Για τη γραμμή της αντεπίθεσης του ΚΚΕ

Για τη γραμμή της αντεπίθεσης του ΚΚΕ

Είναι σωστή η γραμμή της αντεπίθεσης;

Στην τελευταία δεκαετία και πιο πριν, η ηγεσία του ΚΚΕ προβάλλει τη γραμμή της αντεπίθεσης του κινήματος, που θα ανατρέψει τις κυρίαρχες πολιτικές και τις δυνάμεις του κεφαλαίου, ανοίγοντας το δρόμο για τη λαϊκή εξουσία. Αυτή η γραμμή διαλαλείται σε αναρίθμητες κομματικές αποφάσεις, λόγους ηγετικών στελεχών, άρθρα του «Ριζοσπάστη», κοκ, αποτελώντας κεντρικό σύνθημα του ΚΚΕ. Είναι όμως μια σωστή πολιτική γραμμή, δηλαδή ανταποκρίνεται στα καθήκοντα που έβαζε και βάζει η ιστορική κατάσταση στο κίνημα; Η ολόπλευρη απάντηση στο παραπάνω ερώτημα θα απαιτούσε μια μπροσούρα, που θα καταδείκνυε ολοκληρωμένα όχι μόνο το ασύστατο της συγκεκριμένης γραμμής, αλλά και πώς συνυφαίνεται με όλη την τακτική και στρατηγική του ΚΚΕ, οδηγώντας την ηγεσία του σε μια απολιθωμένη στάση απόσπασης από την πραγματικότητα. Και μια στοιχειώδης εξέταση όμως θα δείξει το βαθιά λαθεμένο χαρακτήρα της λογικής της αντεπίθεσης.

Χρήστος Κεφαλής (Συνεργάτης του Πολιτικού Καφενείου)

Η περίοδος μετά το 1990-91 ήταν πανθομολογούμενα μια περίοδος ήττας και υποχώρησης για το παγκόσμιο κομμουνιστικό και εργατικό κίνημα, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ και την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Σε όλη τη διάρκειά της, ο ιμπεριαλισμός διατήρησε μεγάλη υπεροχή δυνάμεων, εκδηλωμένη με την κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού, τη δυσφήμηση των ιδεών του σοσιαλισμού, την αναμόρφωση της κοινωνίας στα πρότυπα του κέρδους και του καθολικού ανταγωνισμού. Αυτή η πρωτοβουλία της αντίδρασης δεν μειώθηκε αλλά εντάθηκε με την έναρξη της μεγάλης παγκόσμιας κρίσης του 2008, που έδωσε το έναυσμα για μια γενικευμένη επίθεση ενάντια σε ό,τι απέμενε από τις κατακτήσεις του εργατικού κινήματος.

Από αυτή την απλή ανάγνωση της κατάστασης προκύπτει ότι η γραμμή του ΚΚΕ περί αντεπίθεσης είναι λαθεμένη, ότι δεν ανταποκρίνεται στη φύση των καθηκόντων του κινήματος. Πραγματικά, τα καθήκοντα που έβαζε στην τελευταία 20ετία η κατάσταση στο κίνημα είναι βασικά καθήκοντα αμυντικά, για την απόκρουση της αντιδραστικής επίθεσης. Η ουσία της «αντεπίθεσης» του ΚΚΕ είναι να υπερπηδά το σύνολο αυτών των καθηκόντων στο όνομα καθηκόντων ακόμη ανεπίκαιρων, εμποδίζοντας έτσι τη συγκέντρωση των δυνάμεων του κινήματος μέσα από την επαρκή οργάνωση της άμυνας.

Ένα ιστορικό παράδειγμα: η κριτική του Τρότσκι στη σταλινική πολιτική στη Γερμανία

Η ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος γνωρίζει πλήθος περιπτώσεις όπου κορυφαίοι μαρξιστές, όπως ο Λένιν, ο Τρότσκι κ.ά., σε στιγμές ηττών και υποχώρησης, αναγνώρισαν την πραγματική κατάσταση και υπέδειξαν την ενδεδειγμένη τακτική. Μια εξαιρετικά επίκαιρη τέτοια περίπτωση προσφέρει η άνοδος του ναζισμού στη Γερμανία.

Είναι γενικά αποδεκτό ότι η τωρινή κατάσταση σε Ελλάδα και Ευρώπη έχει μεγάλη αναλογία με την οικονομική κρίση του 1929. Τότε το κίνημα δεχόταν επίθεση από τις παραδοσιακές αστικές δυνάμεις κάθε χώρας, που εφάρμοζαν παρόμοιες πολιτικές λιτότητας, και τον ανερχόμενο φασισμό. Σήμερα επίσης δέχεται επίθεση από δυο μεριές, την εγχώρια αστική τάξη και την Ευρωπαϊκή Ένωση από τη μια, και το νεοφασισμό από την άλλη.

Στη Γερμανία, το 1929 ο σταλινισμός έκανε τη ριζικά λαθεμένη εκτίμηση ότι η κρίση σήμαινε την άμεση ωρίμανση της επανάστασης και ότι το ζητούμενο ήταν να παραμεριστούν οι ρεφορμιστές σοσιαλδημοκράτες ως κύριο εμπόδιο. Αυτό αντιπροσώπευε μια πολιτική «επαναστατικής επίθεσης», η οποία οδήγησε στην άρνηση του ενιαίου μετώπου και τη θεωρία του σοσιαλφασισμού.

Σε μια πληθώρα άρθρων και βιβλίων του ο Τρότσκι απάντησε ότι η παραπάνω εκτίμηση της κατάστασης ήταν απατηλή και ότι το κίνημα βρισκόταν σε αμυντική θέση: «Η τακτική του Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος στην άμεση περίοδο», έλεγε, «πρέπει να αποβλέπει στην επίθεση ή στην άμυνα; Απαντάμε: στην άμυνα. Αν η αναμέτρηση γινόταν σήμερα σαν αποτέλεσμα της επίθεσης του κομμουνιστικού κόμματος, η προλεταριακή πρωτοπορία θα τσακιζόταν από το μπλοκ του κράτους και του φασισμού… Αντίθετα, όσο οι φασίστες θα φαίνονται… σαν επιθετικό στρατόπεδο, τόσο περισσότερο θα έχουμε δυνατότητες όχι μόνο να συντρίψουμε την επίθεση των φασιστών, αλλά επίσης να περάσουμε σε νικηφόρα αντεπίθεση… Πρέπει να πλησιάσουμε τους σοσιαλδημοκράτες εργάτες στο πεδίο της άμυνας για να τους οδηγήσουμε μετά σε αποφασιστική αντεπίθεση» (Λ. Τρότσκι, Γερμανία, ο Φασισμός και το Εργατικό Κίνημα, Πρωτοποριακή Βιβλιοθήκη, σελ. 29-31). Σε αυτή τη βάση ο Τρότσκι δεν έδειξε μόνο τη σωστή γραμμή του ενιαίου μετώπου αλλά πρόβλεψε τα καταστροφικά αποτελέσματα της σταλινικής πολιτικής.

Η ηγεσία του Γερμανικού ΚΚ και ο Στάλιν επέμειναν στη λαθεμένη τους εκτίμηση της κατάστασης και την επιθετική γραμμή που απέρρεε από αυτή, προσφέροντας ουσιαστικά την εξουσία στον Χίτλερ.

Μια πρακτική αναλογία

Η λογική της αντεπίθεσης δεν υποστηρίζεται σήμερα μόνο από την ηγεσία του ΚΚΕ. Ορισμένες κινηματικές ομάδες και ακτιβιστές, όπως το κίνημα «Δεν πληρώνω», προβάλλουν το ίδιο σύνθημα. Εδώ το σύνθημα της αντεπίθεσης εκφράζει κυρίως την ανυπομονησία των απλών αγωνιστών, που αποτελεί, βέβαια, κακό σύμβουλο στην εκτίμηση της κατάστασης.

Με την ηγεσία του ΚΚΕ, η γραμμή της αντεπίθεσης καλύπτει κάτι εντελώς διαφορετικό: την απροθυμία, ανικανότητα και πεισματική άρνηση των γραφειοκρατών του Περισσού να ασχοληθούν με τα πραγματικά αμυντικά καθήκοντα του κινήματος στην παρούσα φάση. Προτιμούν αντίθετα να κατασκευάζουν ένα φανταστικό κόσμο όπου είναι οι κορυφαίοι και πιο ασυμβίβαστοι επαναστάτες, για να κρύβουν από τον εαυτό τους και τους άλλους την αδυναμία τους να σταθούν σαν επαναστάτες στον πραγματικό κόσμο.

Μια αναλογία θα βοηθήσει να το δείξουμε αυτό παραστατικά. Ας φανταστούμε ένα δρόμο ταχείας κυκλοφορίας, που θέλουν να περάσουν μερικοί πεζοί διαβάτες (το λαϊκό κίνημα) και ο επίδοξος οδηγός τους (η ηγεσία του ΚΚΕ). Από πίσω τους κυνηγούν κάποιοι ληστές (η Ευρωπαϊκή Ένωση) ενώ αυτοκίνητα περνούν με μεγάλη ταχύτητα και συχνότητα στο δρόμο (οι διάφοροι Μιχαλολιάκοι), απειλώντας να τους πατήσουν, αν περάσουν απρόσεκτα. Προφανώς για να περάσουν το δρόμο, οι διαβάτες θα πρέπει να δείξουν μεγάλη προσοχή, βρίσκοντας μια στιγμή όταν θα υπάρχει κενό ανάμεσα στα αυτοκίνητα.

Η «αντεπίθεση» της ηγεσίας του ΚΚΕ και οι επινοήσεις της για να τη δικαιολογεί, όπως η αναβίωση του Στάλιν ως κορυφαίου, δήθεν, επαναστάτη, συνιστά μια πλήρη αυτό-εξαπάτηση. Αυτό που κάνουν είναι να φαντάζονται ότι έχουν ήδη περάσει το δρόμο και προχωρούν ανεμπόδιστα στις λαϊκές εξουσίες, ενώ στην πράξη, όσο εξαρτάται από αυτούς, ρίχνουν το κίνημα στις ρόδες των αυτοκινήτων. Γι’ αυτό η ηγεσία του ΚΚΕ, όσες επαναστατικές, κομμουνιστικές πόζες και αν παίρνει, βοηθά στην πράξη το έργο της αντίδρασης και του φασισμού. Αρκεί να σκεφτούμε πού θα ήμασταν σήμερα αν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε προσφέρει μια διέξοδο στις τελευταίες εκλογές –έχοντας ήδη απέναντι τη Χρυσή Αυγή ίσως στο 15% και την ηγεσία του ΚΚΕ αλλού– για να το αντιληφθούμε αυτό.

Είναι βέβαια αλήθεια ότι η αντεπίθεση του κινήματος θα εκδηλωθεί κάποια στιγμή. Στη μεγάλη κρίση του 1929 το κίνημα πέρασε ένα αμυντικό στάδιο στα 1929-34, σημαδεμένο από τη νίκη των ναζί στη Γερμανία, και ακολούθησε η αντεπίθεση στα 1935-38 με τα Λαϊκά Μέτωπα, που παρά τα προβλήματα και τις αντινομίες της, παρήγαγε μια μεγάλη επανάσταση στην Ισπανία. Είναι λογικό να αναμένεται ότι κάτι ανάλογο θα συμβεί και τώρα και ότι η αντεπίθεση αυτή, δεδομένου του αδιεξόδου όπου οδηγείται η Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν θα αργήσει πολύ. Μόνο που η αντεπίθεση δεν μπορεί να προκληθεί τεχνητά με ηχηρές εκκλήσεις. Μπορεί μόνο να βοηθηθεί και να επισπευστεί αναγνωρίζοντας τα βασικά αμυντικά καθήκοντα που εξακολουθεί να βάζει η κατάσταση και προετοιμάζοντας μέσα από την πάλη γι’ αυτά το κίνημα για τις μελλοντικές επιθετικές μάχες. Το να το αγνοεί κανείς αυτό, προκρίνοντας, όπως η ηγεσία του ΚΚΕ, άκαιρες «αντεπιθέσεις» σημαίνει να οδηγείται σε πλήρη απόσπαση από την πραγματικότητα, σε πολιτική και ιδεολογική στειρότητα.

*Ο Χρήστος Κεφαλής είναι χημικός και συγγραφέας, μέλος της ΣΕ της Μαρξιστικής Σκέψης.