε κληρονόμοι μεγάλων περιουσιών. Ζούμε μέσα στην πραγματικότητα". Το κυριότερο όμως είναι ότι οι γείτονες έχουν αγκαλιάσει την προσπάθεια που γινόταν. "Κρατάμε επαφές. Δεν θα αποκοπούμε λόγω του Δένδια".

«Η κατάληψη Σκαραμαγκά ήταν κέντρο πολιτισμού»

Το εγκαταλειμμένο για χρόνια κτήριο επί της Πατησίων, στο οποίο είχε μείνει για κάποια χρόνια η Μαρία Κάλλας, ιδιοκτησίας του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου, αναγεννήθηκε τον Μάρτιο του 2009, όταν άτομα του αντιεξουσιαστικού χώρου και του ανταγωνιστικού κινήματος αποφάσισαν να το καταλάβουν και να το μετατρέψουν σε χώρο αυτοστέγασης, κοινωνικής ζωής και δράσης. Ο χώρος με τα χρόνια ανακαινίστηκε από το μεράκι των πολιτών και απέκτησε, μεταξύ άλλων, αυτοδιαχειριζόμενο καφενείο, αίθουσα προβολών, συλλογική κουζίνα, εργαστήριο ραπτικής, αίθουσα χορού και άθλησης, πίστα αναρρίχησης, ξυλουργείο, βιβλιοθήκη και εργαστήριο πληροφορικής.

«Τα παιδιά της κατάληψης αξιοποίησαν το κτήριο, το επισκεύασαν και το συντήρησαν. Ήταν ένας ανοιχτός χώρος χωρίς εμπόδια, ο καθένας μπορούσε να μπει. Δεν ενοχλούσαν κανέναν, τους ακούγαμε μόνο όταν είχε η ΓΣΕΕΕ κάποια συγκέντρωση και έβγαζαν έξω τα μεγάφωνα», μας λέει ο κ. Σταύρος, ιδιοκτήτης καταστήματος κοντά στη Σκαραμαγκά. Όσον αφορά τις κατηγορίες περί διακίνησης ναρκωτικών που έχουν ακουστεί, είναι απόλυτος. «Όσα χρόνια είμαι εδώ, δεν αντιλήφθηκα το παραμικρό. Ουσιαστικά η παρουσία τους, για εμάς που δεν συμμετείχαμε, περνούσε απαρατήρητη».

Παρόμοια άποψη έχει και ο Σταύρος, υπάλληλος του καταστήματος, ο οποίος, όμως, δεν μπορεί να κρύψει τη θλίψη του που δεν είχε την ευκαιρία να συμμετέχει στην κατάληψη. «Το κτήριο “Σκαραμαγκά” ήταν ένα κέντρο πολιτισμού με πολλές δραστηριότητες, όπως μαθήματα χορού. Τα παιδιά της κατάληψης δε μας ενόχλησαν ποτέ, δεν έχουμε αντιμετωπίσει κανένα πρόβλημα. Ούτε συμμορίες υπήρχαν ούτε τίποτα. Μετανιώνω που δεν πήγα ποτέ από εκεί, έστω για έναν καφέ», καταλήγει.

«Η κατάληψη περνούσε απαρατήρητη, τους καταλάβαινα μόνο όταν έβαζαν μουσική. Αλλά και αυτή δεν ενοχλούσε, ήταν πάντα σε λογικά πλαίσια. Όσα χρόνια είμαι εδώ, δεν είχα την παραμικρή ενόχληση», επιβεβαιώνει και ο κ. Θεόδωρος.

Ενδεικτική είναι και η μαρτυρία ενός γείτονα της κατάληψης, που αναρτήθηκε στο Διαδίκτυο: «(...)Από τις αρχές του 2009, οπότε και το εγκαταλελειμμένο και ετοιμόρροπο κτήριο κατελήφθη, τα παιδιά που το διαχειρίζονταν μόνο καλό έκαναν και στο κτήριο, και στη γειτονιά μας.

Από βρόμικο κουφάρι, εστία μόλυνσης, μικροεγκληματικότητας, πρέζας και κλοπιμαίων, το μετέτρεψαν σε ζωντανό οργανισμό. (...) Διατήρησαν τον δρόμο πεντακάθαρο. Συντήρησαν το κτήριο. Οργάνωσαν προβολές, γεύματα, εργαστήρια. Μέχρι και επισκέψεις στο διαμέρισμα της Μαρίας Κάλλας οργάνωναν, πριν σκληρύνουν τα πράγματα τα τελευταία 2 χρόνια. (...)Δεν ξέρω τι θα 'βρει' η Ασφάλεια μέσα, ξέρω όμως ότι από σήμερα το βράδυ, εγώ ως 'νομοταγής' πολίτης του πολύπαθου κέντρου της Αθήνας, δεν θα αισθάνομαι ούτε ησυχότερος ούτε ασφαλέστερος, το αντίθετο».

«Στην κατάληψη της ζωής μας, απαντάμε με καταλήψεις»

Στο Χαϊδάρι, στη διασταύρωση Κουμουνδούρου και Νικομηδείας, βρίσκεται το παλιό δημαρχείο, που φέρει το όνομα του Δημήτρη Γιαχνή, βουλευτή της ΕΔΑ. Το 1933-34 είχε εγκατασταθεί εκεί ο Γερμανός κατάσκοπος Όττο Χέρτσφλερ. Η αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων με το τέλος του πολέμου τον έφεραν πίσω στην πατρίδα και το κτήριο στο Ελληνικό Δημόσιο. Μέχρι το 2005 είχε χρησιμοποιηθεί ως σχολείο, ως Δημαρχείο, ως αστυνομικό τμήμα, αλλά και ως Πνευματικό Κέντρο. Από τότε χρειάστηκαν ακριβώς 7 χρόνια για να χρησιμοποιηθεί και πάλι.

Άνθρωποι όλων των ηλικιών και από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους ένωσαν τις δυνάμεις τους και σταμάτησαν τα σχέδια της δημοτικής αρχής για τη δημιουργία Πολιτιστικού Κέντρου που θα αντικαταστήσει το παλαιό δημαρχείο και θα κοστίσει ούτε λίγο ούτε πολύ 3 εκατομμύρια ευρώ. Θέλησαν να το αξιοποιήσουν βάζοντας στην άκρη την εμπορευματική λογική.

Στις 4 Ιανουαρίου του 2012 κατέλαβαν τον χώρο και μέσα σε έναν χρόνο κατάφεραν να κάνουν κάτι παραπάνω από αισθητή την παρουσία τους, σχηματίζοντας τον «Ιστό». Στηρίζονται αποκλειστικά στην εθελοντική δράση.

Στον χώρο διοργανώνονται συχνά πυκνά εκδηλώσεις, σεμινάρια αυτομόρφωσης και πρακτικά εργαστήρια, στο πλαίσιο των δράσεων της ομάδας «Κοινωνικής Οικονομίας-Αυτάρκειας. Οργανώνονται ακόμα συζητήσεις, εκδηλώσεις, προβολές, παρουσιάσεις βιβλίων, ενώ στον περιβάλλοντα χώρο έχουν πραγματοποιηθεί συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις γιορτές και κινηματογραφικές προβολές

Γίνονται επίσης μαθήματα σε παιδιά γυμνασίου και λυκείου, μαθήματα ξένων γλωσσών και μουσικών οργάνων, ενώ λειτουργούν στον χώρο ελεύθερα τμήματα γιόγκα, αυτογνωσίας, χορού, καθώς και ελεύθερα καλλιτεχνικά - εικαστικά εργαστήρια για παιδιά και ενήλικες, όπως και παιδικά τμήματα μουσικοκινητικής και μουσικοθεατρικού παιχνιδιού. Στα κελιά που υπήρχαν, αντί να κρατούνται άνθρωποι, πλέον φυλάσσονται τρόφιμα.

Αν και η πρώτη κατάληψη στην Ελλάδα έγινε στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο κόσμος αγνοεί τι σημαίνει κατάληψη. Αγνοεί τους όρους με τους οποίους συγκροτείται και πώς λειτουργεί. Του φαίνεται κάτι ξένο. "Κι όμως δεν είναι. Δεν θέλαμε να χτιστεί ένα τερατούργημα. Άνθρωποι που γνωριζόμασταν συγκεντρωθήκαμε και αποφασίσαμε να καταλάβουμε έναν δημόσιο χώρο που είχε εγκαταλειφθεί και θα μπορούσε να αποτελέσει μια ακόμα σημαντική δομή αλληλεγγύης και δημιουργίας", δηλώνει στην "Αυγή" ο Νίκος Καρούνης.

Στο γιατί είναι πιο σημαντικό από ποτέ να υπάρχουν αυτοί οι χώροι, η Μαγδαληνή απαντά «Πρέπει να στηρίζουμε τους χώρους αλληλεγγύης. Χώρους που αποτελούν πυρήνες ελευθερίας, έκφρασης και διαλόγου. Χώρους που αποτελούν διέξοδο και μια εναλλακτική πρόταση για ζωή. Στην κατάληψη τη ζωής μας, απαντάμε με καταλήψεις».

Ο Βοτανικός Κήπος που «άνθισε» χάρη στους κατοίκους

Δημιουργήθηκε με πρότυπο τον Βοτανικό Κήπο της Κοπεγχάγης, όμως ο Βοτανικός Κήπος της Πετρούπολης, ένα έργο του πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ, δεν κατάφερε ποτέ να επιτελέσει τον σκοπό για τον οποίο φτιάχτηκε. Το κράτος τού γύρισε επιδεικτικά την πλάτη, ο χώρος μαράζωσε, λεηλατήθηκε και θύμιζε κάτι από χωματερή. Μέχρι που πολίτες της Πετρούπολης και των δυτικών προαστίων αποφάσισαν να δώσουν ξανά ζωή στον Κήπο. Με δικά τους έξοδα ανακαίνισαν τον χώρο, αποκατέστησαν τις ζημιές και, από χωματερή που ήταν, τον μετέτρεψαν σε έναν εναλλακτικό τόπο ανταλλαγής ιδεών, καφενείου, τόπο συναντήσεων, πολιτιστικών εκδηλώσεων.

«Είναι, μέρα με τη νύχτα, ο χώρος έχει αποκτήσει μία εντελώς διαφορετική εικόνα. Προηγουμένως ήταν σε άθλια κατάσταση, με ακαθαρσίες, σπασμένα τζάμια και σύριγγες. Ένας επικίνδυνος για την υγεία χώρος. Χαρά στο κουράγιο των παιδιών που ασχολήθηκαν», μας λέει η κ. Καλλιόπη, κάτοικος της περιοχής. Όπως μάλιστα επισημαίνει, ο Βοτανικός Κήπος έχει γίνει το σημείο αναφοράς στην Πετρούπολη. «Όλη η γειτονιά έχει αγκαλιάσει την πρωτοβουλία. Μικροί και μεγάλοι συμμετέχουν, ο καθένας με τον τρόπο του. Πλέον βλέπεις οικογένειες και μικρά παιδιά στον χώρο, μία εικόνα που μας είχε λείψει».

«Το πάρκινγκ τους, πάρκο μας»

Στην καρδιά των Εξαρχείων, στο οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ των οδών Χαριλάου Τρικούπη, Ναυαρίνου, Ζωοδόχου Πηγής και Διδότου, βρίσκεται το αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο Ναυαρίνου. Ένας χώρος που λειτουργεί «σαν τόπος παιχνιδιού και περιπάτου, συνεύρεσης και επικοινωνίας, άθλησης, δημιουργίας και προβληματισμού, καταργώντας τα στεγανά της διαφορετικής ηλικίας, καταγωγής, μορφωτικού επιπέδου, κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης», όπως σημειώνουν οι κάτοικοι της περιοχής. Μέχρι τα τέλη του 2008, ο χώρος για χρόνια παρέμενε νοικιασμένος σαν πάρκινγκ.

Με τη λήξη όμως της μίσθωσης του πάρκινγκ, οι κάτοικοι πήραν την κατάσταση στα χέρια τους. Στις 7 Μαρτίου 2009 οι κάτοικοι, μαζί με τη συλλογικότητα «Εμείς, Εδώ και Τώρα και για Όλους Εμάς», οργανώνουν εκδήλωση όπου ενθουσιώδεις κάτοικοι και δυναμικοί υποστηρικτές ενωμένοι καταλαμβάνουν τον χώρο και απαιτούν το αυτονόητο, το πάρκινγκ να γίνει πάρκο. Σπάνε την άσφαλτο με κομπρεσέρ και κόφτες, φέρνουν φορτηγά με χώμα, φυτεύουν δέντρα και λουλούδια και το γιορτάζουν. Η ανταπόκριση και η δυναμική του κόσμου ξεπερνάει κάθε προσδοκία και το πάρκο γεννιέται.

Από τότε άρχισαν να οργανώνονται εβδομαδιαίες κινηματογραφικές προβολές, καθώς και παιδικές, πολιτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, ενώ πρόσφατα άρχισε να δημιουργείται στον χώρο του πάρκου κι ένα περιβόλι για την εκπαίδευση σε θέματα καλλιέργειας και τη σποροπαραγωγή παραδοσιακών ποικιλιών. Το πάρκο συνδιαμορφώνεται από μια ανοιχτή συλλογικότητα κι αλλάζει μέρα με τη μέρα. Κάθε ιδέα μπορεί να εκφραστεί και τίποτα δεν απορρίπτεται χωρίς διάλογο και επιχειρήματα.

«Είναι ένας χώρος κοινωνικοποίησης, ένας χώρος ανοιχτός σε όλους. Πραγματοποιούνται διάφορες κινηματογραφικές προβολές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, ενώ έχουν γίνει και αρκετές αποτρεπτικές κινήσεις ενάντια στα ναρκωτικά. Η γνώμη μου, αν μη τι άλλο, είναι θετική, στηρίζω την προσπάθεια όσο μπορώ», λέει στην «Αυγή» της Κυριακής ένας καταστηματάρχης της περιοχής. Το πάρκο, όπως σημειώνει, απέκτησε ζωή, αλλάζοντας άρδην την εικόνα των Εξαρχείων.

Το αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο Ναυαρίνου αγκαλιάστηκε από μικρούς και μεγάλους και κατάφερε να κάνει πραγματικότητα «αυτό που σχεδόν 20 χρόνια τώρα το κράτος και ο δήμος με τους θεσμούς και τα “φιλόδοξα” προγράμματά τους απαξίωναν. Ένα πάρκο στη γειτονιά μας», λένε με μία φωνή οι κάτοικοι.

Πηγή: Η ΑΥΓΗ