Νομοθετώντας τη φρίκη

Νομοθετώντας τη φρίκη

Αν ο μισθός είναι δείκτης δημοκρατίας, από την Κυριακή το βράδυ τα κόμματα του μνημονιακού «συνταγματικού» τόξου απέχουν από τους νεοναζί κατά 4 ευρώ και 60 λεπτά.

Πέρσι το Γενάρη, απαντώντας σε ερώτηση του Αλέξη Τσίπρα στη Βουλή, ο αλήστου μνήμης Λουκάς Παπαδήμος προειδοποιούσε ότι «η κυβέρνηση δεν μπορεί να μην εξετάσει το ρόλο του μισθολογικού κόστους». Θυμάστε το ακαταμάχητο σκεπτικό: «Οι άνεργοι δεν έχουν κατώτατο μισθό, ούτε 13ο και 14ο μισθό, και πρέπει να νοιαστούμε και γι΄αυτό». Εξάλλου, όπως το έθετε ο ίδιος, «είναι προτιμότερο να υπάρχουν ανοιχτές επιχειρήσεις με λίγο χαμηλότερες αποδοχές, αντί κλειστές επιχειρήσεις και περισσότεροι άνεργοι». Σε κάθε περίπτωση, δεν υπήρχε λόγος ανησυχίας: από την επανεξέταση των στρεβλώσεων (sic) θα εξαιρούνταν οι χαμηλόμισθοι, σε μια εποχή που ο ελάχιστος μισθός, τουλάχιστον στα χαρτιά, βρισκόταν στα 876,62 (βλ. εδώ).

Του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Δεκαπέντε μήνες μετά ο κ. Παπαδήμος είναι παρελθόν. Είναι απών, όμως δεν έφυγε ποτέ. Ενώ λοιπόν οι περιττοί μισθοί καταργήθηκαν, ενώ ο ελάχιστος ελαχιστοποιήθηκε περαιτέρω, κι ενώ η ανεργία αντί να πέσει εκτινάχτηκε, η διαδικασία ψήφισης του πολυνομοσχεδίου έδειξε για μια ακόμα φορά με πόση ευχέρεια μπορεί η φρίκη να επιβάλλεται ως ευαισθησία. Με μια αιφνιδιαστική τροπολογία, κερασάκι στην τούρτα της διαδικασίας-εξπρές με την οποία ο «ναός της Δημοκρατίας» ξαναέγινε υποχείριο της πλειοψηφίας, ο κατώτατος μισθός καταργήθηκε. 170 βουλευτές υπερψήφισαν, ως μέσο αντιμετώπισης της ανεργίας, την λειτουργία προγραμμάτων στην Τοπική Αυτοδικοίκηση με μισθούς 490 ευρώ, φροντίζοντας μάλιστα οι μηνιαίες απολαβές για εργαζόμενους κάτω των 25 ετών να μην ξεπερνούν τα 427 ευρώ. Μικρή λεπτομέρεια: Στους κοινωνικά ευαίσθητους εκατόν εβδομήντα, καταμετρήθηκαν υπερηφάνως και αυτοί της Δημοκρατικής Αριστεράς. Κι ας ήταν οι ίδιοι που, μόλις πριν από λίγους μήνες, είχαν αρνηθεί να ψηφίσουν τα εργασιακά του τρίτου Μνημονίου...

Χρειάζεται πολλή προσπάθεια για να αποτιμήσει κανείς με νηφαλιότητα αυτό που συνέβη το βράδυ της Κυριακής -και δεν αναφερόμαστε καν στη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, τη διατήρηση του χαρατσιού, την απελευθέρωση επαγγελμάτων ή την επίσπευση των απολύσεων στο Δημόσιο, με την οποία επιστρέφουν οι φρονηματικές διώξεις. Χρειάζεται τόση νηφαλιότητα, όσος αντίστοιχα είναι και ο κυνισμός με τον οποίο επιβάλλεται, ως μέσο υπέρ των ανέργων, η επιδείνωση της ζωής των εργαζομένων και η κρατική χορηγία της εργασίας τους στο αφεντικό-δουλοκτήτη. Χρειάζεται τόση νηφαλιότητα, όση και η εγκληματική ανοησία που προϋποθέτει το να θεωρείς το τσάκισμα του κατώτατου μισθού μέσο συγκράτησης της ανεργίας, στήριξης των επιχειρήσεων, αύξησης της κατανάλωσης, ώθησης της ανάπτυξης ή ενίσχυσης των εσόδων. Για να είμαι ειλικρινής, πιστεύω ότι ούτε αυτά δεν σκέφτονται. Το θέμα είναι να συνεχιστεί η κοινωνική μηχανική του Μνημονίου, μήπως και σε μισθολογικές συνθήκες Ανατολικής Ευρώπης πειστούν να έρθουν επιτέλους οι επενδυτές. Αλλά με τι θα αγοράζουν τα προϊόντα τους οι εργαζόμενοι των 427 ευρώ; Άδηλον.

Επιμένω: Θέλει πολλή προσπάθεια, και άλλο τόσο αμοραλισμό, για να εξωραϊσει κανείς τη φρίκη, όσο στενό κοινοβουλευτικό κορσέ κι αν της φόρεσε η πλειοψηφία αυτής της Βουλής. Τόσο αμοραλισμό, όσο και το να λες σε έναν άνθρωπο 25 χρονων ότι θα δουλεύει για έναν μισθό ίσο με το επίδομα ανεργίας μέχρι πρότινος. Τόσο αμοραλισμό, όσο και το να αντιμετωπίζεις την ανεργία φτιάχνοντας στρατούς ανθρώπων που αρκούνται στην επιβίωση, και που γι΄ αυτήν θα επιστρατεύσουν λυτούς και δεμένους: Δεν είναι καλύτερο από το τίποτα ένα προγραμματάκι στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, έστω και για 400 τόσα ευρώ;

Το μέτρο σύγκρισης γι΄ αυτό που ψήφισε την Κυριακή το βράδυ η Βουλή, το έδωσε με ένα σχόλιο στη σελίδα του στο fb ο Βασίλης Παπαστεργίου: «Το 2008 η απεργία των εργατών γης στη Μανωλάδα είχε ως αποτέλεσμα το μεροκάματο να ανέβει στα 23,50 ευρώ τη μέρα. Τότε μιλάγαμε για "σύγχρονους σκλάβους". Σήμερα η Βουλή ψήφισε το ημερομίσθιο των 19,60 ευρώ». Άλλοι, στο ίδιο μήκος κύματος, συνέκριναν το νέο ημερομίσθιο με τα 15 ευρώ μεροκάματο που προβλέπει ο χρυσαυγίτικος ΟΑΕΔ «μόνο για Έλληνες».

Είναι δυσοίωνο, αλλά δυστυχώς περί αυτού πρόκειται: Από την Κυριακή το βράδυ, τα κόμματα της (αστικής, έστω) δημοκρατίας, απέχουν από τους νεοναζί κατά 4 ευρώ και 60 λεπτά.

Πηγή: RedNotebook

Η αντιπαιδαγωγική «λογιστική» του υπουργείου Παιδείας

Η αντιπαιδαγωγική «λογιστική» του υπουργείου Παιδείας

Μαθητές «σαρδέλες» σε πολυπληθή τμήματα και περισσότεροι από 25.000 εκπαιδευτικοί σε αναγκαστική μετακίνηση, αργία και απόλυση, τα επόμενα 2 χρόνια, είναι μερικές από τις συνέπειες που θα επιφέρει στη δημόσια εκπαίδευση η τροπολογία. Με μια ρύθμιση-αστραπή το υπουργείο Παιδείας αυξάνει το ωράριο των καθηγητών, νομοθετεί υποχρεωτικές μεταθέσεις, ενώ τις επόμενες μέρες σχεδιάζει νέες συγχωνεύσεις σχολικών μονάδων, υπερφόρτωση των σχολικών τμημάτων με 30 μαθητές, «κόψιμο» ειδικοτήτων στο «νέο» Γενικό και πολυτεχνικό Λύκειο και εξετάσεις πανελλαδικού χαρακτήρα σε όλες τις τάξεις του Γενικού Λυκείου. Οι συνέπειες των αλλαγών αυτών είναι τραγικές καθώς σημαίνουν μόνιμη έξοδο 10.000 αναπληρωτών εκπαιδευτικών, αναγκαστικές μετακινήσεις τα επόμενα δύο χρόνια 10.000-15.000 μόνιμων εκπαιδευτικών, απολύσεις εκπαιδευτικών διαφόρων ειδικοτήτων που δεν «χωράνε» στους νέους σχεδιασμούς και μείωση κατά 10.000 των μόνιμων θέσεων εργασίας στη σχολική εκπαίδευση (οργανικών θέσεων). Παράλληλα, η ανακοίνωση του νέου Γενικού και Τεχνολογικού Λυκείου και του νέου συστήματος πρόσβασης στην Ανώτατη Εκπαίδευση που αναμένεται μέσα στον Μάιο θα δρομολογήσει μαζική απόρριψη χιλιάδων μαθητών μέσα από την «παλινόρθωση» μιας εξεταστικοκεντρικής οργάνωσης του Λυκείου που θα ξεθεμελιώσει την εκπαιδευτική διαδικασία.

Έρευνα του Χρήστου Κάτσικα

Συνθήκες γαλέρας
Η αντιπαιδαγωγική «λογιστική» του υπουργείου Παιδείας στο όνομα του «εξορθολογισμού» αντιμετωπίζει τους μαθητές σαν αριθμούς και τους «πλεονάζοντες» εκπαιδευτικούς σαν περιπλανώμενο θίασο που θα τριγυρίζουν από σχολείο σε σχολείο κάνοντας μία, δύο ή και τρεις ώρες, όπου υπάρχουν κενά για να συμπληρώσουν το ωράριό τους.
Είναι πλέον σαφές ότι τα επόμενα δύο χρόνια, εφόσον υλοποιηθούν οι ρυθμίσεις του υπουργείου Παιδείας, χιλιάδες εκπαιδευτικοί θα αναγκαστούν να αλλάξουν μόνιμη εγκατάσταση λόγω των υποχρεωτικών μετακινήσεων εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, ενώ χιλιάδες άλλοι, μέσα από την κατάργηση οργανικών θέσεων, θα απολυθούν. Οσοι απομείνουν (ας μην ξεχνάμε ότι μόνο τα τελευταία τρία χρόνια έχουμε μείωση των μόνιμων και συμβασιούχων εκπαιδευτικών σε ποσοστό περίπου 18% του συνολικού πληθυσμού τους), θα αναγκαστούν να εργάζονται σε συνθήκες γαλέρας, ενώ την ίδια ώρα πάνω τους θα κινείται απειλητικά το φάντασμα της αργίας και της διαθεσιμότητας (βλ. ΠΙΝΑΚΑ 1).
Παράλληλα, με τις καταργήσεις σχολείων και τμημάτων και τη «σαρδελοποίηση» των μαθητών σε πολυπληθή τμήματα επιδεινώνονται οι συνθήκες άσκησης του εκπαιδευτικού έργου και ανοίγουν οι δρόμοι της απο-μόρφωσης και της εγκατάλειψης του δημόσιου σχολείου. Γιατί είναι γνωστό ότι πέρα από όλα τα άλλα οι συνθήκες εργασίας των εκπαιδευτικών είναι και συνθήκες μάθησης των αγοριών και των κοριτσιών που φοιτούν στη σχολική εκπαίδευση.
Η πρόσφατη αύξηση του ωραρίου των εκπαιδευτικών, αυτή καθ’ εαυτήν, θα δημιουργήσει εκρηκτικά προβλήματα. Αν και ο επίσημος κρατικός λόγος χέρι χέρι με τις ηλεκτρονικές μας γκουβερνάντες, τα ΜΜΕ και τους παλατιανούς δημοσιογράφους, πασχίζουν να πείσουν την κοινή γνώμη ότι οι εκπαιδευτικοί είναι οι «τεμπέληδες της εύφορης κοιλάδας», ότι εργάζονται ελάχιστες ώρες την ημέρα και λίγους μήνες τον χρόνο, όλες οι έρευνες αποδεικνύουν ότι το επάγγελμα του εκπαιδευτικού κατέχει μία από τις πρώτες θέσεις στον κατάλογο των στρεσογόνων επαγγελμάτων. Οι εκπαιδευτικοί ανήκουν στην ομάδα των επαγγελματιών που είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στο «σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης».
Στην πραγματικότητα το διδακτικό ωράριο των καθηγητών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση αρχίζει από τις 21 ώρες την εβδομάδα και αποκλιμακώνεται ανάλογα με τα χρόνια υπηρεσίας σε 19, 18 και τελικά 16 μετά την εικοσαετία. Ταυτόχρονα, όμως, το ωράριο εργασίας φτάνει μέχρι τις 30 ώρες, τουλάχιστον, υποχρεωτικά, αλλά στην πράξη μπορεί να υπερβαίνει και τις 40 και περιλαμβάνει ένα πλήθος γραφειοκρατικών εργασιών και καθηκόντων, προκειμένου να λειτουργήσει το σχολείο!
Επαγγελματική εξουθένωση
Αν συνυπολογίσουμε και την εργασία στο σπίτι, που συνίσταται στην προετοιμασία της διδασκαλίας για την επόμενη μέρα και τη διόρθωση των συχνών γραπτών εργασιών των μαθητών, προκύπτει ένας αυξημένος όγκος ωρών που ξεπερνά, κατά πολύ, το ημερήσιο οκτάωρο!
Η επαγγελματική εξουθένωση είναι ένα σύνδρομο σωματικής και ψυχικής εξάντλησης στο πλαίσιο του οποίου ο εκπαιδευτικός κατακλύζεται από έλλειψη ενθουσιασμού και προσδοκιών, απογοήτευση, απάθεια, αδράνεια, χάνει το ενδιαφέρον του και τα όποια θετικά συναισθήματα έχει για τους μαθητές του, διαμορφώνει αρνητική εικόνα για τον εαυτό του και αδυνατεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που ανακύπτουν κατά την εκπαιδευτική διαδικασία.
Στην Ελλάδα, η έρευνα συγκλίνει ότι ένα μεγάλο ποσοστό των εκπαιδευτικών βιώνει υψηλή ή μεσαία συναισθηματική εξάντληση, ενώ καταγράφεται επίσης ότι ένα ακόμη μεγαλύτερο τμήμα εκπαιδευτικών αισθάνεται πως δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό στη δουλειά του.
Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήσαμε την περίοδο Οκτώβριος 2012–Φεβρουάριος 2013 σε 645 εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, φαίνεται καθαρά ότι ένα μεγάλο τμήμα εκπαιδευτικών βρίσκεται ή έχει ξεπεράσει τα όρια της επαγγελματικής εξουθένωσης και ως κυριότερες αιτίες εντοπίζει την επιδείνωση των εργασιακών σχέσεων, το μισθολογικό και την κατάσταση που επικρατεί μέσα στις σχολικές μονάδες (Βλ. ΠΙΝΑΚΑ 2).
Πηγή: efsyn.gr

Στρατηγικές επιλογές και δυνατότητες της Αριστεράς

Στρατηγικές επιλογές και δυνατότητες της Αριστεράς

Η κρίση εντείνεται. Η κυβέρνηση είναι απλός τοποτηρητής των «αγορών» που έχουν μετατρέψει τη χώρα σε προτεκτοράτο τους. Βαδίζουμε από το κακό στο χειρότερο και η απελπισία κερδίζει έδαφος. Πολιτική λύση δεν διαφαίνεται άμεσα, αλλά μόνο δύο εκδοχές υπάρχουν: ή μια αριστερή κυβέρνηση με το λαό ενεργοποιημένο, ή μια αυταρχική κυβέρνηση που θα αναλάβει να μας «σώσει» με ό,τι αυτό σημαίνει. Για να αποκτήσει η ριζοσπαστική Αριστερά την πολιτική ηγεμονία σε μια κοινωνική πλειοψηφία που θα της επιτρέψει και να πάρει την κυβέρνηση και να αποκρούσει τις απόπειρες αποσταθεροποίησης που θα ακολουθήσουν, οφείλει να έχει μια σαφή και πειστική στρατηγική ρήξης. Ρήξης με τη μνημονιακή πολιτική, αλλά και με τις πολιτικές που οδήγησαν στην κρίση. Η ηγεμονία αυτή δεν θα επιτευχθεί κάνοντας φραστικές υποχωρήσεις για να μην τρομάξουν κάποιοι υποτιθέμενοι μελλοντικοί σύμμαχοι, αλλά εξειδικεύοντας τη στρατηγική ρήξης και εξόδου από την κρίση ώστε να μεταπεισθούν και να προσχωρήσουν τα κοινωνικά στρώματα του κόσμου της εργασίας που είναι ακόμη επιφυλακτικά.

Βένιος Αγγελόπουλος

Διαβάστε: Τι σημαίνει για σας η Επανάσταση σήμερα;

Αυτό είναι εφικτό, γιατί οι προγενέστερες βεβαιότητες θρυψαλιάζονται, το σύστημα πολιτικής εκπροσώπησης αποσυντίθεται και οι άνθρωποι είναι δεκτικοί σε καινούργιες προοπτικές – όσοι τουλάχιστον δεν έχουν άμεσα συμφέροντα στο παλιό. Τα στοιχεία της ρήξης, της εναλλακτικής πορείας, πρέπει να είναι ορατά από τώρα, ως πρόπλασμα του μέλλοντος, όχι μετά την αλλαγή κυβέρνησης, διότι ώριμο φρούτο δεν υπάρχει: Αν η προοπτική της ανάκαμψης δεν γίνει πενηνταράκια, δεν θα έχουμε ούτε ανάκαμψη ούτε πενηνταράκια.
Αν οι στόχοι και η στρατηγική πρέπει να είναι σαφείς, τα θέματα τακτικής δεν μπορούν (και δεν πρέπει) να περιγραφούν με ακρίβεια από πριν, τόσο γιατί η συγκυρία αλλάζει και παίζουν αστάθμητοι παράγοντες, όσο και γιατί δεν χρειάζεται να αποκαλύπτεις στον αντίπαλο τα τακτικά σου σχέδια. Για παράδειγμα, το θέμα του νομίσματος είναι κυρίως θέμα τακτικής. Αφενός, σε κάθε αλλαγή νομίσματος χάνουν οι φτωχοί και κερδίζουν οι πλούσιοι, οπότε δεν υπάρχει εκ προοιμίου η λαϊκή στήριξη. Αν όμως μια νομισματική αλλαγή υιοθετηθεί από μια αριστερή κυβέρνηση ως αμυντική ενέργεια απέναντι σε έναν οικονομικό πόλεμο από μεριάς του χρηματιστικού κεφαλαίου και των πολιτικών υπαλλήλων του, τότε η λαϊκή στήριξη είναι πολύ πιο εύκολο να επιτευχθεί. Αυτό σημαίνει ότι δεν κραδαίνεις την έξοδο από το ευρώ ως απειλή (για ποιον; Θύμωσε ο αγάς κι έκοψε τ’ αχαμνά του;), επεξεργάζεσαι όμως από τώρα τα εναλλακτικά σχέδια για όλες τις περιπτώσεις. Και δηλώνεις με σαφήνεια ότι αυτό που δεν είναι ταμπού είναι η απρόσκοπτη διακίνηση του χρήματος.
Στο σημερινό στάδιο, η κοινωνική γείωση είναι απαραίτητη για τη διεύρυνση της επιρροής της ριζοσπαστικής Αριστεράς (και συγκεκριμένα του Σύριζα), και αυτό δεν ταυτίζεται με την προσπάθεια εκλογικής ενίσχυσης. Πρωτεύει οι δραστηριότητες αλληλεγγύης, ανυπακοής και ανατροπής να ενισχυθούν και να πολλαπλασιαστούν με κάθε τρόπο χωρίς κομματικά καπελώματα. Και αυτό, για πολλούς μέσα στο Σύριζα, αποτελεί πρώτη προτεραιότητα. Αποτελεί επίσης αναγκαίο ανάχωμα για να αντιμετωπιστεί ο ναζιστικός κίνδυνος και η εξάπλωσή του.
Τέλος, η προσπάθεια αναβάθμισης του Σύριζα από πολιτικό φορέα του 4% στο 27% (και παραπάνω, εφόσον διεκδικεί την εξουσία), είναι ένα εγχείρημα που φρενάρεται από την αδράνεια και την εσωστρέφεια. Για να μετατραπεί ο Σύριζα σε ένα μαζικό δημοκρατικό και αποτελεσματικό φορέα, οφείλει να απαλλαγεί από τα βαρίδια του παραγοντισμού και του φόβου του νέου, οφείλει να ενσωματώσει τα δημοκρατικά διδάγματα του κινήματος των πλατειών. Αυτό απαιτεί διακίνηση της πληροφορίας και οριζόντια επικοινωνία μεταξύ των οργανωτικών κυττάρων βάσης, όπως και αμφίδρομη επικοινωνία βάσης και κορυφής, με κατάλληλη χρήση ηλεκτρονικών μέσων. Και απαιτεί επίσης όλες οι αποφάσεις να παίρνονται από όργανα υπεύθυνα τα οποία λογοδοτούν, και όχι σε διαδρόμους. Απαιτεί να γίνει ο Σύριζα, και μάλιστα με το επερχόμενο συνέδριό του, πόλος έλξης. Όχι για κομματάρχες που αναζητούν νέα πολιτική στέγη, αλλά για άτομα με κοινωνικές ευαισθησίες. Γι’ αυτούς που δεν θα έρθουν για να αναλωθούν σε στείρες αντιπαραθέσεις μηχανισμών αλλά σε μια τιτάνια προσπάθεια κοινωνικής και εθνικής αναγέννησης την οποία μόνον η Αριστερά μπορεί να αναλάβει.

(Εφημερίδα Συντακτών, 29/4/2013)

http://venios.wordpress.com/

Ο χριστιανισμός και η κοινωνική χειραφέτηση

Ο χριστιανισμός και η κοινωνική χειραφέτηση

{Ο χριστιανισμός ως λαϊκή ουτοπία, ενσάρκωσε την ανάγκη των ανθρώπων που στενάζουν υπό το καθεστώς της ταξικής καταπίεσης να αναζητήσουν προοπτικές λύτρωσης και δικαιοσύνης, αντλώντας από αυτές κουράγιο, ελπίδα και νόημα ζωής. Και είναι εξόχως κατανοητό ότι σε εποχές όπου έλειπαν οι υλικές προϋποθέσεις της κοινωνικής χειραφέτησης αυτή η αναζήτηση μπορούσε να καταλήξει μόνο σε φανταστικές λύσεις. Για αιώνες οι άνθρωποι μόνο σε φανταστικούς χωροχρόνους μπορούσαν να τοποθετήσουν τον καθολικό θρίαμβο της δικαιοσύνης, της συναδέλφωσης και της αγάπης}… Ειδοποιό και πλέον σημαντικό στοιχείο του χριστιανισμού αποτελεί το πρόταγμα θησαυρού - καθολικής αγάπης. Η αγάπη προς τον πλησίον, ως απόρροια της αγάπης προς το θεό, συνιστά ύψιστη εντολή, η οποία αποκτά την πιο δραματική εκδοχή της στην απαίτηση της αγάπης προς τον εχθρό. Η έμφαση στην αγάπη συνδέεται με την προσπάθεια αντιμετώπισης ενός κόσμου γενικευμένης εχθρότητας. Ο χριστιανισμός, ως κληρονόμος της ιουδαϊκής παράδοσης και της μυθολογικής αναφοράς στην έξοδο των πρωτόπλαστων από τον παράδεισο, διαφυλάσσει τη μακρινή ανάμνηση της επώδυνης καταστροφής με τη γένεση της ταξικής κοινωνίας των αρχικά άμεσων – φυσικών δεσμών των ανθρώπων προς αλλήλους και προς τη φύση εντός της κοινότητας του γένους. Συνάμα, ο χριστιανισμός αποτέλεσε ιδιότυπη διαμαρτυρία ενάντια στην κατάσταση αποξένωσης στην οποία βρίσκονται εγκλωβισμένοι οι εκπεσόντες άνθρωποι, υποσχόμενος τη λύτρωση από αυτή στο πλαίσιο του θείου σχεδίου μυστηριακής σωτηρίας του κόσμου.

Περικλής Παυλίδης

Η μεταφυσική προοπτική της βασιλείας των ουρανών, της ριζικής ανακαίνισης της ανθρώπινης ύπαρξης, συγκροτεί μιαν ουτοπία απόλυτης κλίμακας, εντός της οποίας οι άνθρωποι διαμέσου της παρέμβασης θείων δυνάμεων επιτυγχάνουν όλα αυτά που είναι ανέφικτα βάσει των δικών τους – αναπόδραστα περιορισμένων φυσικών και κοινωνικών δυνάμεων: οριστική νίκη επί του θανάτου, της αμαρτίας, της αποξένωσης και της αδικίας.Όπως σε κάθε θρησκεία έτσι και στο χριστιανισμό η μορφή του θείου (το οποίο στη φαντασιακή συγκρότησή του τοποθετείται πάνω από κάθε χωροχρονικό περιορισμό και αποκτά απόλυτη υπεροχή έναντι του φυσικού κόσμου) λειτουργεί ως εγγύηση της ικανοποίησης των πλέον σημαντικών-υπαρξιακών αναγκών των ανθρώπων.Το στοιχείο αυτό της απόλυτα εγγυημένης και ολοκληρωτικής λύτρωσης που επαγγέλλεται ο χριστιανισμός προσδίδει ψυχική δύναμη στον πιστό, ο οποίος θα πρέπει να συνεχίσει να ζει σε ένα κόσμο αποξένωσης και αδικίας. Γι’ αυτό και, όπως σημειώνει ο Μαρξ, η θρησκεία ως «αναστεναγμός του καταπιεζόμενου πλάσματος» και «καρδιά ενός άκαρδου κόσμου» λειτουργεί συνάμα και ως«όπιο του λαού». Σε αυτή την ιδιότητα της απόλυτης ουτοπίας συνίσταται και το ισχυρό αντικομφορμιστικόστοιχείο του χριστιανισμού.

Ο χριστιανός διακατέχεται από τη βεβαιότητα ότι η αυθεντική ζωή τον περιμένει σε ένα μεταφυσικό μέλλον και ότι η σωτήρια προοπτική της υπάρξεώς του βρίσκεται στα χέρια του πανάγαθου θεού. Η πεποίθηση αυτή του επιτρέπει να αντιμετωπίζει με ψυχικό σθένος και ενίοτε να αμφισβητεί ενεργά θεσμούς και εξουσίες, οι οποίες, παρά τα μέσα εξαναγκασμού που διαθέτουν, φαντάζουν ασήμαντες και ανίσχυρες μπροστά στον αρωγό των ταπεινών και καταφρονεμένων θεό -παντοκράτορα. Όχι τυχαία, σε συγκεκριμένες ιστορικές περιπτώσεις, όπως στα κινήματα των αγροτών του όψιμου Μεσαίωνα, τα προτάγματα των αγώνων για κοινωνική χειραφέτηση ενδύθηκαν τον ιδεολογικό μανδύα ριζοσπαστικών εσχατολογικών και εξισωτικών ερμηνειών του χριστιανισμού. Αν όμως η ριζοσπαστική διάσταση της χριστιανικής ουτοπίας προκύπτει από τον απόλυτα υπερβατικό χαρακτήρα της, από το γεγονός ότι ο τελικός σκοπός της βρίσκεται διαρκώς πέραν των οποιωνδήποτε ιστορικά συγκεκριμένων οικονομικών και κοινωικο-πολιτικών καταστάσεων, στονίδιο ακριβώς υπερβατικό χαρακτήρα οφείλεται και ο ισχυρότατος κομφορμισμός που τη διακρίνει.

Η αισιόδοξη προσήλωση του χριστιανού στην επουράνια προοπτική της υπάρξεώς του έχει ως προϋπόθεση την βαθύτατη απαισιοδοξία του αναφορικά με τις προοπτικές της επίγειας ζωής του.Και δεδομένου ότι η βασιλεία των ουρανών «πραγματώνεται» από μια άχρονη, ανεξάρτητη από τους ανθρώπους και ακατάληπτη θεία πρόνοια, η λύτρωση του πιστού από τα δεινά της επίγειας «κοιλάδας των δακρύων» αποσπάται αποφασιστικά από τη βούληση και δράση του. Μάλιστα αποτελεί μέγιστη αλαζονεία και ύβρη να θεωρήσει ποτέ ο χριστιανός ότι δύναται με τις δικές τους δυνάμεις να επιτύχει αυτή τη λύτρωση, να υπερβεί την κατάσταση της αποξένωσης και του ανταγωνισμού. Έτσι ο πιστός ωθείται σε μοιρολατρική αποδοχή της κυρίαρχης πραγματικότητας, αποθαρρυνόμενος από προσπάθειες συνολικής και ριζικής κοινωνικής χειραφέτησης.

Υπό το πρίσμα της παραπάνω στάσης, το χριστιανικό πρόταγμα της αγάπης μεταφράζεται σε πράξεις φιλανθρωπίας προς συνανθρώπους που δυστυχούν, ως προσπάθεια να απαλυνθεί ο πόνος από τα κοινωνικά δεινά, χωρίς όμως να αντιμετωπιστούν αποφασιστικά τα αίτια που τον προκαλούν. Η φιλανθρωπία, κι όταν ακόμα διακρίνεται από τις πλέον ειλικρινείς προθέσεις (εν αντιθέσει προς τις πολυάριθμες περιπτώσεις υπολογιστικών ενεργειών στο πνεύμα του ρωμαϊκού «do ut des») αποδέχεται υπόρρητα τη διατήρηση των όρων κοινωνικής απαξίωσης των ανθρώπων. Στην κομφορμιστική στάση των χριστιανών απέναντι στην κυρίαρχη πραγματικότητα συνέβαλε και συμβάλει τα μέγιστα το γεγονός ότι οι διάφορες εκκλησίες, ως οργανωτικές –θεσμικές εκφράσεις του χριστιανισμού, βρίσκονται σε εξαιρετικά στενή σχέση με θεσμούς πολιτικής και οικονομικής εξουσίας, αποτελώντας εν πολλοίς οι ίδιες οργανικό μέρος του βασιλείου του Καίσαρα και του Μαμωνά.

Εδώ όμως θα πρέπει να επισημανθεί εμφατικά ότι ο χριστιανισμός, όπως και η θρησκεία ε νγένει, δεν προέκυψε από συνειδητές ενέργειες εξουσιαστικών δυνάμεων (αν και χρησιμοποιήθηκε από αυτές). Μια τέτοια ερμηνεία του θρησκευτικού φαινομένου συνιστά κατ εξοχήν αστική αντίληψη,προσιδιάζουσα στο κριτικό πάθος του Διαφωτισμού, οι εκπρόσωποι του οποίου δεν μπόρεσαν να αντιληφθούν τον αντικειμενικό κοινωνικο-ταξικό καθορισμό των μαζικών ψευδαισθήσεων, συμπεριλαμβανομένων και των θρησκευτικών. Ο Διαφωτισμός αγνόησε τη λειτουργία της θρησκείας ως λαϊκής ουτοπίας, αλλά και την τεράστια συσσωρευμένη εντός αυτής εμπειρική γνώση, η οποία, έστω και κάτω από το στρεβλωτικό κάλυμμα μεταφυσικών κοσμοαντιλήψεων, θεμελίωνε ποικίλες ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις στην ανθρώπινη ζωή.

Ο χριστιανισμός ως λαϊκή ουτοπία, ενσάρκωσε την ανάγκη των ανθρώπων που στενάζουν υπό το καθεστώς της ταξικής καταπίεσης να αναζητήσουν προοπτικές λύτρωσης και δικαιοσύνης, αντλώντας από αυτές κουράγιο, ελπίδα και νόημα ζωής. Και είναι εξόχως κατανοητό ότι σε εποχές όπου έλειπαν οι υλικές προϋποθέσεις της κοινωνικής χειραφέτησης αυτή η αναζήτηση μπορούσε να καταλήξει μόνο σε φανταστικές λύσεις. Για αιώνες οι άνθρωποι μόνο σε φανταστικούς χωροχρόνους μπορούσαν να τοποθετήσουν τον καθολικό θρίαμβο της δικαιοσύνης, της συναδέλφωσης και της αγάπης. Μεγάλο μέρος των σύγχρονων χριστιανών εμφορούνται ειλικρινά από την επιθυμία μιας καλύτερης ανθρώπινης κατάστασης.

Χρήζει σεβασμού το γεγονός ότι στη συνείδησή τους το χριστιανικό πρόταγμα της αγάπης συνιστά την υπέρτατη θεμελίωση του ενεργού ενδιαφέροντος γιατον πλησίον, της φροντίδας για την προστασία της ζωής, για το μέλλον της ανθρωπότητας. Όμως κάθε χριστιανός, όσο κι αν επιθυμεί να υπάρξει ως πολίτης των ουρανών, είναι υποχρεωμένος καθημερινά να επιβιώνει ως πολίτης της γης, αντιμετωπίζοντας τους φυσικούς καικ οινωνικούς νόμους που ορίζουν το βίο του. Συνακόλουθα, επιδιώκοντας να ζήσει βάσει του προτάγματος της καθολικής αγάπης, να εργαστεί για τη λύτρωση των ταπεινών και καταφρονεμένων,θα πρέπει να κάνει σαφείς πολιτικές επιλογές, να υιοθετήσει συγκεκριμένη στάση απέναντι στις κυρίαρχες σχέσεις ιδιοκτησίας και εξουσίας. Και σε μια κοινωνία όπως η κεφαλαιοκρατική είναι αδύνατο να σταθεί κανείς πάνω από την σχέση κεφαλαίου –εργασίας, δεδομένου ότι αυτή διαπερνάκαι καθορίζει την υλική ύπαρξη των ανθρώπων και συνακόλουθα όλες τις πλευρές της κοινωνικήςζωής.

Η αντιφατικότητα της ανθρώπινης κατάστασης εντός της ταξικής κοινωνίας συνιστά μείζονα δοκιμασία για το χριστιανικό ιδεώδες της αγάπης: όταν η ευημερία της κυρίαρχης τάξης θεμελιώνεται στο μόχθο και τη δυστυχία της συντριπτικής πλειονότητας του εργαζόμενου λαού, τότε το πρόταγμα μιας αγάπης προς όλους, χωρίς προϋποθέσεις, φαντάζει εξαιρετικά αφηρημένο και πολιτικά αδύναμο, ενώ μπορεί εύκολα να ολισθήσει σε στάση ανοχής προς τους εκμεταλλευτές της εργασίας, τους άρπαγες του φυσικού και κοινωνικού πλούτου.Απέναντι στον παγκοσμίως κυρίαρχο σύγχρονο καπιταλισμό και στις καταστροφικέςσυνέπειές του στο περιβάλλον και στην κοινωνία (ανεργία, εξαθλίωση, περιθωριοποίηση,αποξένωση, ρατσισμός, μιλιταρισμός, πόλεμος) η φροντίδα για την ανθρωπότητα, η ίδια η διασφάλιση της ύπαρξης των επόμενων γενεών αποτελούν ζήτημα κοινωνικών αγώνων, συνάπτονται αναπόφευκτα με τη χειραφέτηση της εργασίας και συνάμα όλης της κοινωνίας.

Ο χριστιανισμός προτάσσει το ιδεώδες της καθολικής αγάπης και συναδέλφωσης. Όμως ο πλέον συγκεκριμένος και αποτελεσματικός τρόπος για να αγαπά κανείς τους ανθρώπους είναι να αγωνίζεται για την κατάργηση της ταξικής διάσπασης της κοινωνίας και των σχέσεων εκμετάλλευσηςπου τη διακρίνουν. Αυτός είναι ο μόνος δρόμος που οδηγεί στην αυθεντική συναδέλφωση των ανθρώπων. Στον αγώνα για τη χειραφέτηση της εργασίας ενσαρκώνονται και συνάμα αναβαθμίζονταιόλες οι ελπίδες και αναζητήσεις των παρελθοντικών γενεών, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που εκφράστηκαν από το χριστιανισμό, για ένα κόσμο δικαιοσύνης και συναδέλφωσης. Από αυτή τη σκοπιά ο χριστιανισμός ως λαϊκή ουτοπία βρίσκει την πλέον συγκεκριμένη και ώριμη έκφραση του δικού του χειραφετικού περιεχομένου στην προοπτική μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας καθολικήςσυντροφικότητας και αλληλεγγύης, θεμελιωμένης στην κοινοκτημοσύνη των μέσων εργασίας και στην αυτοδιεύθυνση των εργαζομένων.

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “ΠΡΙΝ”, 28/4/13)

Η Ελληνική Οικονομία και το Νέο Σημείο Διακλάδωσης του Ευρωπαικού Συστήματος

Η Ελληνική Οικονομία και το Νέο Σημείο Διακλάδωσης του Ευρωπαικού Συστήματος

[Το παρόν κείμενο παρουσιάστηκε στην Ημερίδα Πολιτικού Διαλόγου: «Έξοδος από την Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση; (Αναγκαιότητα, δυνατότητες, προοπτική)», ΑΣΟΕΕ, 24 Απριλίου, 2013. Προγενέστερη εκδοχή του παρουσιάστηκε σε συνάντηση του «Study Group on Sraffian Economics», τον Μάρτιο του 2013: Ευχαριστώ τους Κώστα Παπουλή, Νίκο Ροδουσάκη και Γιώργο Σώκλη για σχόλια και προτάσεις. Τέλος, ευχαριστώ τον Λευτέρη Τσουλφίδη για εκτενείς συζητήσεις πάνω στο αντικείμενο.] Κατά τη Γενική Θεωρία των Συστημάτων, όταν η συσσώρευση ποσοτικών μεταβολών σε ένα σύστημα υπερβεί ορισμένο όριο, σημειώνεται ποιοτική μεταβολή στη δυναμική συμπεριφορά του ή, αλλιώς, «διακλάδωση» (bifurcation). Η ευστάθεια, η παλινδρομική αστάθεια, η κυκλοειδής περιφορά ή, εναλλακτικά, η χαοτική κίνηση διαδέχονται η μία την άλλη. Όσον αφορά την ΕΕ, ένα καθοριστικό σημείο διακλάδωσης ήταν η εισαγωγή του ευρώ. Μέσα σε λιγότερο από μία δεκαετία, αυτή η εισαγωγή οδηγεί, αναπόφευκτα, σε νέα διακλάδωση.

του Θεόδωρου Μαριόλη* [Αν. Καθηγητή Πολιτική Οικονομίας, Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, Πάντειο Πανεπιστήμιο]

1. Η Κατάσταση
Στην Ελλάδα, έπειτα από τέσσερα χρόνια εφαρμογής της εσωτερικής υποτίμησης, η «επίσημη» ανεργία έχει υπερβεί το 27% και η αθροιστική μείωση του ΑΕΠ το 20%. Η ανάλυση των στοιχείων (βλέπε Μαριόλης, 2012α) δείχνει ότι ακόμα και αν αυξηθεί, εφεξής, το ΑΕΠ με μέσο ετήσιο ρυθμό 1%, τότε μετά από μία δεκαετία η ανεργία θα είναι στο 30%. Δείχνει, επίσης, ότι για να αρχίζει να συμπιέζεται η ανεργία πρέπει, από αύριο κιόλας, το ΑΕΠ να αρχίζει να αυξάνεται με ρυθμό πάνω από 2%. Έτσι, για να έχουμε μία συμπίεση της ανεργίας στο π.χ. 10% μέσα σε 5 έτη, απαιτείται αύξηση του ΑΕΠ με μέσο ετήσιο ρυθμό 5.4%, ο οποίος ενέχει αύξηση της απασχόλησης με μέσο ετήσιο ρυθμό 4.4%, δηλ. τη δημιουργία 181 χιλιάδων θέσεων εργασίας ανά έτος.
2. Αντιστροφή;
Ποιος και τι μπορεί να εγγυηθεί αυτό το τόσο το κρίσιμο κατώφλι της συνεχούς αύξησης του ΑΕΠ κατά 2%; Ποιος και τι μπορεί να εγγυηθεί τη δημιουργία 181 χιλιάδων θέσεων εργασίας ανά έτος; Κανένας και τίποτε. Από τη μία πλευρά, «κανένας», διότι ακόμα και η Αριστερά, η οποία υποτίθεται ή διατείνεται ότι προασπίζει τα συμφέροντα της εργατικής τάξης, βρίσκεται προσηλωμένη είτε στο: «εθνικό μας νόμισμα είναι το ευρώ» ή, στην μαρξιστική-κομμουνιστική παραλλαγή της, στο: «ούτε ευρώ ούτε δραχμή, επανάσταση σοσιαλιστική».[1] Περίεργη, πολύ περίεργη, οφείλουμε να το υπογραμμίσουμε, αυτή η διακλάδωση της Αριστεράς, τη στιγμή ακριβώς που όχι μόνον η εργατική τάξη αλλά μάλλον η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν στην Ελλάδα την έχουν ανάγκη περισσότερο από ποτέ. Από την άλλη πλευρά, «τίποτε», διότι, όπως διδάσκει τόσο η επιστήμη όσο και η εμπειρία, καμιά εθνική οικονομία δεν μπόρεσε να ξεπεράσει ακόμα και επιφανειακές κρίσεις, χωρίς να διαθέτει κανέναν μοχλό αντι-κυκλικής οικονομικής πολιτικής. Πόσο μάλλον η ελληνική, η οποία χαρακτηρίζεται, μεταξύ άλλων, από χαμηλή έως μέση ανάπτυξη της παραγωγικότητας εργασίας και κεφαλαίου, από μικρό τομέα διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών, και η οποία έχει, παράλληλα, υιοθετήσει ένα τόσο «σκληρό» νόμισμα, όπως το ευρώ.[2]
3. (Δι-)Έξοδος;
Το μονοσήμαντο συμπέρασμα που εξάγεται, επομένως, είναι ότι ο ελληνικός λαός θα πρέπει να ανακτήσει όσο το δυνατόν περισσότερους μοχλούς οικονομικής πολιτικής. Δυστυχώς ή ευτυχώς (δεν νομίζω ότι ενδιαφέρουν κανέναν οι προσωπικές μου απόψεις) αυτή η ανάκτηση συνεπάγεται την έξοδο από τη Ζώνη του Ευρώ. Τι βραχυχρόνιες συνέπειες θα έχει αυτό; Ορισμένες, όχι δευτερεύουσες, μπορούν να εκτιμηθούν:

3.1. Καταρχάς, εάν δεν γίνει υποτίμηση, η ύφεση θα είναι τουλάχιστον της τάξης του 1.2%. Για να επιτευχτεί το κρίσιμο όριο της αύξησης του ΑΕΠ κατά 2% προαπαιτείται (ονομαστική) υποτίμηση κατά 17%, ενώ μία υποτίμηση κατά 30% ή 50% θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση του ΑΕΠ κατά 4% ή 7%, αντιστοίχως.[3] Θα πρέπει να τονιστεί ότι αυτές οι εκτιμήσεις προϋποθέτουν ότι, με την έξοδο από τη ΖΕ, θα σταματήσει, από τη μία πλευρά, ο εξωτερικός δανεισμός της ελληνικής οικονομίας, και, από την άλλη πλευρά, η πληρωμή των τόκων επί του εξωτερικού μας χρέους. Προϋποθέτουν επίσης, ότι η υποτίμηση δεν θα προκαλέσει υποκατάσταση ούτε στην παραγωγή ούτε στην κατανάλωση, πράγμα όχι ρεαλιστικό. Τέλος, προϋποθέτουν ότι οι πραγματικοί μισθοί θα είναι αμετάβλητοι. Κάθε άλλος ευνοϊκότερος συνδυασμός εξελίξεων, ο οποίος περιστέλλει λιγότερο την χρηματοδότηση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ή/και ενέχει υποκατάσταση στην παραγωγή και στην κατανάλωση, οδηγεί και σε αντιστοίχως ευνοϊκότερα αποτελέσματα.

3.2. Σύμφωνα με το σενάριο της υποτίμησης κατά π.χ. 50%, ο εισαγόμενος πληθωρισμός θα είναι της τάξης του 9.29%, ενώ η διεθνής ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας θα αυξηθεί κατά 37.2% (σε όρους πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας). Τα ευρήματα δείχνουν επίσης ότι πληθωρισμός στους τομείς της Γεωργίας-Δασοκομίας-Αλιείας, των Μεταλλείων-Λατομείων-Αργού Πετρελαίου και των Υπηρεσιών θα είναι μικρότερος του μέσου όρου (4.9%, 8.4% και 7.3%, αντιστοίχως), ενώ το αντίθετο ισχύει για την Βιομηχανία (14.3%). Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των εξαγωγών αφορά στις Υπηρεσίες (εν συνεχεία στη Βιομηχανία και μετά στη Γεωργία) και ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των εισαγωγών αφορά στη Βιομηχανία (εν συνεχεία στις Υπηρεσίες και μετά στα Μεταλλεία), έπεται ότι η υποτίμηση θα μπορούσε να τονώσει σημαντικά τις εξαγωγές και να προκαλέσει διαδικασίες υποκατάστατης των εισαγωγών, οι οποίες θα είναι ιδιαίτερα θετικές. Βεβαίως, η παράλληλη εφαρμογή ενός συστήματος «πολλαπλών συναλλαγματικών ισοτιμιών», ανά τομέα παραγωγής-ομάδα εμπορευμάτων ή/και ανά νόμισμα, θα μπορούσε να έχει επιπρόσθετες ευεργετικές επιπτώσεις.
4. Ανακρίβειες περί την Υποτίμηση

Τόσο από τα «δεξιά» όσο και – κυρίως – από τα «αριστερά» έχουν ειπωθεί, στη χώρα μας και χωρίς καμία στήριξη ή, έστω, απλή παραπομπή στην επιστημονική βιβλιογραφία, διάφορες ανακρίβειες σχετικά με την υποτίμηση του νομίσματος, οι οποίες θα πρέπει να διορθωθούν:

4.1. ΑΕΠ
Λέγεται ότι η υποτίμηση θα προκαλέσει μείωση του ΑΕΠ. Μέχρι σήμερα, τουλάχιστον, δεν υπάρχει κανένα θεώρημα της οικονομικής επιστήμης, το οποίο να δηλώνει κάτι τέτοιο. Και αυτό το σφάλμα αφετηρίας συμπληρώνεται με μία σοφιστεία: Με την εσωτερική υποτίμηση το ΑΕΠ μειώνεται, όπως διαπιστώνουμε. Με την υποτίμηση του νομίσματος θα μειωθεί ακόμα περισσότερο, αν και μετά θα αρχίσει να αυξάνεται. Έτσι, θα συγκλίνει, μεσο-μακροχρόνια στο επίπεδο που θα είχαμε εάν δεν γινόταν υποτίμηση του νομίσματος. Άρα, είτε η χώρα αποχωρήσει από τη ΖΕ είτε όχι, το τελικό αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο. Εάν χρειαζόταν ένας Πλάτων για να αντιπαρατεθεί τους δεινούς σοφιστές της εποχής του, χρειάζεται να έχεις διαβάσει ένα, έστω, εγχειρίδιο Διεθνούς Οικονομικής για να καταλάβεις τις δειπνοσοφιστείες της δικής μας εποχής.

4.2. Πραγματικοί Μισθοί
Λέγεται, επίσης, ότι η υποτίμηση θα οδηγήσει σε μείωση των πραγματικών μισθών. Μέχρι σήμερα, τουλάχιστον, δεν υπάρχει κανένα θεώρημα της οικονομικής επιστήμης, το οποίο να δηλώνει κάτι τέτοιο. Αυτό που λένε τα θεωρήματα είναι: Με αμετάβλητες τις τεχνικές συνθήκες στην παραγωγή και τη σύνθεση της κατανάλωσης, η υποτίμηση οδηγεί είτε σε μείωση του μέσου πραγματικού μισθού (με αμετάβλητο το μέσο πραγματικό ποσοστό κέρδους) είτε σε μείωση του μέσου πραγματικού ποσοστού κέρδους (με αμετάβλητο το μέσο πραγματικό μισθό). Αλλά και αυτό ακόμα ισχύει αναπόφευκτα όταν, πρώτον, δεν υπάρχουν κλάδοι συμπαραγωγής (joint production), και, δεύτερον, δεν υπάρχει υποαπασχόληση του επενδεδυμένου κεφαλαίου. Όμως, η συμπαραγωγή είναι ο κανόνας, στον πραγματικό κόσμο, ενώ λόγω της βαθειάς κρίσης που διανύουμε η υποαπασχόληση του κεφαλαίου είναι, χωρίς συζήτηση, υψηλή. Άρα, δεν είναι καθόλου αναπόφευκτο ότι με την υποτίμηση θα μειωθεί είτε ο πραγματικός μισθός είτε το πραγματικό ποσοστό κέρδους. Ενδέχεται να μπορούν να αυξηθούν και τα δύο (μόνον μία εμπειρική μελέτη μπορεί να δείξει τους βαθμούς ελευθερίας που υπάρχουν).[4] Αλλά ας κάνουμε την παραχώρηση (στην αντίπαλη άποψη) ότι ένα από τα δύο αυτά μεγέθη θα μειωθεί αναγκαστικά. Γιατί μία κυβέρνηση που προασπίζει τα συμφέροντα της εργατικής τάξης, και όχι των κεφαλαιοκρατών, να μην επιλέξει τη μείωση του πραγματικού ποσοστού κέρδους;

4.3. Νομισματική Πολιτική
Λέγεται, τέλος, ότι μετά την υποτίμηση, η όποια κυβέρνηση θα αναγκαστεί να πάρει μέτρα για τη σταθεροποίηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας στο νέο επίπεδό της, δηλ. ότι θα ακολουθήσει μία πολιτική σταθερής ισοτιμίας και, άρα, δεν θα ανακτήσει, παρά μόνον στο μεσοδιάστημα, τον μοχλό της νομισματικής πολιτικής. Συνεπώς, δεν θα κερδηθεί τίποτε (από αυτήν την άποψη) με την έξοδο από το ευρώ. Είμαι ο πρώτος που υποστήριξε, πριν από 2 χρόνια, ότι θα πρέπει να επιδιωχθεί αυτή η σταθεροποίηση της ισοτιμίας (Μαριόλης, 2011) και, άρα, ο τελευταίος που θα την αρνηθεί. Πρόσθεσα, όμως, ότι θα πρέπει να συνοδευτεί από περιορισμούς στις κινήσεις των διεθνών χρηματικών κεφαλαίων και άρα, όπως συνάγεται από το λεγόμενο «Ασύμβατο Τρίγωνο του Mundell», όντως θα ανακτηθεί ο μοχλός της νομισματικής πολιτικής.

5. Δομική Μεταβολή της Παραγωγής
Η καθαρή αποταμίευση της ελληνικής οικονομίας είναι σε όλο το μήκος της δεκαετίας του 2000 συστηματικά αρνητική (αναλυτικά, βλέπε Μαριόλης, 2012β). Και χωρίς θετική καθαρή αποταμίευση, η ανάπτυξη είναι απολύτως αδύνατη, εκτός εάν υπάρχει εξωτερικός δανεισμός. Αναμένεται ότι η υποτίμηση θα αυξήσει την αποταμίευση (όπως διδάσκει η Διεθνής Οικονομική), αλλά δεν μπορεί να τη διατηρήσει, μακροχρονίως, στα επιθυμητά για την ανάπτυξη επίπεδα. Η επιστήμη και η εμπειρία διδάσκουν ότι ένας, και μόνον ένας, τρόπος υπάρχει για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο (αναλυτικά, βλέπε Μαριόλης, 2012γ, 2013): Η δομική μεταβολή, με στόχο την ανάπτυξη του τομέα παραγωγής μέσων παραγωγής έναντι των τομέων παραγωγής μέσων κατανάλωσης και των υπηρεσιών. Διότι έτσι μόνον αυξάνεται η παραγωγική δυναμικότητα και, άρα, η δυνάμενη να πραγματοποιηθεί καθαρή αποταμίευση.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με άμεσο ή/και έμμεσο τρόπο. Ο άμεσος τρόπος συνίσταται στην επανεπένδυση ενός όλο και αυξανόμενου τμήματος του καθαρού προϊόντος του τομέα μέσων παραγωγής στον εαυτό του. Ο έμμεσος τρόπος συνίσταται στην απόκτηση των απαιτούμενων επιπρόσθετων μέσων παραγωγής μέσω του διεθνούς εμπορίου και, άρα, εδράζεται στην ανάπτυξη των ιδιαίτερα εξαγωγικών τομέων της οικονομίας. Το βέλτιστο μείγμα αυτών των δύο τρόπων, ο χρόνος που απαιτείται για να ολοκληρωθεί η αναδιάρθρωση, καθώς και ο βαθμός κατά τον οποίο θα επηρεαστεί, κατά τη μεταβατική περίοδο, το ύψος της κατανάλωσης είναι κρίσιμα ερωτήματα, τα οποία, ωστόσο, μόνον μία εμπειρική μελέτη δύναται να απαντήσει. Και δυστυχώς δεν διαθέτουμε ακόμα ούτε καν μία μελέτη προσδιορισμού των τομέων όπου η ελληνική οικονομία παρουσιάζει στατικά συγκριτικά πλεονεκτήματα και, άρα, των τομέων που θα αποτελέσουν τις βασικές πηγές συναλλάγματος για την εφαρμογή του προαναφερθέντος «έμμεσου τρόπου».[5] Έτσι, οφείλουμε να το παραδεχθούμε: Η Αριστερά αγαπά τα λόγια αλλά όχι τη δουλειά.

Προς το παρόν διαθέτουμε δύο μελέτες για τον προσδιορισμό των λεγομένων «τομέων-κλειδιά» (key sectors), από άποψη διασυνδέσεων στην παραγωγή, οι οποίες εκπονήθηκαν στο Πάντειο Πανεπιστήμιο από την Ελευθερία Ροδουσάκη (2006 και Rodousaki, 2007) και τον Παναγιώτη Μελαχρινό (2013). Σύμφωνα με αυτές, υπάρχουν 13 «τομείς-κλειδιά», εκ των οποίων οι 3 υπάγονται στον τομέα των Μεταλλείων-Λατομείων-Αργού Πετρελαίου (Άνθρακας-λιγνίτης, Αργό πετρέλαιο-φυσικό αέριο, Άλλα προϊόντα λατομείων-ορυχείων), 7 στον τομέα της Βιομηχανίας (Πολτός χαρτί-προϊόντα από χαρτί, Ελαστικά-πλαστικά προϊόντα, Βασικά μέταλλα, Άλλα μη μεταλλικά ορυκτά προϊόντα, Ηλεκτρικά μηχανήματα και συσκευές, Μεταποιημένα μεταλλικά προϊόντα εκτός μηχανημάτων εξοπλισμού, Ξυλεία και προϊόντα από ξυλεία και φελλό), και 3 στον τομέα των Υπηρεσιών (Υπηρεσίες πληροφορική και συναφείς υπηρεσίες, Υπηρεσίες ενοικίασης μηχανημάτων και εξοπλισμού χωρίς χειριστή, Άλλες επιχειρηματικές υπηρεσίες). Επίσης, διαθέτουμε μία αντίστοιχη μελέτη της ερευνητικής ομάδας του Καθηγητή Θεόδωρου Σκούντζου (2007), σύμφωνα με την οποία οι «τομείς-κλειδιά», από άποψη διασυνδέσεων στην απασχόληση της εργασίας, είναι η Γεωργία-Κτηνοτροφία-Δάση, η Βιομηχανία Ξύλου, και οι Οικιακές Υπηρεσίες. Τέλος, διαθέτουμε μία συναφή μελέτη από το «Study Group on Sraffian Economics» του Παντείου Πανεπιστημίου (Mariolis and Soklis, 2010): Βασίζεται σε παλαιότερα αλλά πιο αναλυτικά στοιχεία και σε γενικότερη μεθοδολογία («προσέγγιση συμπαραγωγής») από την προαναφερθείσα μελέτη. Ωστόσο, τα αποτελέσματά της δεν φαίνεται να αποκλίνουν. Κατά αυτήν, λοιπόν, οι τομείς με τους υψηλότερους «πολλαπλασιαστές απασχόλησης εργασίας» είναι: Δασοκομία-Υλοτομία, Κατασκευή λοιπού εξοπλισμού μεταφορών, Συλλογή-καθαρισμός-διανομή νερού, Υπηρεσίες χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης, Δημόσια Διοίκηση και Άμυνα, Εκπαίδευση, Οικιακές Υπηρεσίες. Υποδεικνύει, επίσης, ότι υπάρχει ένας «πυρήνας» στον τομέα της Βιομηχανίας, ο οποίος εμφανίζει υψηλή παραγωγικότητα (σε εθνικούς όρους): Άντληση αργού πετρελαίου-φυσικού αερίου, Κλωστοϋφαντουργία, Ένδυση, Είδη Δέρματος, Βιομηχανία Ξύλου (εκτός επίπλων), Προϊόντα Χαρτιού, Προϊόντα Διύλισης Πετρελαίου, Χημικά, Προϊόντα μη Μεταλλικών Ορυκτών, Προϊόντα Βασικών Μετάλλων.
Όλα αυτά τα ευρήματα, καθώς και ό,τι περιέχεται στις εν λόγω μελέτες, δεν αρκούν, βέβαια, για τον σχεδιασμό της δομικής μεταβολής, αλλά δύνανται να υποδείξουν, με κατάλληλη συμπλήρωση και ανασύνθεση, τους τομείς στους οποίους αυτή θα πρέπει να βασιστεί στη βραχυχρόνια περίοδο.
6. Ενδοζωνική Εξισορρόπηση;
Το τελευταίο ζήτημα που θέλω να θίξω αφορά στην επανειλημμένα εκφρασμένη άποψη (κυρίως από τα «κεντρο-αριστερά») ότι οι ανισορροπίες της ΖΕ οφείλονται, σημαντικά, στο λεγόμενο «πάγωμα των γερμανικών μισθών» και, συνεπώς, ότι εάν οι τελευταίοι αυξηθούν, τότε θα επέλθει διόρθωση. Καταρχάς, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι αυτή η άποψη αποτελεί παραλλαγμένη εκδοχή άποψης του Keynes, την οποία προσπάθησε να ενσωματώσει ως «αρχή» στη διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς (Ιούλιος 1944), όπου σχεδιάστηκε η μεταπολεμική διάταξη του κεφαλαιοκρατικού κόσμου: «Ο ισοσκελισμός των ανισορροπιών στο ισοζύγιο πληρωμών είναι ευθύνη τόσο της πλεονασματικής όσο και της ελλειμματικής χώρας.».
Ασχέτως του γεγονότος ότι αυτή η «αρχή» ούτε εφαρμόστηκε ούτε μπορεί να εφαρμοστεί, ο Keynes δεν έκρυψε ποτέ ότι κύρια πρόθεσή του ήταν, πάντοτε, η σωτηρία του κεφαλαιοκρατικού συστήματος. Επίσης, η ανάγνωση των στατιστικών στοιχείων δείχνει ότι οι γερμανικοί πραγματικοί μισθοί δεν είναι «παγωμένοι», αλλά αυξάνονται, αν και με ρυθμούς που φαίνεται να είναι χαμηλότεροι από αυτούς της παραγωγικότητας της εργασίας.
Αλλά ακόμα και εάν κάνουμε την παραχώρηση (προς την αντίπαλη άποψη) ότι οι γερμανικοί μισθοί είναι «παγωμένοι», μπορούμε να ρωτήσουμε: Γιατί η Γερμανία να αυξήσει τους μισθούς της, όταν τα βγάζει πέρα (sic!), τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, με τους ισχύοντες μισθούς της; Τέλος, αλλά πιο σημαντικό είναι ότι, όπως δηλώνει ο λεγόμενος «Νόμος των 45 Μοιρών» του Thirlwall (1979, 2011), ο ρυθμός μεγέθυνσης κάθε οικονομίας ως προς τον ρυθμό μεγέθυνσης του υπολοίπου κόσμου έχει, μακροχρονίως, ένα άνω φράγμα δομικής φύσεως: Το λόγο της εισοδηματικής ελαστικότητας ζήτησης των εξαγωγών της προς την εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης των εισαγωγών της. Για την ελληνική οικονομία αυτός ο λόγος φαίνεται ότι να είναι αρκετά μικρότερος του 0.64, πράγμα που συνεπάγεται ότι εάν ο υπόλοιπος κόσμος αναπτύσσεται με ρυθμό π.χ. 3%, ο ημεδαπός ρυθμός δεν μπορεί να είναι, μακροχρονίως, μεγαλύτερος του 1.93% (στην καλύτερη περίπτωση).
Αυτός ο δομικός περιορισμός δεν μπορεί να χαλαρώσει ούτε με μισθολογικές ούτε με τιμολογιακές ούτε με συναλλαγματικές πολιτικές και διακανονισμούς στο εσωτερικό ή/και στο εξωτερικό. Μόνον η προαναφερθείσα παραγωγική αναδιάρθρωση (Ενότητα 5 του παρόντος) οδηγεί σε μεταβολή της σύνθεσης και της ποιότητας του εθνικού προϊόντος και, έτσι, σε αύξηση της εισοδηματικής ελαστικότητας ζήτησης των εξαγωγών, σε μείωση της εισοδηματικής ελαστικότητας ζήτησης των εισαγωγών και, τελικά, στην υπέρβαση αυτού του τόσο καθοριστικού περιορισμού.
7. Διακλάδωση (-εις)
Βάσει όλων αυτών, αλλά και των λοιπών εξελίξεων στη ΖΕ, έπεται ότι το Ευρωπαϊκό σύστημα ενέχει ένα νέο σημείο διακλάδωσης. Αυτό θα είναι είτε η Δημοσιονομική-Πολιτική Ενοποίηση (με ενδιάμεσο σταθμό τη λεγόμενη Τραπεζική Ενοποίηση) είτε η διάσπαση της ΖΕ. Στην πρώτη περίπτωση θα περάσουν – εκτιμώ – πολλές δεκαετίες μέχρι η ευρωπαϊκή εργατική τάξη να πετύχει κάτι που θα βελτιώσει τους όρους της ζωής της, ενώ στο μεταξύ οι χώρες του Νότου αλλά και ορισμένες περιφέρειες διαφόρων χωρών (για την ακρίβεια, αυτές οι περιφέρεις που υστερούν σε παραγωγικότητα εργασία και κεφαλαίου) θα μετατραπούν σε έρημη γη (με ορισμένες οάσεις κερδοφορίας). Σε κάποια απότομη στροφή της δεκαετίας του 1960 ελέχθη ότι «οι μάζες ψάχνουν τη ρωγμή μέσα από την οποία θα εισέλθουν στην Ιστορία». Σήμερα, η Κύπρος αποτέλεσε τη ρωγμή μέσα από την οποία εκατομμύρια άνθρωποι κατανόησαν, σε απειροελάχιστο κλάσμα του χρόνου, το «Τι Είναι και τι Θέλει» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ναι, είναι αλήθεια: Τώρα, ο Νότιος άνεμος θα μπορούσε να γίνει πιο δυνατός από τον Βόρειο.
Σημειώσεις
[1]. Οι εντός εισαγωγικών προτάσεις χρησιμοποιούνται ως ιδιαιτέρως αντιπροσωπευτικές. Διευκρινίζω ότι με την κατά σειρά δεύτερη δεν έχω κατά νουν το λεγόμενο τροτσκιστικό ρεύμα, για το οποίο δεν μπορεί να πει κανείς ότι δεν είναι συνεπές με τον εαυτό του, αλλά το ΚΚΕ, το οποίο μεταλλάχθηκε, εάν κρίνω από τις θέσεις του τελευταίου συνεδρίου του, σε sui generis τάση αυτού του ρεύματος (της περιόδου του μεσοπολέμου).
[2]. Όπως πολύ εύστοχα έχει σημειώσει ο Κώστας Παπουλής, κάθε ανατίμηση του ευρώ, η πορεία του οποίου δεν βρίσκεται υπό τον έλεγχο των ελληνικών αρχών οικονομικής πολιτικής, ανατρέπει την εφαρμοζόμενη εσωτερική υποτίμηση. Αυτό αποτελεί άλλη μία υπόμνηση ότι το όλο πρόγραμμα συνιστά απόπειρα «τετραγωνισμού του κύκλου».
[3]. Η μεθοδολογία των υπολογισμών, οι οποίοι βασίζονται στο συνδυασμό ενός δυναμικού τιμιακού υποδείγματος εισροών-εκροών με την «Εξίσωση του Thirlwall», εκτίθεται στα Katsinos and Mariolis (2012) και Mariolis (2013). H εντυπωσιακά ευνοϊκή διαφοροποίηση των παρόντων αποτελεσμάτων, σε σχέση με αυτά που εκτίθενται στα Μαριόλης (2012α) και Mariolis (2013), οφείλεται στο ότι τα κατά σειρά πρώτα βασίζονται στα στατιστικά στοιχεία για το έτος 2012, τα οποία παρουσιάζουν έντονες διαφορές από αυτά του έτους 2011, όπου βασίζονται τα κατά σειρά δεύτερα: Το έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών μειώθηκε στα 4.9 δισ. ευρώ (ετήσια μείωση κατά 61.4%), πράγμα που οφείλεται στην μείωση των εισαγωγών (12.1%) παρά στην αύξηση των εξαγωγών (0.58%), και δηλώνει, επομένως, ότι η εφαρμοζόμενη εσωτερική υποτίμηση κάθε άλλο παρά είχε σημαντική επίδραση στη διεθνή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Η καθαρή πληρωμή τόκων, μερισμάτων και κερδών μειώθηκε κατά 6.9 δισ. ευρώ ή 78.4%, ενώ η καθαρή πληρωμή τόκων επί του εξωτερικού χρέους μειώθηκε κατά περίπου 6.3 δισ. ευρώ ή 58.6% («Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στην εφαρμογή του PSI, καθώς και στη χρονική μετάθεση της καταβολής των τόκων που αφορούν δάνεια του μηχανισμού στήριξης μέσω της ΕΚΤ, λόγω αναπροσαρμογής του επιτοκίου», Τράπεζα της Ελλάδος, κεφ. 8). Έτσι, οι καθαρές εισροές χρηματικών κεφαλαίων, για τη χρηματοδότηση του ελλείμματος αγαθών, υπηρεσιών και καθαρών τόκων, μερισμάτων και κερδών μειώθηκαν κατά 14.6 δισ. ευρώ ή 68.4%.
[4]. Για τις αποδείξεις των θεωρημάτων, βλέπε Steedman (1979, Essays 15 and 16), Metcalfe and Steedman (1981), Bhaduri and Marglin (1990), Mariolis (2006, 2008).
[5]. Περαιτέρω, απαιτείται και ο προσδιορισμός των τομέων όπου η ελληνική οικονομία παρουσιάζει δυναμικά συγκριτικά πλεονεκτήματα. Ωστόσο, αυτός ο προσδιορισμός δεν μπορεί να γίνει σε ανεξαρτησία από το σχεδιασμό της δομικής μεταβολής της παραγωγής. Αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του τελευταίου.

Αναφορές

Bhaduri, A. and Marglin, S. (1990) Unemployment and the real wage rate: the economic basis for contesting political ideologies, Cambridge Journal of Economics, 14, pp. 375-393.
Katsinos, A. and Mariolis, T. (2012) Switch to devalued drachma and cost-push inflation: a simple input-output approach to the Greek case, Modern Economy, 3, pp. 164-170.Μαριόλης, Θ. (2011) Η οικονομική πολιτική εντός και εκτός ευρώ.
http://theo-mariolis.gr/files/gr/Publications/pop_arthra/18.pdf
Μαριόλης, Θ (2012α) Δυναμική της ανεργίας, χρηματοδότηση του εξωτερικού τομέα, και αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας.
http://www.theo-mariolis.gr/site/images/pdf/dynamiki_anergias.pdf
Μαριόλης, Θ. (2012β) Αριστερές παραμυθίες περί κερδών-μεγέθυνσης και η περίπτωση της ελληνικής οικονομίας.
http://theo-mariolis.gr/files/gr/Publications/pop_arthra/32.pdf
Μαριόλης, Θ. (2012γ) Το υπόδειγμα κεντρικού σχεδιασμού Fel’dman-Mahalanobis και η σημασία του για την περίπτωση της ελληνικής οικονομίας, Μαρξιστική Επιθεώρηση Praxis, 2, σσ. 91-103 [χωρίς τυπογραφικά σφάλματα, βρίσκεται στη διεύθυνση: http://www.theo-mariolis.gr/site/images/pdf/mahalanobis.pdf].
Μαριόλης, Θ. (2013) Εκβιομηχάνιση και βιωσιμότητα: κριτική ανασύνθεση της ανάλυσης του Δημήτρη Μπάτση, στο: Σχεδιασμένη Καθυπόταξη ή Σχεδιασμένη Ανάπτυξη; Μελέτες στο Έργο του Δημήτρη Μπάτση (υπό έκδοση).
Mariolis, T. (2006) Distribution and growth in a multi-sector open economy with excess capacity, Economia Internazionale/International Economics, 59, pp. 51-61.
Mariolis, T. (2008) Pure joint production, income distribution, employment and the exchange rate, Metroeconomica, 59, pp. 656-665.
Mariolis, T. (2013) Currency devaluation, external finance and economic growth: a note on the Greek case, Social Cohesion and Development (forthcoming).
http://mpra.ub.uni-muenchen.de/45257/1/MPRA_paper_45257.pdf
Mariolis, T. and Soklis, G. (2010) Additive labour values and prices: evidence from the supply and use tables of the French, German and Greek economies, Economic Issues, 15, pp. 87-107.Μελαχρινός, Π. (2013) Νομισματική ένωση της Ε.Ε. και ηγέτης-ουραγός: μία ανάλυση με την χρήση πινάκων εισροών-εκροών, στο: Σχεδιασμένη Καθυπόταξη ή Σχεδιασμένη Ανάπτυξη; Μελέτες στο Έργο του Δημήτρη Μπάτση (υπό έκδοση).
Metcalfe, J. S. and Steedman, I. (1981) Some long-run theory of employment, income distribution and the exchange rate, The Manchester School, 49, pp. 1-20.Ροδουσάκη, Ε. (2006) Διατομεακές Διασυνδέσεις και Ηγετικοί Τομείς στην Ελληνική Οικονομία των ετών 1988 και 1998, Διπλωματική Εργασία, ΠΜΣ «Οικονομικά της Παραγωγής και των Διακλαδικών Σχέσεων», Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Rodousaki, E. (2007) Intersectoral linkages and key sectors in the Greek economy, Bulletin of Political Economy, 1 , pp. 67-81.
Σκούντζος, Θ., Στρόμπλος, Ν., Βοζίκης, Α. και Θεοφανίδης, Φ. (2007) Διακλαδικές Σχέσεις της Ελληνικής Οικονομίας σε Εθνικό και Περιφερειακό Επίπεδο, Μελέτες: Αριθμός 7, Αθήνα, Ακαδημία Αθηνών.Steedman, I. (ed.) (1979) Fundamental Issues in Trade Theory, London, Macmillan.Τράπεζα της Ελλάδος (2013) Έκθεση του Διοικητή για το έτος 2012, Αθήνα, Τράπεζα της Ελλάδος.Thirlwall, A. P. (1979) The balance of payments constraint as an explanation of international growth rate differences, Banca Nazionale del Lavoro Quarterly Review, 32, pp. 45-53.
Thirlwall, A. P. (2011) Balance of payments constrained growth models: history and overview, PSL Quarterly Review, 64, pp. 307-351.

http://tometopo.gr/home/ideas/1384-2013-04-28-09-51-40.html

Δεν πέφτουν μόνοι τους!

Δεν πέφτουν μόνοι τους!

Θα πέσει σύντομα συγκυβέρνηση Σαμαρά, Βενιζέλου, Κουβέλη; Το ερώτημα αυτό έρχεται και επανέρχεται διαρκώς. Στις συζητήσεις μάλιστα, το θέμα αυτό τίθεται με διαρκώς οξύτερο τρόπο, όσο πιο αναιμική γίνεται η δράση του μαζικού κινήματος και όσο μεγαλώνει η απόγνωση του λαού από την ασκούμενη πολιτική. Στο πλαίσιο αυτό υπερδιογκώνεται κάθε εσωτερική διαφωνία στους κόλπους της κυβέρνησης και επιχειρείται να αναχθεί σε παράγοντα καταλυτικών δήθεν εξελίξεων, παρόλο που έχει ήδη αποδειχθεί πάμπολλες φορές ότι κανένας από τους τρείς «Τσολάκογλου» πολιτικούς αρχηγούς δεν αντιστέκεται στην παραμικρή εντολή της Τρόικας των επικυρίαρχων της ΕΕ και του ΔΝΤ. Η απάντηση είναι κατηγορηματική: Όχι, η συγκυβέρνηση ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ αποκλείεται να πέσει από μόνη της! Αν δεν αναπτυχθεί ένα ρωμαλέο λαϊκό κίνημα για να δημιουργήσει συνθήκες ανατροπής της, η κυβέρνηση αυτή θα βγάλει …τετραετία!

Γιώργος Δελαστίκ

Οι λόγοι είναι απλούστατοι. Πρώτον, τόσο ο Σαμαράς όσο και ο Βενιζέλος και ο Κουβέλης έχουν πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι στις εκλογές τελειώνει οριστικά και αμετάκλητα η πολιτική καριέρα των δύο τελευταίων, αλλά πιθανότατα και του Σαμαρά. Σχηματικά μιλώντας, αν ο ΣΥΡΙΖΑ έρθει πρώτο κόμμα, ο Βενιζέλος και ο Κουβέλης θα καθαιρεθούν την ίδια νύχτα των εκλογών προκειμένου τα απομεινάρια του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ (αν τελικά κατορθώσει να μπει στη Βουλή, πράγμα που δεν είναι αδύνατο για την «Αριστερά της προσκολλήσεως») να ετοιμαστούν να προσκολληθούν πολιτικά στον ΣΥΡΙΖΑ για να του δώσουν κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Και ο ηττημένος και ατιμασμένος Σαμαράς όμως θα είναι πλέον άχρηστος για τη Δεξιά και πρωτίστως για την αστική τάξη, οπότε και θα πεταχτεί πιθανότατα αμέσως στη χωματερή πολιτικών. Τρελοί είναι επομένως ο Σαμαράς, ο Βενιζέλος και ο Κουβέλης να ρίξουν την κυβέρνηση τους και να αυτοκτονήσουν πολιτικά;

Ο δεύτερος λόγος που αυτή η κυβέρνηση δεν θα καταρρεύσει οικειοθελώς είναι ο αυτοεγκλωβισμός του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα πολιτικό αδιέξοδο που τείνει να τον εξουδετερώσει ως απειλή για το σύστημα, χωρίς ταυτόχρονα να έχει ακόμη αποσπάσει την εμπιστοσύνη της αστικής τάξης, ώστε να γίνει αποδεκτός ο ΣΥΡΙΖΑ ως εναλλακτική επιλογή του συστήματος για τη διακυβέρνηση της χώρας.

Ο Αλέξης Τσίπρας είχε την πολιτική ευφυΐα να εκφράσει την οργή αλλά και τη ριζοσπαστικοποίηση του λαού οδηγώντας τον ΣΥΡΙΖΑ από το 4,6% του Οκτωβρίου του 2009 στο 26,9 του Ιουνίου του 2012. Από εκεί και πέρα όμως, είχε την υπεροπτική αφέλεια να νομίσει ότι έχει «δεμένο» αυτό το ποσοστό των αριστερών και των ριζοσπαστικοποιημένων ψηφοφόρων και να επικεντρώσει τις προσπάθειες του στο να πείσει την αστική τάξη ότι δεν είναι επικίνδυνος για τα συμφέροντα της, ώστε να υποστηριχθεί ή έστω να γίνει ανεκτή από τους αστούς η πρωθυπουργοποίησή του. Η τακτική απέτυχε παταγωδώς. Ανέκοψε σχεδόν πλήρως την ανοδική δυναμική του ΣΥΡΙΖΑ, αφού τον απέκοψε από τις λαϊκές μάζες που ριζοσπαστικοποιούνται. Έτσι όμως κατέστησε τον Αλέξη Τσίπρα πολύ λιγότερο «απειλητικό» για την αστική τάξη, η οποία πλέον σαφώς και πιέζεται αντικειμενικά λιγότερο από τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες για να έρθει σε συμβιβασμό μαζί του. Τον βλέπει έτσι περισσότερο ως ικέτη που εκλιπαρεί την έγκριση της παρά ως ισχυρό αντίπαλο που επιβάλλει όρους, οπότε συνεχίζει να τον απορρίπτει.

Ό τρίτος και σοβαρότερος λόγος που αυτή η συγκυβέρνηση ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ δεν πρόκειται να πέσει από μόνη της είναι ότι δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή ισχυρό κίνημα λαϊκής αντίστασης παρόλα τα δεινά που έχει επισωρεύσει η ολέθρια κυβερνητική πολιτική στα λαϊκά, τα μεσαία, ακόμη και τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Αυτό δίνει στην αστική τάξη την άνεση να αισθάνεται ότι μπορεί να ρυθμίζει την κατάσταση με βάση τα δικά της συμφέροντα και μόνο, αδιαφορώντας για το λαϊκό παράγοντα. Έτσι όμως μόνο κακές ή χειρότερες λύσεις για τα συμφέροντα των εργαζομένων και των μεσαίων στρωμάτων μπορούν να δοθούν.

Επιπροσθέτως, το μόνο που μπορεί να προβλεφθεί με απόλυτη βεβαιότητα στην περίπτωση αυτή είναι η περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης των μισθωτών, των νέων, των συνταξιούχων. Επιδείνωση πολύ σοβαρότερη από εκείνη της μείωσης κατά σοβαρό ποσοστό του πλούτου των Ελλήνων αστών και μάλιστα επιδείνωση συνοδευόμενη από δομικές αλλαγές μόνιμων δυσμενών αλλαγών εις βάρος της εργασίας (κατάλυση κάθε εργασιακού δικαιώματος και κατάκτησης του 20ου αιώνα, τραγικές μειώσεις μισθών και συντάξεων, κτηνώδεις φορολογικές επιβαρύνσεις των κατώτερων λαϊκών στρωμάτων κ.λπ.).

Οι θεσμικές αυτές αλλαγές που προωθεί η συγκυβέρνηση ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ θα επιτρέψουν στους Έλληνες αστούς να ξαναυξήσουν σταδιακά τον πλούτο τους, ενώ θα συνεχίσουν να ωθούν τους εργαζόμενους και τους συνταξιούχους διαρκώς προς τα πίσω, στις δεκαετίες του 1960 και του 1950. Η αστική τάξη της χώρας μας δεν έχει λοιπόν κανένα λόγο να στερηθεί των υπηρεσιών αυτής της εμετικής συγκυβέρνησης αφήνοντάς την να καταρρεύσει. Παράλληλα, έχει ανακτήσει την αυτοπεποίθηση ότι είναι σε θέση να αποτρέψει την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία.

Πηγή: ΠΡΙΝ 28/4/2013

Θρυμματισμένοι καιροί: κουλτούρα και κοινωνία στον 20ό αιώνα

Θρυμματισμένοι καιροί: κουλτούρα και κοινωνία στον 20ό αιώνα

Τις επόμενες μέρες κυκλοφορεί, από τις εκδόσεις Θεμέλιο, σε μετάφραση Νίκου Κούρκουλου, το βιβλίο του Έρικ Χομπσμπάουμ Θρυμματισμένοι καιροί. Η μεταθανάτια αυτή συλλογή δοκιμίων, που κυκλοφόρησε στα αγγλικά μόλις πριν ένα μήνα, καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, σχετικά με την κουλτούρα και την κοινωνία του 20ού αιώνα: ο Καρλ Κράους, η αρ νουβώ, ο μύθος του καουμπόι, η ποπ, τα φεστιβάλ του 21ου αιώνα, οι σχέσεις τέχνης και επανάστασης μετά το 1917, οι δεσμοί τέχνης και εξουσίας είναι ορισμένα από τα θέματα που θίγονται με τον γνωστό συναρπαστικό τρόπο του Χομπσμπάουμ. Τα Ενθέματα προδημοσιεύουν σήμερα ένα εκτενές απόσπασμα από τον Πρόλογο και μικρά αποσπάσματα από τρεις κριτικές: του Mark Mazower (Financial Times, 29.3.2013), του Jonathan Derbyshire (The New Statesman,9.4.2013) και του Roy Foster (The Irish Time, 13.4.2013).

Προδημοσίευση του Έρικ Χομπσμπάουμ

μετάφραση: Νίκος Κούρκουλος

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Προδημοσίευση του Έρικ Χομπσμπάουμ

Λίγες σελίδες είναι πιο οικείες σήμερα από την προφητική περιγραφή του Καρλ Μαρξ για τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες της δυτικής καπιταλιστικής βιομηχανοποίησης. Όμως, καθώς ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός του 19ου αιώνα εγκαθίδρυε την κυριαρχία του πάνω σ’ έναν πλανήτη τον οποίο έμελλε να μεταμορφώσει μέσω της κατάκτησης, της τεχνολογικής υπεροχής και της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας του, κουβαλούσε μαζί του κι ένα ισχυρού γοήτρου φορτίο από δοξασίες και αξίες, που θεωρούνταν φυσιολογικά ανώτερες από άλλες. Ας τις ονομάσουμε «ευρωπαϊκό αστικό πολιτισμό», έναν πολιτισμό που δε συνήλθε ποτέ από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι τέχνες και οι επιστήμες ήταν εξίσου κεντρικές όσο και η πίστη στην πρόοδο και την εκπαίδευση γι’ αυτήν τη σίγουρη για τον εαυτό της κοσμοθεωρία, και αποτέλεσαν πράγματι τον πνευματικό πυρήνα που αντικατέστησε την παραδοσιακή θρησκεία. Γεννήθηκα και μεγάλωσα μέσα σ’ αυτόν τον «αστικό πολιτισμό», ο οποίος συμβολίζεται παραστατικά στο μεγάλο δακτύλιο από δημόσια κτίρια των μέσων του 19ου αιώνα που περιβάλλουν το παλιό μεσαιωνικό και αυτοκρατορικό κέντρο της Βιέννης: το Χρηματιστήριο, το Πανεπιστήμιο, το Burgtheater, το μνημειακό Δημαρχείο, το κλασικό Κοινοβούλιο, τα τιτάνια μουσεία της ιστορίας της τέχνης και της φυσικής ιστορίας, το ένα αντίκρυ στο άλλο, και φυσικά την καρδιά κάθε αστικής πόλης εκείνου του αιώνα που σεβόταν τον εαυτό της, τη Μεγάλη Όπερα. Αυτοί ήταν οι τόποι όπου οι «καλλιεργημένοι άνθρωποι» ασκούσαν τη λατρεία τους στους βωμούς της κουλτούρας και των τεχνών. Μια εκκλησία του 19ου αιώνα προστέθηκε στο φόντο μόνο σαν όψιμη παραχώρηση προς το δεσμό μεταξύ Εκκλησίας και αυτοκράτορα.

Όσο πρωτόφαντο κι αν ήταν, αυτό το πολιτιστικό σκηνικό είχε βαθιές ρίζες στην παλιά ηγεμονική, βασιλική και εκκλησιαστική κουλτούρα πριν τη Γαλλική Επανάσταση, δηλαδή στον κόσμο της εξουσίας και του μεγάλου πλούτου, τους κλασικούς πάτρωνες των υψηλών τεχνών και θεαμάτων. Επιβιώνει ακόμα σε σημαντικό βαθμό μέσα από τη διασύνδεση παραδοσιακού κύρους και οικονομικής δύναμης, που επιδεικνύεται σε δημόσιο θέαμα, αλλά δεν περιφράσσεται πια από την κοινωνικά αποδεχτή αύρα της γέννησης ή της πνευματικής αυθεντίας. Ίσως αυτός να είναι ένας από τους λόγους που εξηγούν γιατί επέζησε από τη σχετική παρακμή της Ευρώπης για να παραμείνει αντιπροσωπευτική έκφραση, παντού στον κόσμο, μιας κουλτούρας που συνδυάζει την εξουσία και το σπάταλο ξόδεμα με το υψηλό κοινωνικό κύρος. Κατ’ αυτή την έννοια, οι υψηλές τέχνες, όπως και η σαμπάνια, παραμένουν ευρωκεντρικές, ακόμα και σ’ έναν παγκοσμιοποιημένο πλανήτη. [...]

O συνδυασμός καινοτόμας τεχνολογίας και μαζικής κατανάλωσης δεν δημιούργησε μόνο το γενικό πολιτιστικό τοπίο μέσα στο οποίο ζούμε, αλλά γέννησε και το μεγαλύτερο και πιο πρωτότυπο καλλιτεχνικό του επίτευγμα: την κινούμενη εικόνα. Εξ ου και η ηγεμονία των εκδημοκρατισμένων ΗΠΑ στο πλανητικό μιντιακό χωριό του 20ού αιώνα, η πρωτοτυπία τους σε νέες μορφές καλλιτεχνικής δημιουργίας –σε στιλ της γραφής, της μουσικής, του θεάτρου, αναμειγνύοντας την καλλιεργημένη κουλτούρα με ζωντανές υποδεέστερες παραδόσεις– αλλά και η δύναμή τους να διαφθείρουν. Η ανάδυση κοινωνιών όπου μια τεχνο-βιομηχανοποιημένη οικονομία έχει εμποτίσει τη ζωή μας με οικουμενικές, διαρκείς και πανταχού παρούσες εμπειρίες πληροφορίας και πολιτιστικής παραγωγής –ήχου, εικόνας, λόγου, μνήμης και συμβόλων– δεν έχει ιστορικό προηγούμενο. Μεταμόρφωσε εντελώς τους τρόπους μας να κατανοούμε την πραγματικότητα και την καλλιτεχνική παραγωγή, ιδιαίτερα βάζοντας τέρμα στο παραδοσιακό προνομιακό στάτους «των τεχνών» στην παλιά αστική κοινωνία, δηλαδή στη λειτουργία τους ως μέτρα του καλού και του κακού, ως φορείς αξιών: της αλήθειας, της ομορφιάς και της καθάρσεως.

Αυτές ενδέχεται να συνεχίζουν να ισχύουν για το κοινό του Wigmore Hall, είναι όμως ασύμβατες με τη βασική παραδοχή μιας εξαρθρωμένης κοινωνίας αγοράς, ότι δηλαδή «η ικανοποίησή μου» είναι ο μόνος στόχος της εμπειρίας, όπως κι αν επιτυγχάνεται. Σύμφωνα με τη φράση του Τζέρεμι Μπένθαμ (ή μάλλον του Τζον Στιούαρτ Μιλ), «η τρίλιζα είναι το ίδιο καλή με την ποίηση».1Σίγουρα δεν είναι, αν όχι για τίποτε άλλο επειδή η ρήση αυτή υποτιμά το κατά πόσο ο σολιψισμός της καταναλωτικής κοινωνίας συγχωνεύτηκε με τις τελετουργίες συμμετοχής και αυτοεπίδειξης, επίσημες και ανεπίσημες, που κατέληξαν να χαρακτηρίζουν τα θεαματικά μας κράτη και κοινωνίες πολιτών. Μόνο που, ενώ η αστική κοινωνία πίστευε πως ήξερε σε τι αναφερόταν η κουλτούρα (όπως το είπε ο Τ. Σ. Έλιοτ, «στο δωμάτιο οι γυναίκες πηγαινοέρχονται, / Μιλώντας για τον Μιχαήλ Άγγελο»), εμείς δεν διαθέτουμε πια τις λέξεις ή τις έννοιες για τον πολύ διαφορετικό χαρακτήρα αυτής της διάστασης της εμπειρίας μας. Ακόμα και το ερώτημα «αυτό άραγε είναι τέχνη;» είναι πιθανό να τίθεται μόνο από κείνους που δεν μπορούν να αποδεχτούν ότι η κλασική αστική έννοια «των τεχνών», έστω κι αν διατηρείται με περισσή φροντίδα στα μαυσωλεία της, δεν είναι πια ζωντανή. Έφτασε στο τέρμα της διαδρομής της ήδη στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με το Νταντά, το ουρητήριο του Μαρσέλ Ντυσάν και το μαύρο τετράγωνο του Μάλεβιτς. Φυσικά, η τέχνη δεν τελείωσε τότε, όπως είχε θεωρηθεί. Ούτε, δυστυχώς, η κοινωνία της οποίας «οι τέχνες» αποτελούσαν αναπόσπαστο τμήμα. Όμως, δεν καταλαβαίνουμε πια ή δεν ξέρουμε πια πώς να φερθούμε απέναντι στη σημερινή δημιουργική πλημμύρα που κατακλύζει τον πλανήτη με εικόνα, ήχο και λέξεις, και που είναι σχεδόν σίγουρο ότι γίνεται ανεξέλεγκτη, τόσο στο χώρο όσο και στον κυβερνοχώρο.

Πηγή: Ενθέματα Αυγής

Η κριτική για τους «Θρυμματισμένους καιρούς» του Ε. Χομπσμπάουμ

Αποσπάσματα από τρεις κριτικές για το βιβλίο του Χομπσμάουμ: του ιστορικού στο Columbia Mark Mazower (Financial Times, 29.3.2013), του δημοσιογράφου Jonathan Derbyshire, αρχισυντάκτη πολιτιστικών του περ. The New Statesman, (The New Statesman, 9.4.2013) και του ιστορικού στο Hertford College της Οξφόρδης Roy Foster (The Irish Time, 13.4.2013). Οι τίτλοι είναι των “Ενθεμάτων”

«Παγκοσμιοποιημένος» πριν την παγκοσμιοποίηση

του Μαρκ Μαζάουερ

Μετά τον θάνατο του Έρικ Χομπσμπάουμ, πέρσι, ακούστηκαν πολλά εγκώμια για τον ευρυμαθέστατο ιστορικό, αλλά και αρκετές κριτικές, που σε ορισμένες περιπτώσεις άγγιζαν την περιφρόνηση, για τον απολογητή του κομμουνισμού. Ούτε τα εγκώμια ούτε οι κριτικές όμως κατάφεραν να μας δείξουν την σημασία του Χομπσμπάουμ ως διανοητή. Και τώρα έρχεται αυτή η μεταθανάτια συλλογή διαλέξεων, δοκιμίων και κριτικών — που μοιάζει μάλλον ένα πολύχρωμο πανέρι με κείμενα, με κύριο θέμα τις αλλαγές στην κουλτούρα και τις ιδέες τα τελευταία 200 χρόνια. Οι περισσότεροι αναγνώστες θα βρουν και εδώ τη διεισδυτική οπτική του Χομπσμπάουμ, όπως την ξέρουν και από τα έργα του για τη Βιομηχανική Επανάσταση και την εξάπλωση του ιμπεριαλισμού. Όμως, το πραγματικό ενδιαφέρον του τόμουέγκειται, κατά τη γνώμη μου, σε όσα μας δείχνει για τον ίδιο τον άνθρωπο, στο ότι μας θυμίζει πόσο ιδιαίτερος και σπουδαίος ιστορικός ήταν.

«Παγκοσμιοποιημένος» ο ίδιος, πολύ προτού η λέξη γίνει κλισέ, καθώς η σκέψη και η γραφή του κινούνταν με άνεση στις ηπείρους και τους ωκεανούς του πλανήτη. Ας σταθούμε σε μία μόνο παράγραφο από τους Θρυμματισμένους καιρούς, που αναφέρεται στη μελέτη των θρησκειών σε όλο τον κόσμο: σε λίγες φράσεις, ανασκοπεί τον χαρισματικό προτεσταντισμό στην Αμερική, την αναβίωση του ισλαμισμού στην Ινδονησία, τις ωδίνες του τοκετού της Ορθοδοξίας και του καθολικισμού στο πρώην σοβιετικό μπλοκ, τη συνεχιζόμενη εκκοσμίκευση στην εκβιομηχανισμένη Δύση. Ευτυχώς για όλους μας, παραδέχεται ταπεινά ότι η γνώση του για τον βουδισμό στην Ταϋλάνδη είναι περιορισμένη. Το χρονολογικό εύρος είναι ίσως λιγότερο εντυπωσιακό — αν και κάθε μελετητής που θα μπορεί να γράψει, ταυτόχρονα, για την αγροτική οικονομία της Ευρώπης και την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ στον 21ο αιώνα θα αισθανόταν τουλάχιστον ίλιγγο.

Η γνώριμη αφήγηση του Χομπσμπάουμ, με τον ιδιαίτερο παιχνιδιάρικο τρόπο του, είναι πανταχού παρούσα στους Θρυμματισμένους καιρούς, και μερικές φορές πρέπει να τσιμπηθούμε για να θυμηθούμε ότι κάποια από τα κείμενα του τόμου γράφτηκαν από έναν άνθρωπο που είχε περάσει τα ενενήντα. Γιατί οι δισεκατομμυριούχοι αγοράζουν ποδοσφαιρικές ομάδες και δεν φτιάχνουν όπερες; Τι έχουν να μας πουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Λονδίνου το 2012 για τις εθνικές εορτές; Γιατί δεν υπάρχει στην Κίνα κάτι αντίστοιχο με τα αμερικάνικα ράντσα; Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις, συνεχίζονταν, μέχρι το τέλος.

Μελαγχολία και ενσυναίθηση

του Τζόναθαν Ντερμπυσάιρ

Σε μια κριτική για το βιβλίο του συνοδοιπόρου του ιστορικού Ράφαελ Σάμιουελ με θέμα τον χαμένο κόσμο του βρετανικού κομμουνισμού (Raphael Samuel, The Lost World of Communism, 1986), o Xομπσμπάουμ εξήρε τη «μελαγχολική ενσυναίσθηση» (melancholy empathy) του συγγραφέα «για ένα αμετάκλητα χαμένο παρελθόν». Οι Θρυμματισμένοι καιροί, το τελευταίο έργο του Χομπσμπάουμ, διαθέτει ένα ανάλογο χαρακτηριστικό — αν και αυτή η μελαγχολική ικανότητα ενσυναίσθησης δεν αφορά, εδώ, το βρετανικό Κομμουνιστικό Κόμμα, του οποίου έγινε μέλος όταν έφτασε στην Αγγλία από το Βερολίνο, σε ηλικία δεκαπέντε ετών το 1933, αλλά την τέχνη και τον πολιτισμό της «αστικής κοινωνίας», που κατέρρευσε μετά το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

«Για όλους εμάς», έγραψε, «υπάρχει μια ζώνη του λυκόφωτος μεταξύ της ιστορίας και της μνήμης· ανάμεσα στο παρελθόν ως ένα γενικό αρχείο ανοιχτό σε ψύχραιμες προσεγγίσεις και το παρελθόν ως κομμάτι της ζωής, ή υπόβαθρο της ζωής, του καθενός μας». Η Εποχή των άκρων κινείται σε αυτή την ζώνη του λυκόφωτος. Οι Θρυμματισμένοι καιροί –ή, τουλάχιστον, το κεντρικό τους τμήμα– επίσης. Και αυτό είναι που προσδίδει στο έργο, σε μεγάλο βαθμό, εκείνη την ατμόσφαιρα μελαγχολίας, που ο Χομπσμπάουμ έβρισκε τόσο ελκυστική στο βιβλίο του Σάμιουελ.

Καρλ Κράους και Καρλ Μαρξ

του Ρόυ Φόστερ

Το πιο γλαφυρό και φλογερό δοκίμιο του τόμου, που δεν είχε μέχρι σήμερα μεταφραστεί από τα γερμανικά, είναι αυτό που αφορά τον σατιρικό συγγραφέα Καρλ Κράους και τους απαράμιλλους καυστικούς αφορισμούς του για όλες τις πτυχές της ανοησίας και της υποκρισίας στη Βιέννη των αρχών του 20ου αιώνα. Ο Κράους «προέλεγε, κατά κάποιον τρόπο, την πραγματικότητα της δικής μας εποχής των μίντια, που χτίστηκε πάνω στην κενότητα του λόγου και της εικόνας».

Το σκοτεινό αριστούργημα του Κράους Οι τελευταίες μέρες της ανθρωπότητας, που γράφτηκε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ανεβαίνει σπάνια και μένει απρόσιτο για το ευρύ κοινό: κατά την άποψη του Χομπσμπάουμ, συνιστά «ένα κολοσσιαίο και εξαιρετικά απαιτητικό έργο, τεκμηριωτικό και οραματικό». Γράφει με πάθος για την κυοφορία του στα τέλη του κόσμου των Αψβούργων, για τον Κράους και την πολιτική, για την αντίδρασή του στην άνοδο του Χίτλερ: «Ο λόγος έγειρε να βασιλέψει, όταν άρχισε να αναδύεται αυτός ο κόσμος».

Οι Θρυμματισμένοι καιροί ακτινοβολούν τη σαρδόνια λάμψη ενός σπουδαίου πνεύματος, δείχνοντάς μας πόσο καθοριστική στάθηκε, για τη διαμόρφωση αυτού του πνεύματος, ο κόσμος της υψηλής κουλτούρας, που διαλυόταν γύρω του, τα χρόνια που μεγάλωνε. Και μας δείχνουν, επίσης, ότι, εν τέλει, η επιρροή του Καρλ Κράους απεδείχθη, πάνω του, ισχυρότερη από την επιρροή του Καρλ Μαρξ.

Ευκλείδης Τσακαλώτος: Ακύρωση του Μνημονίου και άμεσα μέτρα για την ανθρωπιστική κρίση

Ευκλείδης Τσακαλώτος: Ακύρωση του Μνημονίου και άμεσα μέτρα για την ανθρωπιστική κρίση

Η πρώτη ενέργεια του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ θα είναι η ακύρωση του Μνημονίου προκειμένου να μπει τέλος στην καταστροφική πολιτική της λιτότητας, τονίζει ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, μιλώντας στην "Αυγή" της Κυριακής.

Ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ/ΕΚΜ ξεκαθαρίζει ότι στα άμεσα μέτρα, που θα πάρει μια κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ θα είναι: "Η επαναφορά του κατώτατου μισθού, η πρόσβαση του πληθυσμού στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και οι παρεμβάσεις για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης". Τονίζει δε ότι "προκαλεί απορία η σιγουριά Στουρνάρα πως τα πράγματα φέτος θα πάνε καλά" ενώ εκτιμά ότι στο τέλος του 2013 η Ελλάδα θα έχει χάσει το 24% του ΑΕΠ της και θα χρειαστεί δεκαετίες για να αντισταθμίσει τις απώλειες. Ο ΣΥΡΙΖΑ, λέει ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, προτάσσει την ενίσχυση του δημόσιου τομέα αλλά με διαφορετική λειτουργία.

Συνέντευξη του Ευκλείδη Τσακαλώτου στην Κυριακάτικη Αυγή και τον Σταύρο Καπάκο

* Συμπληρώνονται τρία χρόνια με Μνημόνιο. Η χώρα έχει γίνει πια αγνώριστη και οι εργαζόμενοι έχουν πληγωθεί βαθιά όμως ο Στουρνάρας ανακοινώνει πρωτογενές πλεόνασμα για το 2013 και στη συνέχεια μείωση του χρέους μετά τις γερμανικές εκλογές. Πόσο έχει βάση ένα τέτοιο ενδεχόμενο;

Μέχρι σήμερα οι στόχοι των μνημονιακών κυβερνήσεων για τα δημόσια οικονομικά συνεχώς διαψεύδονταν. Η λογική της οικονομικής πολιτικής δεν έχει αλλάξει και έτσι προκαλεί απορία η σιγουριά του κ. Στουρνάρα ότι φέτος τα πράγματα θα πάνε καλά. Δύο σημεία πρέπει να κρατήσουμε ως προς αυτό. Το πρώτο είναι ότι έχουν ήδη ψηφιστεί οι «αυτόματοι μηχανισμοί διόρθωσης», δηλαδή ότι θα μειώνονται άμεσα οι δαπάνες σε περίπτωση που το πρόγραμμα εκτροχιάζεται. Έτσι η κυβέρνηση θα μπορεί να υποστηρίζει ότι δεν θα λάβει νέα μέτρα. Το δεύτερο σημείο έχει να κάνει με αυτό που ονομάζουμε «δημιουργική λογιστική». Το πρωτογενές πλεόνασμα που εμφανίζει η κυβέρνηση για το πρώτο τρίμηνο του 2013 οφείλεται, μεταξύ άλλων, στο γεγονός ότι το δημόσιο δεν έχει προχωρήσει σε επιστροφές φόρων, τα έσοδα από την Ε.Ε. για δημόσιες επενδύσεις είναι διπλάσια από τα αναμενόμενα, ενώ επενδύσεις δεν γίνονται κ.λπ.

Ας υποθέσουμε, όμως, ότι το επωφελές για την κυβέρνηση σενάριο θα επαληθευτεί και έτσι από του χρόνου, έχοντας λύσει το πρόβλημα του ελλείμματος, θα ξεκινήσει η ανάπτυξη. Τι σημαίνει αυτό; Στην καλύτερη περίπτωση η Ελλάδα θα έχει κοινή μοίρα με τις υπόλοιπες χώρες της Νότιας Ευρώπης. Και αυτή η μοίρα δεν είναι άλλη από τη χρόνια στασιμότητα της οικονομίας με ρυθμούς ανάπτυξης που θα κυμαίνονται γύρω από το μηδέν, κάποιες χρονιές ελάχιστα θετικοί και άλλες αρνητικοί. Η μεγάλη διαφορά, όμως, είναι ότι στο τέλος του 2013 η Ελλάδα μέσα σε μια εξαετία θα έχει χάσει περίπου το 24% του ΑΕΠ της, όταν η Ιταλία και η Ισπανία θα έχουν χάσει το 6%-7%. Έτσι, αν οι υπόλοιπες χώρες του Νότου χρειαστούν τουλάχιστον μια πενταετία για να αντισταθμίσουν τις απώλειές τους, η Ελλάδα θα χρειαστεί δεκαετίες...

Αυτό το σενάριο δεν το θεωρώ βιώσιμο για τις χώρες του Νότου, πολύ δε περισσότερο για την Ελλάδα. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη τον στόχο για πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 4%-5%, τότε η ανάπτυξη είναι εξαρχής καταδικασμένη.

* Ποιες είναι οι βασικές πλευρές της οικονομικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, τα πρώτα μέτρα που πρόκειται να πάρει; Πόσο έχει προχωρήσει η επεξεργασία των βασικών πλευρών της οικονομικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ;

Όπως δήλωσε κατά την παρουσίαση του προεκλογικού μας προγράμματος ο Γιάννης Δραγασάκης, ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ πρέπει να διαθέτει ένα πρόγραμμα 10 ημερών, 10 μηνών και 10 ετών. Με άλλα λόγια, πρέπει να απαντήσει στα άμεσα προβλήματα της κοινωνίας, να θέσει τις βάσεις για τις μεγάλες τομές και μεταρρυθμίσεις και να διαμορφώσει το όραμά του για το ποια κοινωνία θέλει. Ιδιαίτερα όταν, όμως, προσπαθείς να εξειδικεύσεις τα μέτρα και τις άμεσες προτεραιότητες, προφανώς υπάρχει χώρος για συζήτηση.

Αποτελεί, βέβαια, κοινό τόπο ότι η πρώτη ενέργεια του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ θα είναι η ακύρωση του Μνημονίου, θέτοντας ένα τέλος στην καταστροφική πολιτική της λιτότητας. Συγχρόνως θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη η λήψη άμεσων μέτρων για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης. Εδώ εντάσσονται, μεταξύ άλλων, η επαναφορά του κατώτατου μισθού, η πρόσβαση του πληθυσμού στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και παρεμβάσεις για την δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Παράλληλα έχει ιδιαίτερη σημασία να αναδειχτούν τα πρώτα δείγματα γραφής ή ορισμένες πλευρές των πραγμάτων που θέλουμε να κάνουμε σε σημαντικούς τομείς. Αναφέρω εδώ μέτρα που θα αλλάξουν τη λειτουργία του κράτους -όπως π.χ. πώς γίνονται οι προμήθειες, ποιες δημόσιες επενδύσεις θέλουμε και πώς τις κάνουμε κ.λπ.- τα πρώτα βήματα για την παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας, την αποκατάσταση του αισθήματος δικαιοσύνης.

Όλοι γνωρίζουμε ότι χρειαζόμαστε έναν «οδικό χάρτη», με στοχευμένες παρεμβάσεις, για να αναδειχτεί ένα εναλλακτικό παράδειγμα. Μόνο έτσι θα μπορέσει ο ΣΥΡΙΖΑ να εξασφαλίσει τη στήριξη και την εμπιστοσύνη του κόσμου, αλλά και να δώσει το έναυσμα για τη συνολική αλλαγή του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας της κοινωνίας.

* Υπάρχει πραγματικό δημοσιονομικό όφελος από τις απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων ιδιαίτερα σε αυτή τη φάση που έχει μειωθεί ο συνολικός αριθμός τους; Πόσο έχουν σχέση τα σημερινά δεδομένα του δημόσιου τομέα -αποτελεσματικότητα, αριθμός εργαζόμενων και κόστος λειτουργίας- σε σχέση με τα ισχύοντα στις άλλες χώρες της Ευρωζώνης;

Είναι πλέον γνωστό ότι το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας δεν προήλθε από το μεγάλο μέγεθος του Δημοσίου και το ύψος των κρατικών δαπανών. Αντίθετα, το έλλειμμα δημιουργήθηκε από το χαμηλό ύψος των εσόδων, λόγω της διάχυτης φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής. Γιατί λοιπόν αυτή η εμμονή κυβέρνησης και τρόικας για τη μείωση του Δημοσίου; Η απάντηση βρίσκεται στο οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο που επιθυμούν να επιβάλουν. Δεν είναι μόνο ότι προχωρούν σε μια άνευ προηγουμένου αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ των πλουσίων. Σύμφωνα με την πολιτική του Μνημονίου γνωρίζουμε τα εξής: Οι πρωτογενείς δαπάνες του κράτους το 2016 θα είναι σε επίπεδα ανάλογα με εκείνα χωρών του πρώην ανατολικού μπλοκ. Ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων θα μειωθεί κατά 150.000. Όποιες επιχειρήσεις έχουν απομείνει στο Δημόσιο -όπως και η ακίνητη περιουσία του κράτους- θα ιδιωτικοποιηθούν. Το κράτος αποσύρεται από τη ρύθμιση της αγοράς εργασίας και τις αγορές προϊόντων.

Όλα αυτά αναδεικνύουν ότι στόχος τους είναι η αναδιανομή εξουσίας από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα. Στα ιδεολογήματα του νεοφιλελευθερισμου το αντίθετο του κακού, μεγάλου ρυθμιστικού κράτους είναι η αγορά, η ελευθερία της ιδιωτικής επιλογής και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Στην πραγματικότητα όμως διαμορφώνονται είναι εστίες ιδιωτικής εξουσίας που μπορούν να επιβάλλουν τα συμφέροντά τους χωρίς περιττές ρυθμίσεις και κοινωνικούς συμβιβασμούς.

Στην προσπάθειά τους αυτή προβάλλουν συνεχώς ένα μανιχαϊστικό δίλημμα. Είτε θα έχουμε ένα πελατειακό, αναποτελεσματικό κράτος -αυτό δηλαδή που έχτισαν ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ.- είτε θα έχουμε ένα πολύ μικρό κράτος, με την ελάχιστη δυνατή οικονομική και ρυθμιστική παρέμβαση. Στον αντίποδα αυτού του ανιστόρητου διλήμματος, εμείς προτάσσουμε την ενίσχυση του δημόσιου έναντι του ιδιωτικού τομέα. Αυτή η ενίσχυση βέβαια είναι απαραίτητο να συμβαδίζει και με μια διαφορετική λειτουργία. Δεν υπερασπιζόμαστε αυτό που έχουμε σήμερα, αλλά αντίθετα κλειδί για εμάς είναι ένα κράτος που πραγματικά θα καλύπτει τις κοινωνικές ανάγκες, θα υπηρετεί τον πολίτη, θα βασίζεται στην κοινωνική λογοδοσία.

* Τι περιμένετε από το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ; Θα δώσει λύση και στην κριτική που ασκείται ότι υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις εντός του φορέα και ότι προκαλούν σύγχυση;

Από τη δική μου πλευρά πιστεύω ότι το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ πρέπει να αποτελέσει συνέχεια της συνδιάσκεψης του περασμένου Δεκεμβρίου. Υπ' αυτή την έννοια θα πρέπει να συνεχιστεί η συζήτηση που είχαμε εκεί, με βάση την παρακαταθήκη που αφήνει η Διακήρυξη. Η συζήτηση αυτή πρέπει να εμβαθύνει στα ζητήματα που τίθενται από τη συγκυρία. Το βασικότερο ζήτημα είναι πώς συγκροτούμε ένα πολιτικό ρεύμα ανατροπής. Την ίδια στιγμή είναι αναγκαίο να εμβαθύνουμε τη συζήτηση στην ατζέντα που αναφέραμε πριν, δηλαδή ποιος είναι ο «οδικός χάρτης» του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ, ποια είναι τα πρώτα βήματα για την παραγωγική ανασυγκρότηση, ποιες είναι οι προτεραιότητες για τις μεταρρυθμίσεις και τις αλλαγές στη λειτουργία του κράτους.

Νομίζω ότι όλοι θέλουμε την ενοποίηση του πολιτικού μορφώματος του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ. Αλλά το μεγάλο ζητούμενο είναι να δημιουργήσουμε τις δομές εκείνες που θα εξασφαλίζουν ταυτόχρονα τη δημοκρατία, τη συμμετοχή των μελών, την αντιπροσωπευτικότητα και την αποτελεσματικότητα. Είναι πολύ καθαρό στο μυαλό μου ότι τέτοιες δομές δεν μπορούν να δημιουργηθούν στη βάση αριθμητικά μεγάλων σωμάτων - είτε μιλάμε για το συνέδριο είτε για τα όργανα του κόμματος. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τις πολλαπλές αφηγήσεις και τις προσωπικές στρατηγικές.

Πηγή: Αυγή

Οι επαφές των ιταλών νεοφασιστών με τον Μακαρέζο και τον Λαδά

Οι επαφές των ιταλών νεοφασιστών με τον Μακαρέζο και τον Λαδά

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ

Τις πρώτες μέρες του Φεβρουαρίου του 1971 ο Νικόλαος Μακαρέζος και ο Ιωάννης Λαδάς συνάντησαν έναν ενθουσιώδη ιταλό φίλο του ελληνικού δρόμου προς την αντιδημοκρατική εκτροπή. Δεν επρόκειτο για εθιμοτυπική ή διπλωματική επίσκεψη: ο ιταλός επισκέπτης έφτασε στην Αθήνα εκπροσωπώντας τη φασιστική οργάνωση Movimento Sociale Italiano (MSI), προκειμένου να ζητήσει τη συνδρομή του δικτατορικού καθεστώτος σε ένα σχέδιο γενικευμένης αποσταθεροποίησης στην Ιταλία. Η παρασκηνιακή συνάντηση εγγράφεται στις πυκνές επαφές μεταξύ τμημάτων της στρατιωτικής δικτατορίας και του δυναμικού ιταλικού νεοφασιστικού κινήματος, που βασιζόταν σε ιδεολογικές ταυτίσεις και, κυρίως, στη διάθεση συντονισμού του αντικομμουνιστικού αγώνα. Το τελευταίο διάστημα το ζήτημα των διεθνών διασυνδέσεων του δικτατορικού καθεστώτος και ο ρόλος των ελληνικών φασιστικών κύκλων στην Ιταλία έχει αναδειχθεί μέσα από δημοσιεύματα που αναζητούν εκεί, μεταξύ άλλων, τις καταβολές των μεταπολιτευτικών μεταπλάσεων της ελληνικής άκρας Δεξιάς.1

Του Κωστή Καρπόζηλου

Το ενδιαφέρον αυτό, που συνδέεται προφανώς με τις πολιτικές προκλήσεις του σήμερα, συμβάλλει ταυτόχρονα στη χαρτογράφηση ενός πεδίου που αντιμετωπιζόταν από την ελληνική ιστοριογραφία μάλλον με περισσή περιφρόνηση και αφελή καχυποψία: τη σημασία των μυστικών υπηρεσιών, τις γεωγραφικές εξακτινώσεις του αντικομμουνιστικού αγώνα, τα πολλαπλά νήματα που συνέδεαν τους εσωτερικούς μηχανισμούς της δικτατορίας με τις οργανώσεις του «ελεύθερου κόσμου».
Το περιεχόμενο της συνάντησης του Φεβρουαρίου του 1971 το αποκαλύπτει ένα πρόσφατα αποχαρακτηρισμένο έγγραφο των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών με ημερομηνία 19.2.1971 (Intelligence Information Cable-TDCS DB–315/00868–71). Αν και σημαντικές πληροφορίες παραμένουν διαβαθμισμένες –με κυριότερη ίσως το όνομα του ιταλού απεσταλμένου– το έγγραφο επιβεβαιώνει τον κομβικό ρόλο του Ιωάννη Λαδά στις δικτυώσεις μεταξύ δικτατορίας και ιταλών φασιστών, μαρτυρεί επαφές πέραν των μεταμφιεσμένων «πολιτιστικών ανταλλαγών» και καταδεικνύει την οικειότητα του ιταλικού νεοφασιστικού κινήματος με την ελληνική δικτατορία.
Στη συνάντηση ο εκπρόσωπος τουMSI ζήτησε την «έμμεση οικονομική» στήριξη για την εκδίπλωση ενός φιλόδοξου σχεδίου αποσταθεροποίησης: τους επόμενους μήνες το MSIσχεδίαζε να προχωρήσει σε βομβιστικές επιθέσεις στα γραφεία του Κομμουνιστικού Κόμματος Ιταλίας (στο Τορίνο, το Μιλάνο, την Μπολόνια, τη Ρώμη και αλλού)· η κίνηση αυτή θα οδηγούσε τους ιταλούς κομμουνιστές στους δρόμους, όπου θα τους ανέμεναν ετοιμοπόλεμες δυνάμεις του MSI, με στόχο την πρόκληση όσο το δυνατόν ευρύτερης αναταραχής· η κλιμάκωση των συγκρούσεων θα επέτρεπε σε φιλοφασιστικές δυνάμεις εντός του στρατεύματος να επέμβουν για την «αποκατάσταση της τάξης» αλά ελληνικά — πιο συνοπτικά, ελλείψει Ντε Γκωλ «που ξαναεπέβαλε [στη μετα-1968 Γαλλία] την πειθαρχία», οι Ιταλοί «θα πρέπει να στραφούν στο ελληνικό παράδειγμα».
Η απροθυμία των εκπροσώπων της ελληνικής δικτατορίας να δεσμευτούν «απογοήτευσε», κατά τις αμερικανικές πηγές, τον ιταλό απεσταλμένο. Άλλωστε, το σχέδιο δεν ευοδώθηκε, αν και μια διαδήλωση των Φίλων των Ενόπλων Δυνάμεων στη Ρώμη τον Μάρτιο του 1971 πιθανότατα αντανακλά την ύπαρξη σχετικών διεργασιών. Ίσως ακόμα περισσότερο τον απογοήτευε η διαφαινόμενη διαρροή της συνομιλίας του από την πλευρά του απρόθυμου Μακαρέζου — αν και με τα έγγραφα των μυστικών υπηρεσιών δεν μπορεί να είναι κανείς σίγουρος για τον πληροφοριοδότη.
Η συνάντηση αναδεικνύει, πέραν των ήδη γνωστών, μια ενδιαφέρουσα πτυχή: ο ιταλός εκπρόσωπος δήλωσε ότι ανήκει σε μια εσωτερική, συνωμοτική, ομαδοποίηση του MSI — στο σημείο αυτό, ένα κρίσιμο κομμάτι του εγγράφου παραμένει «μη αποχαρακτηρισμένο». Είναι πιθανότατο, δεδομένης και της επιμονής στις βομβιστικές επιθέσεις, η μη κατονομαζόμενη ομάδα να ανήκε στο σύμπαν της Ordine Nuovo, καθοριστικού κρίκου στις τρομοκρατικές ενέργειες του ελληνικού νεοφασισμού μετά το 1974. «Νεκρανάστασις του Φασισμού εις την Ιταλίαν» ήταν ο πρωτοσέλιδος τίτλος της Μακεδονίας στις 7 Φεβρουαρίου 1971, τις μέρες που στην Αθήνα ο Ιωάννης Λαδάς, κουμπάρος του Κωνσταντίνου Πλεύρη, κανόνιζε τα της παρασκηνιακής συναντήσεως με τον Μακαρέζο. Γνωρίζουμε ότι τα ζόμπι, «οι νεκραναστημένοι» της Μακεδονίας, κινούνται με άνεση στο σκοτάδι. Θα είχε λοιπόν ιδιαίτερη χρησιμότητα να συντονιστούν ερευνητικά οι έως τώρα κατακερματισμένες απόπειρες καταγραφής των διαδρομών τους. Ένα τέτοιο βήμα θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στην ανάδειξη των οργανωτικών δικτύων της ελληνικής ακροδεξιάς τρομοκρατίας και των παρακρατικών μηχανισμών που την υπέθαλψαν.
Ο Κωστής Καρπόζηλος είναι ιστορικός, μεταδιδακτορικός ερευνητής του ΠανεπιστημίουColumbia

Σημείωση

1Βλ., λ.χ., το άρθρο του Κλέωνα Ιωαννίδη, για τις σχέσεις Χρυσή Αυγής και Νέας Ευρωπαϊκής Τάξης («Ενθέματα», 31.3.2013: εδώ και, στην ανεπτυγμένη εκδοχή του, στο μπλογκ της Βασιλικής ΜεταΤρούλου: εδώ) το δημοσίευμα του Ιού «Οι “δικές μας” τυφλές βόμβες” (Η εφημερίδα των συντακτών, 20.4.2013: εδώ)
 
Πηγή: Ενθέματα

Guernica: Τα "μαργαριτάρια" στην ιστοσελίδα της Χρυσής Αυγής

Guernica: Τα "μαργαριτάρια" στην ιστοσελίδα της Χρυσής Αυγής

Από την ιστοσελίδα της Χ.Α. αλιεύει κανείς πλήθος μαργαριταριών – λέει ο Führer της, απηχώντας τον Γκαίμπελς: «Δεν είναι ποτέ δυνατόν να θεωρηθεί ότι εκφράζει το Ωραίο η εκτρωματική Γκουέρνικα του Εβραίου Πικάσο. Η θεωρούμενη ως «αριστούργημα», εφιαλτική, διαστροφική, παρακμιακή και φρικώδης Γκουέρνικα. Θα πρέπει δε να λυπάται κανείς όλους αυτούς, οι οποίοι βλέποντας το έργον του διεστραμμένου αυτού Εβραίου και μη κατανοούντες τίποτε, υποθέτουν ότι περιέχει ένα βαθύ νόημα, το οποίον αυτοί δεν δύνανται να αντιληφθούν. Πρέπει να τους λυπάται, διότι δεν σκέπτονται, ότι δεν είναι δυνατόν να αντιληφθούν το νόημα αυτό, διότι απλούστατα δεν υπάρχει». Φτάνει για μας να σημειώσουμε το ασυνάρτητο και ρατσιστικό ανακάτωμα της όποιας εθνικότητας του καλλιτέχνη με το προϊόν που παράγει -άσε που ο Picasso δεν ήταν Εβραίος- και το παραλήρημα το ανιστόρητο, το άσχετο με την ουσία της τέχνης που στα θεμέλια της έχει την ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης. Απόψεις βάρβαρες και σκοταδιστικές , αστοιχείωτες. Σε συνδυασμό πάντα με την ιστορική και ιδεολογική άρνηση ή και την επικρότηση ακόμα της τραγωδίας της Guernica.

Tου Βαγγέλη Παυλίδη

Δείτε Πίνακες του ΠΑΜΠΛΟ ΠΙΚΑΣΣΟ

26 Απριλίου 1937. Ισπανικός εμφύλιος πόλεμος. Επι τέσσερις ώρες Ναζιστικά αεροπλάνα της Λεγεώνας Κόνδορ βομβαρδίζουν την μικρή Βάσκικη πόλη Guernica. Στο τέλος δεν θα έχει απομείνει πέτρα πάνω σε πέτρα. Το πρώτο “πείραμα” του λεγόμενου “Blitz Krieg” έχει πετύχει και θα επαναληφθεί στο μέλλον με θύματα χιλιάδες χιλιάδων αθώων.

Η παγκόσμια συγκίνηση από το Ναζιστικό έγκλημα βρήκε έκφραση μέσα απο τα έργα διάσημων καλλιτεχνών όπως του Henry Moore και του Eduardo Chillida, με αποκορύφωμα όλων τον περίφημο πίνακα του Picasso.

Πέρα από τη φρίκη του πραγματικού γεγονότος -της χρήσης αθώων υπάρξεων ως πειραματόζωα από τους Ναζί- δίνεται η ευκαιρία για μιά ματιά στο θέμα της τέχνης και στην αντιμετώπισή της απο τους Ναζί.

Απο την ιστοσελίδα της Χ.Α. αλιεύει κανείς πλήθος μαργαριταριών – λέει ο Führer της, απηχώντας τον Γκαίμπελς: «Δεν είναι ποτέ δυνατόν να θεωρηθεί ότι εκφράζει το Ωραίο η εκτρωματική Γκουέρνικα του Εβραίου Πικάσο. Η θεωρούμενη ως «αριστούργημα», εφιαλτική, διαστροφική, παρακμιακή και φρικώδης Γκουέρνικα. Θα πρέπει δε να λυπάται κανείς όλους αυτούς, οι οποίοι βλέποντας το έργον του διεστραμμένου αυτού Εβραίου και μη κατανοούντες τίποτε, υποθέτουν ότι περιέχει ένα βαθύ νόημα, το οποίον αυτοί δεν δύνανται να αντιληφθούν. Πρέπει να τους λυπάται, διότι δεν σκέπτονται, ότι δεν είναι δυνατόν να αντιληφθούν το νόημα αυτό, διότι απλούστατα δεν υπάρχει».

Φτάνει για μας να σημειώσουμε το ασυνάρτητο και ρατσιστικό ανακάτωμα της όποιας εθνικότητας του καλλιτέχνη με το προϊόν που παράγει -άσε που ο Picasso δεν ήταν Εβραίος- και το παραλήρημα το ανιστόρητο, το άσχετο με την ουσία της τέχνης που στα θεμέλια της έχει την ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης. Απόψεις βάρβαρες και σκοταδιστικές , αστοιχείωτες. Σε συνδυασμό πάντα με την ιστορική και ιδεολογική άρνηση ή και την επικρότηση ακόμα της τραγωδίας της Guernica.

Left.gr